Светлана ПОПОВА: «Интэриниэт библиотеканы кытта күрэстэһэр кыаҕа суох»

Ыам ыйын 27 күнэ – Арассыыйаҕа Библиотека күнэ. Биһиги хаһыаппытыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай библиотекатын “мэйиитэ”, тарбахха баттанар биир тутаах үлэһитэ, аныгы кэми кытта тэҥҥэ хардыылаан иһэр салайааччы – Библиотечнай-информационнай киин сэбиэдиссэйэ Светлана Александровна Попова ыалдьыттыыр.

– Мин үлэм күнэ сарсыарда эрдэ, киирбит корреспонденцияны бэрэбиэркэлээһинтэн саҕаланар. Кэллиэгэлэрбин кытта күннээҕи үлэбитин быһаарсабыт. Сарсыарда хайаан да чэбдигирдэр, уһугуннарар кофебын иһэбин.

Уустук соҕус боппуруостары күн бастакы аҥаарыгар быһаарарга дьулуспаппын, эбиэт кэнниттэн үлэлиир кыаҕым элбээтэҕинэ ылсабын. Сарсыарда өттүгэр бииргэ үлэлиир дьоммун кытта ыкса алтыһа сатыыбын.

– Национальнай библиотекаҕа хайдах үлэлии кэлбиккиний?

– 2016 сыллаахха Дьокуускайга Мииринэйтэн көһөн кэлбитим. Мииринэйгэ Кииннэммит библиотекаҕа методистаабытым, ол иннинэ тоҕус сыл “Мирнинский рабочий” хаһыакка үлэлээбитим. Библиотеканы кэлээт да сөбүлээбитим – айар-тутар тыыннааҕын,  араас хайысхалаах интэриэһинэй үлэлээҕин иһин.

Библиотека – киһи сайдар эйгэтэ, ханнык баҕарар идэни бэйэҕэр ылынан, боруобалаан, бэйэҥ бэйэҕин тургутан көрүөххүн сөп эбит.

Киһи быыстала суох үөрэниэхтээх

– Ханнык айымньылары ордук таптаан ааҕаҕын?

– Бастайааннай хат-хат ааҕар айымньыларым диэн суохтар. Хос ааҕарбын, уопсайынан, сөбүлээбэппин.

Олоҕум араас кэрчиктэригэр араас ааптардары сөбүлүү сылдьыбытым. Оскуолаҕа үөрэнэр сылларбар Бунины, Чеховы ордорорум. Чехов айымньыларын барытын, ону таһынан кини айымньыларын ырытыылары эмиэ аахпытым.

Онтон Шукшинынан үлүһүйбүтүм, классиктары барытын аахпытым. Салгыы омук литературатынан умсугуйбутум: Ги де Мопассан, Рэй Бредбери, Агата Кристи, Стивен Кинг. Онтон аныгы нуучча суруйааччыларыгар көспүтүм: Людмила Улицкая, Алексей Иванов, Борис Акунин уо.д.а. Бу кинигэлэри кытта ситэн-хотон, үүнэн, улаатан тахсыбытым.

Төрөппүттэрим сааспар барсыбат литератураны ааҕарбын хаһан да бопсубатахтара (билигин кинигэлэри сааһынан арааран маркировкалыыр буоллулар дии). Ол иһин ааҕыы мин саамай таптыыр дьарыгым буолбута. Билигин ордук дьыалабыай литератураны ааҕабын. Соторутааҕыта Ариадна Борисова трилогиятын бүтэрдим.

– Иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаргын ордороҕун?

– Бу ыйытыыны биэрдэхтэринэ, мунаахсыйан ылабын. Хоббита суох киһибин. Сололоннохпуна дьиэ кэргэммэр ас астыырбын, оҕолорбун кытта алтыһарбын ордоробун. Балыктыыбыт, бэлисипиэтинэн хатааһылыыбыт, сир астыыбыт, “чуумпу булду” таптыыбыт.

Үлэм өрөбүллэрбэр кытта салҕанар, уоппускабар кытта идэбэр сыһыаннааҕы айарым, толкуйдуурум элбэх. Онон үлэм мин хоббим да диэхпин сөп эбит.

– Үлэҥ үтүө уонна мөкү өрүттэрэ?

– Саамай улахан үтүө өрүтэ – айар эйгэтэ. Хамаандабын кытта бииргэ үлэлээн, саҕалаабыппытын тиһэҕэр тиэрдэртэн ордук туох да суох буолааччы. Оччоҕо кынаттанаҕын, өссө атын үктэллэри дабайарга дьулуһаҕын.

Маны таһынан, мин киһи олох олорорун тухары быыстала суох сайдыахтаах дии саныыбын. Дириэктэрбит Саргылана Васильевна ону көҕүлүүр уонна өйүүр, салайан биэрэр. Билигин үһүс үөрэхпэр үөрэнэ сылдьабын. Биллэн турар, сылаалаах эрээри олус туһалаах. Быыстала суох үөрэнии хас биирдии киһи олоҕор баар буолуохтаах эбит.

Мөкү өрүтэ бу диэн этэр кыаҕым суох. Арай сынньанар бириэмэ суох диэххэ сөп эбитэ буолуо – ол мөкү өрүт буолар үһү дуо?

Пандемия сылыгар ситиһиибит үгүс

– Барыбытыгар уустук соҕус пандемия сыла буолла, Национальнай библиотека үлэтигэр туох уларыйыы-тэлэрийии киирдэ, хааччахтааһын кэмин хайдах аастыгыт?

– 2020 сыл биһиги үлэбитигэр, төһө да хааччахтар турбуттарын иһин, уһулуччу ситиһиилэри аҕалла. Ааҕыыны киэҥник тарҕатар, методическай уонна научнай-библиографическай үлэбитигэр сүҥкэн ситиһиилэннибит. Библиографтар үлэлэрэ үрдүк таһымҥа сыаналанна – “Писатели Якутии” биобиблиографическай ыйынньык Уһук Илиҥҥэ, Арассыыйаҕа бастаата. Бу ыйынньыгынан “Бичик” “Малая Родина-2020” региональнай уонна кыраайы үөрэтэр литература Бүтүн Арассыыйатааҕы күрэҕэр анал дипломунан наҕараадаланна.

“Якутия-2020” бэлиэ күннэр халандаардара Челябинскайга ыытыллыбыт дойду таһымнаах күрэххэ иккистээтэ.

 «Эхо арктической одиссеи: к 100-летию Ильи Самуиловича Гурвича» таһаарыыбыт  «Просветительские (популярные) издания» номинацияҕа иккис миэстэ, «Театр оперы и балета. Том 2. Библиография» үһүс таһаарыыта «Краеведческие библиографические указатели» номинацияҕа Бүтүн Арассыыйатааҕы кыраайы үөрэтэр таһаарыылар куонкурустарыгар иккис миэстэ буоллулар.

– Саха сирэ “Саамай ааҕар регион” аатын сүгэригэр эһиги библиотекаҕыт сүҥкэн өҥөлөөх...

–Биһиги өрөспүүбүлүкэбит аан бастакытын Арассыыйа литературнай флагманынан билинилиннэ. Сайаапканы түһэриигэ операторынан, буоларын курдук, биһиги Национальнай библиотекабыт буолбута. “Саамай ааҕар регион” Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкуруһу тэрийээччинэн Арассыыйатааҕы Кинигэ Сойууһа буолар. Тэрээһин Бэчээт уонна массовай коммуникация агентствотын өйөбүлүнэн барар. Наҕараадалааһын сэтинньи 18 күнүгэр Дьокуускайга буолан ааспыта. “Литературный флагман России” статуэтканы Ил Дархан Айсен Николаевка Арассыыйатааҕы Кинигэ Сойууһун бэрэсидьиэнэ, куонкурус дьүүллүүр сүбэтин бэрэссэдээтэлэ Сергей Степашин туттарбыта.

Нэһилиэнньэҕэ анаан SMART-лабораториялары тэрийии

– Библиотекалары сайыннарыыга сөптөөх көмө оҥоһуллар дии саныыгын дуо?

– СӨ Национальнай библиотеката – бырайыактыыр уонна модельнай библиотекалары тэрийиигэ тирэх буолар киин. 2020 сылга SMART-лабораториялары тэрийиигэ улахан болҕомто уурулунна – муниципальнай библиотекалар нэһилиэнньэҕэ аныгы технологияларынан оҥоһуллар өҥөлөрү биэрэн, айар үлэни уонна билиини иҥэриниини ситимнииллэр. Көрүллүбүт үбүнэн библиотекалар оборудование, миэбэл ылыннылар, үлэһиттэр идэлэрин үрдэттилэр, библиотекалар дьиэлэрин өрөмүөннээтилэр, саҥа кинигэлэринэн пуондаларын байыттылар.

Модельнай библиотекалары тэрийиигэ федеральнай бүддьүөттэн, РФ Култуура министиэристибэтин куонкуруһун ааһан, 25 мөл. солк. көрүллүбүтэ. 5 муниципальнай библиотека биэстии мөлүйүөнү ыллылар: Булуҥ оройуонун библиотеката; Дьокуускай куораттааҕы Кииннэммит библиотека ситимин 21 нүөмэрдээх “Созвездие” филиала; Нам Хомустааҕын библиотеката; Уус Алдан Бэйдиҥэтин библиотеката;  Дьокуускай куораттааҕы Кииннэммит библиотека ситимин 13 нүөмэрдээх “Библиополе” филиала.

СӨ бүддьүөтүттэн 5 мөл. солк көрүллүбүтэ. Эмиэ куонкурус  нөҥүө 5 библиотекаҕа үп бэрилиннэ: Намнааҕы оҕо библиотекатыгар; Уус Алдан улууһун Суотту библиотекатыгар; Өлүөхүмэтээҕи оҕо библиотекатыгар; Томпо оройуонун библиотекатыгар; Алдан киин библиотекатыгар.

Ол аата 2020 сылга 30  мөлүйүөн суумаҕа 10 библиотека модернизацияланна.

– Билиҥҥи кэм библиотеката кинигэни харайар уонна саалаҕа кэлэн ааҕар эрэ сир буолбакка, дьон иллэҥ кэмин атаарар киинэ буолла. Иитэр, үөрэтэр, сайыннарар тэрээһин бөҕө ыытыллар. Олортон саамай суолталаахтарын ханныктары чорботуоҥ этэй?

– Кэнники сыллар саамай улахан ситиһиилэринэн, биллэн турар, 2020 сылга “Саамай ааҕар регион” аатын ылбыппыт буолар.

СӨ Бырабыыталыстыбатынан өйөммүт, Култуура министиэристибэтинэн көҕүлэнэр “Читаем все!” өрөспүүбүлүкэтээҕи бырайыак кураторынан биһиги библиотекабыт буолар, 2021 сылга 150000 киһини хабыахтаахпыт. Бырайыагы олоххо киллэрии сыыппараларын көрдөххө, 2021 сыл бастакы кыбаарталыгар 26383 киһи хабыллыбыт (былаантан 17 бырыһыана туолла). 14 сетевой тэрээһин буолан ааста.

Холобур, Национальнай библиотека “Амма Аччыгыйын ааҕабыт” диэн суруйааччы 115 сааһыгар анаммыт дьиэ кэргэн күрэҕин тэрийэн ыытта.  «Таптыыр сахам тылынан» тэрээһин олунньуга буолан ааста,  6361 оҕо диктант суруйда.

2021 сыл кулун тутарыттан СӨ Перинатальнай кииҥҥэ саҥа төрөөбүт оҕолорго приданайдарын кытта оҕо төрүөҕүттэн 3 сааһыгар диэри ааҕар кинигэлэрэ ааҕааччы төрөөбүтүн туһунан туоһу суругу кытта бэлэхтэнэр буолла. Уопсайа 95 набор бэлэхтэннэ, өссө 200 комплект бэлэмнэнэр.

Ийэ тыл күнүгэр ахсыс төгүлүн сахалыы дьыктаан онлайн уонна илэ ыытылынна. 3855 киһи кытынна, ол иһигэр Национальнай библиотекаҕа кэлэн 32 киһи дьыктаан суруйда. 30 улууска 200 дьыктаан балаһаакката үлэлээтэ. Онлайн ньыманан 411 киһи суруйда.

Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар тылларынан дьыктаан ыытылынна, 50 балаһааккаҕа 735 киһи суруйда. Сахалин, Магадан, Камчатка, Красноярскай кыраай кыттыстылар.

Олунньуттан “Библиомобиль” бырайыак олоххо киирдэ. Аҕам саастаахтар уонна доруобуйаларыгар хааччахтаахтар кинигэни дьиэлэригэр сакаастаан уларсыахтарын сөп буолла.

Ордук чаҕылхайдык “Тотальнай диктант-2021” буолан ааста. 108 балаһаакка тэрилиннэ, 2000-тан тахса киһи кытынна. Култуура министиэристибэтин кытта Национальнай библиотека суруйааччы Дмитрий Глуховскай кэлэн барыытын тэрийбиппит.

«Айымньы суолунан», «Школа осознанного родительства», «Эпоха и музыка», «Рыцари книжного стола» онтон да атын лекторийдарбыт үлэлииллэр.

– Национальнай библиотека Саха сирин брендэ буолар. Олох күөстүү оргуйар, саҥаттан саҥа бырайыактар олоххо киирэллэр, ааҕааччы кэлэ турар. Эн санааҕар, электроннай кинигэ, интэриниэт дьиҥнээх библиотекаҕа кэлэн барыыны солбуйуо дуо?

– Биһиги библиотекабыт, чахчы, национальнай бренд буолла.

Библиотека диэн тугуй? Көннөрү кинигэ уларсан ааҕар сир эрэ буолан бүппүтэ ээ, билигин библиотека интеллектуальнай хапытаалы харайар, сайдыыны түстүүр сир.

Библиотека научнай, социальнай, айар, о.д.а. хайысхалаах үлэнэн социальнай институт быһыытынан өйү сайыннарар. Онуоха электроннай дуу, кумааҕы дуу форматынан буолара улахан уратылара суох. Биһиги босхо, хаачыстыбалаах экспертнэй информацияны биэрэбит – ол аата саамай чуолкай уонна кырдьыктаах информацияны. Онон интэриниэт биһигини кытта күрэстэһэр кыаҕа суох.

Библиотекарь көннөрү кинигэ булан биэрээччи буолбатах

– Библиотекарь идэтин суолтата кэлин ордук улаатта дии саныыгын дуо? Бу идэҕэ үөрэниэн, үөрэххэ туттарсыан баҕалаахтарга тугу сүбэлиэҥ этэй? Библиотекарь ханнык хаачыстыбалары бэйэтигэр сайыннарыахтааҕый?

– Библиотекарь идэтин суолтата кэнники сылларга олус үрдээтэ диибин. Билигин үчүгэй библиотекарь буоларыҥ таһынан, үрдүк таһымнаах тэрийээччи буолуохтааххын. Ону тэҥэ ханнык өҥөлөр ордук тоҕоостоохторун билэргэ маркетолог оруолун толоруохтааххын.  Ааҕааччылары кытта алтыһарга үчүгэй психолог буолуохтааххын, ааҕааччы библиотекаҕа кинигэ эрэ ыла кэлбэт эбээт, кини кэпсэтэр-ипсэтэр, санаатын атастаһар кыахтаах. Оттон оҕо библиотекатын үлэһитэ, маны барытын ааҕан туран, өссө үчүгэй педагог буолуохтаах.

Билигин библиотекарь идэтигэр ураты сыһыан үөскээн эрэр. Биһиэхэ саҥа хайысхалар, саҥа идеаллар, идэлэригэр бэриниилээх профессионаллар наадалар. Биһиги, үлэлии сылдьар дьон, кинилэргэ талаһарбыт курдук.

Библиотека үлэһитэ пиарщик, консультант, психолог уонна саамай сүрүнэ үтүө санаалаах киһи буолуохтаах, дьон киниэхэ тардыһыахтаах.

Оскуоланы бүтэрээччилэргэ, библиотекарь идэтигэр туттарсыан баҕалаахтарга этиэм этэ: биһиги идэбит чахчы тыыннаах уонна кэми кытта тэҥҥэ хардыылыыр идэ. Араас функцияны барытын толорор уонна олус интэриэһинэй. Библиотека үлэһитэ биир сиргэ кинигэ биэрэ-биэрэ олорбот, өрүү үөрэнэр, сайдар. Библиотекарь буолуон баҕалаах оҕо билиитэ-көрүүтэ, олоҕу анаарыыта олус киэҥ буолуон наада. Информация киэҥ далайыгар кини библиотекаҕа кэлбит дьону салайан, сүбэлээн-амалаан биэрэр кыахтаах буолара ирдэнэр.

– Эн санааҕар, оҕону кыра эрдэҕиттэн кинигэни таптыырга үөрэтэргэ, ааҕыыга сыһыарарга төрөппүттэр тугу гыныахтаахтарый?

– Оҕону бэйэбит холобурбутунан иитиэхтээхпит. Үөрэппэккэ, такайбакка, көрдөрүөххэ, үтүгүннэриэххэ наада. Холобур, дьиэ кэргэн ийэтэ киэһээҥҥи аһылыктарын аһатан баран, кинигэ ааҕыытыгар бириэмэ аныыр буоллаҕына, оҕо ону көрөн улаатар. Инникитин кини эмиэ кинигэни таптыыр, ааҕар киһи буолуо.

Оҕо саас саамай истиҥ ахтылҕана – ийэ оҕотугар утуйуон иннинэ кинигэ ааҕара. Онтон ордук күндү кэм оҕоҕо суох.

– Идэлээх бырааһынньыккытынан бииргэ үлэлиир кэллиэгэлэргэр тугу баҕарыаҥ этэй?

– Бастатан туран, чэгиэн доруобуйаны баҕарабын. Библиотекарьдар бэйэлэрэ кинигэҕэ тапталлара, интэриэстэрэ хаһан да уостубатын. Библиотека дьиэтэ хаһан да иччитэхсийбэтин, саҥа интэриэһинэй бырайыактар айылла турдуннар. Тус олоххутугар дьолу-соргуну, ситиһиилэри!