Соһуччу көрсүһүү

Паша бу сарсыарда олус сэргэхтик уһуктан кэллэ. Ойон тураат түннүгүн арыйан көрбүгэ, хаар бөҕөтө түспүт, бирээмэ хараҕа саатан ылла. Сир барыта үп-үрүҥ буолбут, чалбах, бадараан тоҥон, дьон халтарыйа сыһа-сыһа аргыыйдык хаамсаллар. Оннооҕор массыыналар сүрэҕэлдьээбиттии бытааннык айанныыр буолбуттар.

Паша халаатын санныгар быраҕаат, сирэйин-хараҕын суунан, чаанньыгын оргута уурда. Үүттээх хойуу чэйи налыччы иһэн, оҥостон баран ыраас салгыҥҥа таҕыста.

Кыһыммыт барахсан эмиэ эргийэн кэллэҕэ. Сотору тымныы күннэр үүнүөхтэрэ, аны хаһан саас буоларын кэтэһии буолуоҕа. Паша кыһыны сөбүлүүр. Сылаас саҕынньаҕын кэттэҕинэ, кинини ханнык да чысхаан тыал, тоһуттар тымныы чаҕыппат. Күһүҥҥү бадараантан сылайа быһыытыйда. Атаҕын таҥаһын сот да сот, дьиэтин бадараантан сууй да сууй. Бу да хаарбыт уhуннук сыппата биллэр, син биир сотору ууллан, дьиэҕэ бадараан киирбитэ эрэ баар буолуо.

Паша өрөбүллэр кэнниттэн үлэтигэр барарын олус ыарыргыыр. Кини сынньалаҥнарга дьиэтигэр сууланан баран кинигэ ааҕарын, ас астыырын, телевизор көрөрүн туохха да биэрбэт. Субуотаҕа кыргыттара кафеҕа ыҥыра сатаабыттарын аккаастаммыта, онуоха Танята өһүргэммитэ быһыылаах, ыҥыра сатаан баран төлөпүөнүн халыр гына быраҕан кэбиспитэ. Чэ буоллун, бүгүн эмиэ туох да буолбатаҕын курдук кэпсэтиэхтэрэ, үөрүөхтэрэ-көтүөхтэрэ.

Паша халтарыйан охтубатах киһи дии-дии уулуссаны сэрэнэн туораан, хаһан да көрбөтөх курдук автобус тохтобулун киоскатын өрө мыҥаан турда. Эбиэппэр тугу эрэ атыыласпыт киһи дуу диэн саараан баран, билэрдии кытай лапсатын кытта минньигэс рулет ылла. Автобућа кэлэн быстыбата, саҥардыы ааспыт быһыылаах, дьон аҕыйах. Бары илинтэн күн тахсарын кэтэһэр курдук, автобус кэлиэхтээх суолун кэтээн тураллар. Паша эмиэ уулусса диэки хайыһан, дьону кытта тэҥҥэ турунан кэбистэ. Арай тохтобул иннигэр хара өстүөкүлэ сабыылаах маҥан иномарка кэлэн тохтуу түстэ. Түннүгүн тааһын түһэрэн баран, биир уол: «Пашаҕын дуо, киирэн олор, көрсүбэтэхпит ыраатта», - диэбитин көрбүтэ, хаһан эрэ билсэ сылдьыбыт уола Виктор олорор эбит. Массыынаттан тахсан кыыстыын дорооболосто уонна анараа өттүн арыйан, Пашаны сымнаас олбоххо олорто.

— Хайа, Виктор, куоракка хаһан кэлбиккиний? - диэн Паша кэпсэтинни бастакы арыйда.

— Быйыл саҥа көһөн кэллим, эн тускунан истибитим, көрсүбүт киһи диэн саныыр этим, хата, бэйэҕинэн түбэстиҥ дии, олох уларыйбатаххын, өссө тупсубут курдук буолбуккун, - диэн уруккутун курдук ыксаабыттыы саҥара-саҥара, уруулун уҥа-хаҥас эрийэн хачыгыратта.

Паша ханна үлэлиирин ыйан биэрэн, көрүөх бэтэрээ өттүгэр биэс мэндиэмэннээх дьиэ кирилиэһин таһыгар биирдэ баар буола түстүлэр. Виктордыын быраһаайдаһан, баһыыбалаан, үлэтин үрдүк кирилиэһин дабайан, аан тутааҕын харбаан иһэн, кэннин хайыспыта, уола массыынатыгар өссө да олорор эбит.

Кыыспыт бүгүн үлэлиир да, үлэтэ үлэ буолбата, кыргыттарын көрсөн үөрэ-көтө кэпсэттилэр, субуотатааҕы биэчэрдэрин ырыттылар. Пашаҕа ымсыырдыбыттыы, хайдах курдук үчүгэйдик сылдьыбыттарын кэпсээтилэр. Түүнү быһа эрийбиппит, тоҕо төлөпүөҥҥүн арааран кэбиспиккиний диэн мөҕүттэн ыллылар.

Паша киэһэ дьиэтигэр бүгүҥҥү күнүн, Викторы саныы сытта. Кинилэр үчүгэйдик да сылдьыбыттара, доҕордоспуттара, оннооҕор холбоһо да сыспыттара. Виктор кыыһы наһаа эккирэппитэ, 8-с кылаастан быһа сурук суруйара. Онтон 10-с кылааска тиийэн баран кыыс уолу дьэ көрөр буолбута. Бастаан санаатыгар кып-кыра уҥуохтаах уоллуун хайдах сылдьыахпный дии саныыра. Бүтэрэр сылларыгар Виктор эмискэ улаатан, дырайан аҕай кэлбит этэ. Бүрүчүөскэтин уларыппыт, бэйэтигэр сөп баҕайытык ыраастык таҥнар, кыыс эрэ көрүөх уола буола тупсан кэлбит этэ. Пашаны эккирэтэрин син биир бырахпатаҕа, биэчэрдэргэ үҥкүүгэ ыҥырара, киэһэ дьиэтигэр атаарар буолбута. Оскуоланы этэҥҥэ бүтэрэн, Паша куоракка үөрэнэр буолбута, Виктор дойдутугар хаалбыта. Сибээстэрин быспакка куруук суруйсаллара, каникулларга кыыс таҕыстаҕына, уол кинини хайдах курдук ахтыбытын, таптыырын билинэрэ. Виктор төрөппүттэрэ кыыhы кийииппит диэн ааттыыллара, оттон Паша дьоно үөрэххин бүтэрдэххинэ биирдэ ыал буолар туһунан толкуйдаа диэн этэллэрэ. Виктор кыыска хаста да ыал буолуох, мин куоракка киирэн үөрэниэм диирин, кыыс дьонуттан толлон сөбүлэспэтэ.

Арай Саҥа дьылга Паша дойдутугар тахсан киэһэ кулуупка тиийбитигэр, Виктора холуочук тэлэкэчийэ сылдьар. «Хайа, ыал буолан эрэр үһүгүн дуу, куорат мааны уолугар, саатар сыбаайбаҕар ыҥыраар», - диэн баран Пашаттан сиргэммит курдук тэйэ хаампыта. Кыыс уол хаһан да маннык сылдьарын көрбөтөх буолан, олус соһуйбута, хараҕын уута иэдэһинэн саба халыйбытын билбэккэ да хаалбыта. Кимтэн маннык сонуну истибитин ыйытыаҕын, уола хайа эрэ кыыска тиийэн үҥкүүгэ ыҥыра сатыы турара. Паша үөрэнэ сылдьан Викторга эрэ эрэллээх буолан, кими да чугаһаппата, үгүс уол сырса сатыырыгар кыhаммат да этэ. Арай быйыл хотуттан кэлбит ийэтинэн уруута уоллуун, куораты көрдөрө, билиһиннэрэ таарыйа, киинэҕэ сылдьаллара, күүлэйдииллэрэ. Ону ким эрэ эттэҕэ диэн өйдөөбүтэ да, быһаара сатыан баҕарбатаҕа.

Биэсэлкэҕэ тиийэн сонун, бэргэһэтин харбаат, таһырдьаны былдьаспыта. Утары киирэн иһэр үөрбүт-көппүт дьүөгэлэрэ кыыhы көрөн олус соһуйбуттара. «Ханна бардыҥ, туох буоллуҥ?» - диэн хаһыытаан эрэ хаалбыттара.

Бу түгэн Паша үөрэҕин бүтэрэр сылыгар буолбута. Сааhыары Виктор оскуолаҕа учууталлыы кэлбит кыыһы ойох ылбытын, уруу тэриммитин истибитэ уонна, тапталыттан кэлэйэн, уйа-хайа суох ытаабыта. Бу кэмтэн ыла кини биир да уоллуун доҕордоспотоҕо, көннөрү билсэн, биир киэһэни атааран эрэ баран арахсар аатыгар барара. Эмиэ албыҥҥа түбэһиэм диэн бэйэтин харыстыыра.

Онтон бүгүн хараҕар Виктор мөссүөнэ, урукку таптала эмиэ эргийэн, өйүгэр-санаатыгар киирэ турар. «Кини миигин бэйэтэ таҥнарбыта, тоҕо мин кинини саныахтаахпыный”, - диэн араастаан аралдьыйа сатаата да, санаата уруккуга эргийэн кэлэ турар.

Аһылыгын бэлэмнээн, идэтинэн телевизорын иннигэр оҥостон олорон аһаан эрдэҕинэ, арай төлөпүөнэ өрө тырылыы түстэ.

— Алло, истэбин...

— Пашка, бу мин Викторбын. Баһаалыста миигин иһит. Төлөпүөҥҥүн Настяттан ылбытым, бүгүн эйигин көрөн олус үөрдүм. Бу үс сыл тухары куруук эйигин эрэ саныыбын, эйигин эрэ түүлбэр көрөбүн. Хайдах да эйигинэ суох сатаан олоруо суохпун, көрсүһүөх, кэпсэтиэх эрэ, баһаалыста аккаастаама.

— Виктор, биһиги икки ардыбыт барыта быһаарыллан турар дии. Бэйэҥ буруйдааххын, тоҕо да уруккуну эргитэ сатыыгын, кэргэҥҥин, оҕоҕун санаарыый.

— Паша, биһиги оҕобут суох ээ. Кэргэммин кытта быйыл арахсыбытым, атын кыыһы таптыыр эрээри тоҕо миигин кэргэн ылбыккыный диэн, эн биһиги туспутунан истибит этэ. Эйигин көрдүү сатаабытым ыраатта, ким да нүөмэргин биэрбэт, ханна олороргун төрөппүттэриҥ кистииллэр. Паша, мин эн дьиэҥ таһыгар массыынаттан кэпсэтэбин, түннүгүнэн көр эрэ.

Паша түннүккэ чугаһаабыта, кырдьык, маҥан массыына турар эбит. Туох да диэн билбэккэ, төлөпүөнүн арааран кэбистэ уонна бүгүҥҥү соһуччу көрсүһүүлэрэ, баҕар, кинилэр дыылҕалара буолуоҕун таайа сатыы олордо.