31.07.2021 | 18:00

Саха киһитэ киэһэ элбэҕи аһыыр

Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Аныгы тэтимнээх олоххо аһылык састааба уларыйыытыттан уонна сыыһа-халты аһыыртан киһи доруобуйата айгырыыр, олох уһуна кылгыыр. “Сөпкө аһааһын диэн тугуй? Бастатан туран, эрэһиими тутуһуу”, – диэн учуонайдар бигэргэтэллэр.

Федор Алексеевич ПЛАТОНОВ, мэдиссиинискэй наука доктора:

– Биһиги доруобуйабыт, бастатан туран, тугу аһыырбытыттан улахан тутулуктаах. Ити олохпут тосту уларыйбытын кытта сибээстээх.

Аныгы киһи үксэ дьиэ иһигэр үлэлиир, көмпүүтэргэ хам хатанан олорор, элбэхтик хамсаммат.  Маҕаһыыннарбыт кэлии аһылыгынан эрэ туолаллар.  Урут киһи үксэ хатыҥыр буолара, билигин уойбут, сонообут дьон элбээтэ.  Ити туох да үчүгэйгэ тириэрдибэтэ буолуо дии саныыбын.  

 

Сөпкө аһыахха

– Аһылык туһалаах уонна сөбүгэр кээмэйдээх буолуохтаах.  Сүрүнэ, энергияны  мунньунуу уонна ону ороскуоттааһын баланса тутуһуллуохтаах.  Киирбит энергияны  хамсанан-имсэнэн туттуллуохтаах.  Ити баланс кэһилиннэҕинэ, киһи уойара саҕаланар.  Ол иһин, киһи сөбүгэр аһыахтаах, онно хамсанар нуормаҕа эппиэттиэхтээх.  Оннооҕор тыа киһитэ хамсанара-имсэнэрэ аҕыйаата курдук.  

 

Сыыһа аһааһын –
ыарыыга хардыы

– Олохпут-дьаһахпыт уларыйан, сүрэх-тымыр ыарыыта, саахарынай диабет элбээтэ.  Саахарынай диабет үксүгэр уойууттан саҕаланар.  Билигин 2-с тииптээх саахарынай диабет  эдэр дьоҥҥо үөскүүр буолла.  Уойар киһи этигэр-хааныгар сыа мунньуллар.  Аны ити сыа мээнэ сыа буолбатах.  Бастатан туран,  ити сыа араас биэсэстибэни үөскэтэр, көбүтэр.

Уойуу аан дойдуга барытыгар өрө турда.  Ордук олохторун укулаатын эмискэ уларыппыт, циркумполярнай эргимтэ норуоттара  уойуу көстүүтүттэн эмсэҕэлээтилэр.

Эти-хааны үөрэтэргэ элбэх бириэмэ наада.  Уопсастыба киһи аймахха олус элбэх ноҕуруусканы сүктэрэр.  Ону тулуйбакка киһи ыгым буолара, уйулҕата уларыйара доруобуйаҕа охсуулаах.  Хаанын баттааһына уларыйар, сүрэх ишемическэй ыарыыта, ньиэрбэ үлэтин кэһиллиитэ элбиир.  Эбиитин, биир ыарыы атын ыарыыга кубулуйар куттала улахан.

Сыалаах аһылыгы сиэри таһынан сиэһин холецистит, панкреатит ааһан-араҕан биэрбэт ыарыыга кубулуйууларыгар тириэрдэр.  Сахаҕа куртах-оһоҕос ыарыыта олус элбэх. Онон, саха киһитэ сөпкө уонна туһалаахтык  аһыахтааҕын хаһан да умнуо суохтаах.

 

Араас диеталар

– Кытаанах диетаны  тутуһуу туох да үчүгэйи аҕалбат дии саныыбын. Тоҕо диэтэххэ, диета – аччыктааһын. Диета кэнниттэн киһи аһыыр баҕата өссө күүһүрэр, сиэри таһынан наадата да суоҕу аһыыр.

Саха киһитэ киэһэ элбэҕи аһыыр. Ол эрэн, күннээҕи тэтимигэр сөп түбэһэрдии аһыыр буоллаҕына, улахан буортуну аҕалбат.  Күҥҥэ наадыйар энергиятын ыла сатыыр буоллаҕа. Арай, күнүс аһаабат киһи аһара аччыктаан, нуорманы таһынан симинэрэ сыыһа. Ол иһин, сарсыарда, күнү быһа кыра-кыралаан аһыы сылдьыллыахтаах.

 

Урут аччык олоҕу  билбит саха киһитигэр “суон киһи – тот” диэн өй-санаа баара. Ити сыыһа өйдөбүл. Доруобай киһи эмис буолуохтаах  дии саныылларыттан сылтаан, биллэ ырбыт, дьүдьэйбит киһини сорохтор: “Оо, ыраахтаабыт. Арааһа, ыалдьара буолуо...”, – дииллэр. Итинник өйү-санааны  сыыйа-баайа суох оҥорорго үлэлэһиэхтээхпит.

Сонуннар

17.07.2025 | 08:57
Сурук киирдэ

Ордук ааҕаллар

Батыһыннара ыйар аналлаах Өлөөн буойуна — БатЫйа
Дьон | 10.07.2025 | 18:00
Батыһыннара ыйар аналлаах Өлөөн буойуна — БатЫйа
Батыйа позывнойдаах байыас билигин Украина Луганскай сиригэр Ийэ дойдубутун көмүскүү сылдьар. «Батыйа – батыһыннара ыйар, (указать направление)» диэн кини позывнойун суолтатын быһааран биэрбиттэрин, кырдьык да дии санаатым.  Кинини кытта дьиктитик кэпсэттибит. Тоҕо диэтэххэ кини олус уйан дууһалаах, кэрэни кэрэхсиир, айар үлэтин онно да сылдьан бырахпат – уруһуйдуур, уһанар, арааһы астыыр,...
Хас биирдии оҕуруотчут бэйэтэ үүннэрэр ньымалаах
Дьон | 18.07.2025 | 16:00
Хас биирдии оҕуруотчут бэйэтэ үүннэрэр ньымалаах
Сайыммыт урукку сыллардааҕар ураты сөрүүн, ардахтаах буолла. Ол эрээри сорох сатабыллаах хаһаайкалар оҕуруот аһын сиэн ырааттылар. Бүгүн оҕуруотчут, Дьокуускай Мархатыгар Дьахтар сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Екатерина Чербоеваттан сүбэлэри ылабыт. – Үтүө күнүнэн, Екатерина Егоровна! Бөтүрүөп куйааһа ардаҕынан күндүлээн ааһа оҕуста. Сайыммыт сөрүүн буолла. Эйигин оҕуруотчут быһыытынан ааҕааччыларга билиһиннэрэбин, хас сылтан оҕуруот үүннэриитинэн...
Айталина Васильева: «Олох тэтимиттэн хаалсыбакка, сыалларбын ситиһиэхтээхпин»
Дьон | 17.07.2025 | 13:00
Айталина Васильева: «Олох тэтимиттэн хаалсыбакка, сыалларбын ситиһиэхтээхпин»
Бүгүҥҥү ыалдьытым Хаҥалас улууһун «1-кы Мальдаҕар нэһилиэгэ» МТ баһылыга Айталина Ивановна Васильева, дойдутун, нэһилиэгин туһугар сүрэхтиин-быардыын ыалдьар, эдэр киһиэхэ лоп-бааччы тыллаах-өстөөх, тобуллаҕас толкуйдаах киһи эрэ киэн туттуох ыччата. Кини туһунан биир дойдулаахтара сөҕөллөрүн, хайҕыылларын, махтаналларын этэллэр. «Айталина Ивановна улахан куоракка да үлэлиир кыахтаах киэҥ, ыраах, дириҥ көрүүлээх, эппитин сыыска-буорга түһэрбэт,...
Кэлэр нэдиэлэҕэ «Работай в Якутии» ыччат бэстибээлэ күүтэр
Сонуннар | 08.07.2025 | 14:14
Кэлэр нэдиэлэҕэ «Работай в Якутии» ыччат бэстибээлэ күүтэр
От ыйын 16 күнүгэр Дьокуускайга СӨ Нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутугар судаарыстыбаннай кэмитиэтэ орто анал уонна үрдүк үөрэх кыһаларын бүтэрбит ыччаты «Работай в Якутии» бэстибээлгэ ыҥырар. Тэрээһин Үлэ кыбаарталыгар ыытыллыаҕа. Бэстибээл сыала — эдэр исписэлиистэри үлэ миэстэтинэн хааччыйыы, үлэ ырыынагар бэйэ миэстэтин булунарга көмөлөһүү. Бэстибээл алта араас хайысханан ыытыллыаҕа: #ПРО_ГЛАВНОЕ, #ПРО_РОДИНУ, #ПРО_РАБОТУ,...