Саҥа каартаны оҥорторон эрэҕит дуо?

Бу иннинэ “Саха сирин олохтооҕун каартатын” туһунан сонуннарга суруйбуппут. Биир кэлим цифровой систиэмэ хайдах үлэлиирин, туохха туһалааҕын “Мин докумуоннарым” киин инстаграмыгар быһа эфиргэ сиһилии кэпсээбиттэрин ааҕааччыларбытыгар тиэрдэбит.

Татьяна Скрябина, “Мин докумуоннарым” киин үлэһитэ, 1-кы категориялаах юрисконсульт:

– “Мин докумуоннарым” кииҥҥэ нэһилиэнньэ араас чэпчэтиинэн туһанар араҥатыгар босхо юридическай көмө оҥоһуллар. Онуоха урут бу өҥөҕө наадыйар дьонтон туһааннаах докумуоннар ирдэнэр буолаллара, оттон билигин гражданин “Саха сирин олохтооҕун каартатын” көрдөрүөн сөп. Юрист каартаҕа баар кодунан бу киһи ханнык категорияҕа киирэрин тута быһаарар кыахтанар.  

Дмитрий Александрович Скворцов, “Саха сирин олохтооҕун каартата” бырайыак салайааччыта:

– Каарта туһата элбэх. Бастатан туран, хас да үлэни тэҥинэн толорор. Биир өттүнэн, ханнык баҕарар баан каартатын курдук туһанаҕыт: банкоматтан харчы уһулаҕыт, атыылаһаргытыгар төлөһөҕүт, ол аайы 1 бырыһыан кешбэк ааҕыллан иһэр.

“Свои” бырагыраама партнердарын ситимиттэн (билигин 80 кэриҥэ туочукалаахпыт) тугу эмэ атыылаһар түгэҥҥитигэр, онно эбии үрдэтиллибит кешбэк ылар кыахтанаҕыт. Аны туран, каарта харчы ыытарга барыстаах уонна табыгастаах. Ол курдук, ый устата 200 тыһыынча солкуобайга диэри сууманы хамыыһыйата суох (бырыһыан тутуллубат) ыытыаххытын сөп. Холобур, атын бааннарга 50, 100 тыһ. солк. диэн хааччахтаах. Ону таһынан мобильнай сыһыарыы, ОДьКХ өҥөлөрүн төлүүр кыах баар.

Иккиһинэн, каарта кэнэҕискитин докумуоннары солбуйар буолуохтаах. Итиннэ Үлэ, социальнай көмүскэл министиэристибэтин кытта күүскэ үлэлэһэ сылдьабыт. Холобур, кыаммат араҥаҕа киирэр ыал араас чэпчэтиилэринэн туһанарыгар тустаах уорганнар араас ыспыраапкалары, докумуоннары ирдииллэр дии. Онуоха бу каарта килийиэни уонна социальнай көмөнү оҥорор тэрилтэни ситимниир оруолу толоруохтаах. Тустаах тэрилтэҕэ эһиги чэпчэтиинэн туһанар быраапкытын туоһулуур юридическай суолталаах докумуон курдук буолуохтаах. Оттон каарта хаһаайыныгар наадалаах докумуоннарын солбуйуохтаах.

Үсүһүнэн, билигин коммерческай тэрилтэлэри кытта ыкса үлэлиибит, кинилэр бу каартанан чэпчэтии оҥороллорун курдук кэпсэтии ыытыллар. Сыл түмүктэниэр диэри маннык туочукабыт ахсаана 500-кэ тиийиэхтээх. Ону таһынан, “Свои” бырагыраама 1000 кэриҥэ туочуканы хабыахтаах.

Аны туран, кэккэ улуустарга тырааныспарга “Биир кэлим айан билиэтэ” диэн баар. Дьокуускай куоракка “Социальнай каарта” диэн ааттанар, сотору кэминэн “Саха сирин олохтооҕун каартатыгар” сыыйа-баайа көһөр. Үлэ министиэристибэтин кытта бииргэ үлэлээн, 2022 сыл бастакы кыбаартала түмүктэниэр диэри кумааҕы билиэттэри уларытар былааннаахпыт.

Маны таһынан, социальнай көмөнү ылар дьон спорт эбийиэктэригэр киирэллэригэр биһиги каартабытынан туһанар буолуохтара. Холобур, сорох бассейннарга араас чэпчэтии көрүллэрин билэҕит. Ону сэргэ, бу бырайыакка култуура тэрилтэлэрэ (култуура министиэристэбитин иһинэн үлэлиир) эмиэ хабылыннылар. Онон спорт уонна култуура эбийиэктэрэ сыл түмүктэниэр диэри бырайыакка кыттыһыахтаахтар диэн сорук турар. Билигин улуус муниципальнай тэриллиилэрин кытта бу хайысхаҕа күүскэ үлэлэһэбит. Итиннэ эбии “Якутия” авиахампаанньаны кытта пилотнай бырайыагы саҕалаатыбыт. Ол курдук, элбэх оҕолоох ыаллар уонна инбэлииттэр “Саха сирин олохтооҕун каартатынан” чэпчэтиилээх билиэти ылар кыахтаныахтара. Онуоха ол-бу ыспыраапка, эбии докумуон кинилэртэн ирдэниэ суоҕа. Атын авиахампаанньалары кытта үлэ барар. Үөрэх министиэристибэтин кытта үгүс ыспыраапканы, докумуону эмиэ бу каартаҕа көһөрөр туһунан кэпсэтии ыытыллар.

Эһиилги былааннары сырдата түстэххэ, Арассыыйа атын регионнарыгар сибээс олохтонор: Москва, Санкт-Петербург куораттары, Приморскай кыраайы, Крымы, Кавкаһы кытта. Федеральнай чэпчэтиилэри ылар дьон бу субъектарга “Саха сирин олохтооҕун каартатынан” туһаналларын курдук дуогабардаһабыт.

Бу каарта биэнсийэҕэ тахсаллара чугаһаабыт дьоҥҥо ордук туһалаах буолуоҕа. Ол курдук, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр “Биэнсийэлээх” диэн статустаах каарта 50-тан үөһэ саастаах дьахталларга уонна 55-тэн үөһэ саастаах эр дьоҥҥо бэриллэр буолуоҕа, онон бу дьон каарта көмөтүнэн биэнсийэлээхтэргэ анаммыт чэпчэтиилэринэн туһанан барыахтара.

– Каартаны ханна, хайдах оҥорторобут?

– Маныаха хас даҕаны ньыма баар. Бастатан туран, “Алмаасэргиэнбаан” салаатыгар тиийэн оҥорторуоххутун сөп. Иккиһинэн, Судаарыстыбаннай өҥөлөр порталын нөҥүө эрдэттэн суруйтарыы анал сервиһэ баар, уочаракка күнү-дьылы бараабакка, болдьоммут күҥҥэ, бириэмэҕэ кэлэҕит. Үсүһүнэн, сайаапкаҕытын дистанционнай көрүҥүнэн ыытыы ньымата. Ол туһунан сиһилии иһитиннэрии https://card.sakha.gov.ru порталга баар. Онно нэһилиэнньэ араас чэпчэтиинэн туһанар араҥатыгар кимнээх киирэллэрин көрүөххүтүн, санааҕытын, этиилэргитин суруйуоххутун сөп.

– Ханнык да чэпчэтиинэн туһаммат дьоҥҥо каарта наада дуо?

– Бастатан туран, баан сервиһинэн туһанар дьоҥҥо каарта туһата элбэҕин кэпсээтим. Кешбэк, хамыыһыйата суох харчыны ыытыы, бонустарынан туһаныы уо.д.а. ааттаталаатым.

Иккиһинэн, каарта тырааныспарга анал сыһыарыылаах. Дьокуускай олохтоохторо оптуобуһунан айанныылларыгар табыгастаах.

Үсүһүнэн, бырайыак партнердарын кытта араас маркетинговай аахсыйалары ыытар былааннаахпыт. Онон чэпчэтиинэн туһаммат дьоҥҥо интэриэһинэй этиилэр баар буолуохтара. Ол туһунан смс, Push иһитиннэриилэри ыытыахпыт.   

Төрдүһүнэн, инники өттүгэр чэпчэтиинэн туһанар араҥаҕа киирэргит судургу буолуоҕа. Холобур, элбэх оҕолоох ыал аатын сүкпүт күҥҥүт сарсыныттан саҕалаан “Саха сирин олохтооҕун каартатын” көмөтүнэн үгүс социальнай көмөнү ылар бырааптанаҕыт. Каарта оннук тута үлэлээбитинэн барар. Ол аата гражданин ханна да сүүрэ-көтө сатаабат, каарта уларыйыылары бэйэтэ кэтиир уонна киллэрэн иһэр. Бу биэнсийэлээхтэргэ, инбэлиит дьоҥҥо эмиэ сыһыаннаах.