Үөрэх дьыла саҕаланна

Оскуолаҕа киирии – оҕоҕо саҥа кэрдиискэ тахсыы, олоҕор суолталаах кэм буолар. Төрөппүт оҕотун кытта элбэхтэ кэпсэппит, остуоруйа ааҕан, таабырын таайсан, саҥарарыгар үгүс сыратын уурбут буолуохтаах.

Оҕону оскуолаҕа бэлэмнииргэ суруйарга үөрэтэрдээҕэр, илии кыра былчыҥнарын, моторикатын сайыннарыахха наада диэн исписэлиистэр суруйаллар. Ол аата оскуолаҕа барарга бэлэм буолбут оҕо илиитин моториката, илиитин салбаҕын (кисть) хамныыр сатабыла сайдыбыт буолуохтаах. Ону тэҥэ тыла-өһө сааһыгар сөп түбэһиэхтээх, санаатын толору этиэхтээх.

Оскуолаҕа саҥа барбыт оҕоҕо бастаан барыта уустук: бу кэмҥэ оҕо саҥа усулуобуйаҕа үөрэнэр, научнайдык маны адаптацияны ааһар дииллэр. Оҕону оскуолаҕа интэриэһинэй, ол эрэн чэпчэкитэ суох үлэ күүтэр: эт-хаан сырата (40-ча мүн. уруогу тулуйан олоруон наада) уонна саҥаны билэригэр-көрөрүгэр мэйии, ньиэрбэ күүрүүтэ.

Адаптацияланар кэмигэр оҕо куһаҕаннык утуйуон, кыыһыра, тымта сылдьар буолуон, аппетита кэһиллиэн, бэйэтигэр бүгүөн сөп. Бу ньиэрбэ күүрүүтүттэн үөскээбит көстүүлэр сотору кэминэн ааһаллар: оҕо оскуола олоҕун тэтимигэр үөрэнэр, сылайара аччыыр, настарыанньата көнөр.

Дьиэҕитигэр оҕо улаатарыгар, сайдарыгар, доруобуйата бөҕөргүүрүгэр сөптөөх усулуобуйаны оҥоро сатааҥ. Дьиэ кэргэҥҥэ олохтоммут чуолкай эрэсиим оҕону бэрээдэккэ үөрэтэр: биир кэмҥэ утуйабыт, турабыт, аһыыбыт, оонньуубут, дьарыктанабыт. Оҕо уутун ханар буоллаҕына, сылайбат, сүүрэр-оонньуур, үөрэнэр, дьарыктанар – уруһуйдуур, кырыйар, дьиэ үлэтигэр көмөлөһөр. Үөрэх саҕаланыан инниттэн оҕону үөрэх кэмин эрэсиимигэр үөрэтэр ордук. Оччоҕо эрдэ турарыгар, сөпкө утуйарыгар чэпчэки буолуо.

Маҥнайгы кылаас оҕото күн иккис аҥаарыгар 1 чаас утуйан сынньаныан сөп.

Үөрэҕин кэннэ оҕо оонньуур, сүүрэр-көтөр бириэмэлээх буолуохтаах.

Оҕону бэйэтин дьаһанарга үөрэтиини кыратыттан саҕалыахха наада. Бэйэтэ гыныан сөптөөх дьыалатын оҥорорго ыксаамаҥ, бастаан бытааннык, көтүмэхтик да буоллар, бэйэтэ оҥордун. Учууталын сорудаҕын толороругар, бэйэтэ быһаарыныы ылынарыгар, бииргэ үөрэнэр оҕолорун, учууталы кытта сыһыаны олохтууругар – барытыгар эппиэтинэһи сүгэр.

Төрөппүккэ сүбэлэр:

—Оҕону доҕордоһорго үөрэтиҥ, кини доҕотторун туһунан интэриэһиргээҥ, ыйыталаһыҥ, табыллар буоллаҕына, ыалдьыттыы ыҥырыҥ.

— Атын дьон көрөрүгэр-истэригэр мөҕүмэҥ, сэмэлээмэҥ. Ол оннугар иккиэн хааллаххытына тугу сөбүлээбэтэххитин этиҥ.

— Оҕо кыһалҕаларыгар, төһө да кыра курдуктарын иһин, дьоһуннаахтык сыһыаннаһыҥ. Кини эһиги өйөбүлгүтүгэр, тапталгытыгар туохтааҕар да наадыйар кэмэ.

— Маҥнайгы кылаас оҕотугар оскуолатын дьыалаларыгар, үөрэҕигэр истиҥник интэриэһиргииргитин, бастакы ситиһиилэригэр үөрэргитин биллэриҥ, хайҕааҥ, оттон туга эрэ табыллыбатаҕына, өйөөҥ, сэргэхситиҥ.

— Оскуола быраабылаларын кэпсэтиҥ, ол тоҕо наадатын быһааран биэриҥ.

— Күннээҕи эрэсиими, бэрээдэги оҥостуҥ уонна ол бэрээдэк тутуһулларын кэтээҥ.

— Оскуолаҕа бараары туран расписаниетын өссө биирдэ бэрэбиэркэлээҥ. Үөрэнэр суумкатын иһэ бэрээдэктээх буоларын ирдээҥ.

— Оҕону элбэхтэ хайҕааҥ. Интеллектуальнай дьоҕур хайҕалтан, эмоциональнай өйөбүлтэн биллэ үрдүөн, оҕо мотивацияланыан сөп.

— Оҕо быһыытыттан-майгытыттан, үөрэҕин хаамыытыттан долгуйар, мунаарар буоллаххытына, учууталтан, оскуола психологыттан сүбэ ылартан кыбыстымаҥ.

— Оҕо истэригэр учууталы, атын оҕолору, төрөппүттэри куһаҕаннык саҥарымаҥ, оҕону кытта учуутал туһунан ытыктабыллаахтык кэпсэтиҥ.

— Оҕоҕутун хаһан даҕаны атын оҕолору кытта тэҥнээмэҥ.

— Үөрэх туһунан үчүгэйи эрэ кэпсээҥ. Оҕону оскуоланан  куттаамаҥ. Оскуолаҕа киирии – кыра киһиэхэ улахан долгуйуу, уларыйыы. Төрөппүт оскуолаҕа үөрэммит дьоллоох сылларын туһунан кэпсээтэҕинэ, оҕоҕо оскуола туһунан үчүгэй өйдөбүл үөскүүр.

— Оҕо бэйэтин толору аатын, төрөппүттэрин аатын, ханна үлэлииллэрин, дьиэтин аадырыһын билиэхтээх.

— Тус малларын бэрээдэктээхтик уура, хомуйа сылдьарыгар үөрэтиҥ. Үлэлиир, уруок ааҕар миэстэтин эрдэттэн бэлэмнээҥ. Улахан киһи курдук остуолун бэйэтэ хомуйар, бэрээдэктиир эбээһинэстээх буоллун.