Олох биллибэт түгэннэрэ

Бу түбэлтэ 2013 сыллаахха буолбута. Мин оччолорго урукку таҥара дьиэтин утары баар таас, хас да этээстээх дьиэҕэ вахтёрдуурум. Бу дьиэни тутууга хара маҥнайгыттан үлэлээбит киhини кытта үлэлиирим. Ол киhи аата Көстөкүүн Накатов диэн. Кини кэпсээнинэн, бу дьиэ сыбаайатын үүттүүллэригэр баара үhү. Буур үүттээн таhаарбыт буорун кытта киhи уҥуоҕун кырамталара тахсыбыттар.

Бу дьиэҕэ түүн-күнүс тыас иhиллэрэ. Биирдэ Көстөкүүн биhикки үгэспитинэн хаартылыы олорбуппут. Сарсыарда сырдык этэ. Арай, иккис дуу, үhүс дуу этээскэ муоста сууйаллара иhиллэр. Биэдэрэни сыҕарыталлара, швабра тыаhыыра, аан сабыллара-аhыллара чуолкайдык иhиллэрэ. Чочумча буолан баран, тыаспыт чугаhаатар чугаhаан кэллэ. Олох субу кэлбитигэр Көстөкүүн миэхэ имнэннэ. “Нохоо, чугаhаата. Хоскор киирэн оонньуохха”, — диэтэ. Көрүдүөртэн хоско көстүбүт. Хоско киирэн, эмиэ оонньоон бардыбыт. Онтон туох да иhиллибэт буолан хаалла. Ол онон ааста. Киhим олох да кыhаллыбат, туох да диэн быhаарбат, мин да улаханнык ыаhыйаласпатаҕым, буолуохтааҕын курдук санаабытым.

Сынньанар хоспут кыра баҕайы, уруккута лиип турбут хоhо эбит. Лиип хайаҕаhын бүөлээбиттэр, онон хос хоһунан. Биир дьиктитэ: ол лиип туhаайыытынан сарсыарда биэс чаас саҕана ырыа иhиллэр, чуолкайа суох, хуор ыллыырын курдук уhун-киэҥ. Хуор бээтинсэ күн эрэ чаас аҥаара ылланар. Хас нэдиэлэ аайы иhиллэр, атын күннэргэ ыллаабат. Ол курдук үлэлии сырыттым, дьонум кэллэхтэринэ кэпсиибин да, олох да кыhаллыбаттар. Онон кэнники кэпсээбэт да буолбутум. Кэпсээтэхпинэ, сирэйбин-харахпын көрөллөр уонна киэр хайыhаллар. Олох итэҕэйбэттэрэ көстөн турар. Онтон ити сыл сааhа буолла. Киэhэ үлэhиттэрим күлүүстэрин туттаран бары бардылар. Мин иккис этээскэ тахсан туалет кыраанын сабыахтаахпын, уута куруук тэстэр, ол иhин түүнүн сабабын.

Арай иккис этээскэ тахсыбытым, утары хос аана нэлэччи аhыллан турар. Били барбыт кыргыттарым бары үлэлии олороллор, таах кумааҕыларын үрдүгэр төҥкөйөн олорон суруй да суруй. Арай атына диэн, аан таhыгар чугас остуол баар буолбут. Ол үрдүгэр былыргы илин кэбиhэри уонна эмиэ үрүҥ көмүс бастыҥаны кэппит саас ортолоох дьахтар уhун баттаҕын тараана олорор эбит.

Ити чүөчэни урут олох көрбөтөх эбиппин. Дьиктитэ диэн, хап-хара уhун ырбаахылаах, уhун муос тараахтаах. Итинник тарааҕы урут, өрдөөҕүтэ, оҕо сылдьан дэҥҥэ көрөр этим. Бастаан утаа дьиктиргии санаабытым да, улаханнык баардылаабатаҕым.

Били кыайтарбатах кырааммын саппытым. Кыраантан ол аhаҕас аан үс эрэ миэтэрэ буолуо, омуннаатахха, оннук чугас. Арай тахсыбытым, били аhаҕас ааным сабыылаах. “Хайа, ааны ити ыккардыгар саптыбыттар дуу?” – дии санаатым. Баран тардан көрдүм – аан хатааhыннаах, тоҥсуйан көрбүтүм  ̶  ким да аспата. Бу кыргыттар күлүүс биэрэн, бакаалаhан бартарын санаан кэллим. Атын үлүгэри көрбүппүн дьэ өйдөөтүм, иэним устун тымныы көлөhүн сүүрдэ. “Тоҕо бэрдэй илэ көстөрө”, ̶ дии санаатым. Баҕар, иhэ сылдьан көөртө буолуо диэххит да, оннук суох этэ. Үлэбэр арыгы иhээччим суох, көннөрү да сылдьан, эккирэтэн туран испэт идэлээхпин. Онон илэ көрөн турабын. Урут да, күндү дьоммун сүтэрээри гыннахпына, ону-маны көрөр этим. Баҕар, этэллэрин курдук, аhаҕас эттээх буолуом, туох билэр? Ол эрэн, дьэ дьикти.

Ити түбэлтэ кэнниттэн, биир сыл буолан баран, таптыыр аҥаарбын сүтэрбитим.

Муску Сиэнэ