29.10.2021 | 11:35

Оччотооҕу сыллары санаан...

Оччотооҕу сыллары санаан...
Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Бу сыл алтынньы 29 күнүгэр төһө да саха хомсомуола төрүттэммитэ 100 сыла буоллар, кинини төрүттээччини – Бүтүн Сойуустааҕы Ленинскэй хомсомуолу санаабат буолар кэрэгэй.

Надежда Алексеевна Иванова-Аржакова, СӨ суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ:

— Оччотооҕу хомсомуоллар наар үлэнэн сылдьар, наһаа көхтөөх этибит, бэйэ-бэйэбитигэр хайаан да көмөлөһөрбүт. Ол курдук биир уолбут ийэтэ улаханнык ыалдьан, былыргынан салгын охсубут диэн этэ, ол табаарыспытыгар баран дьиэ үлэтин барытын оҥорон кэлэрбит. Ийэтэ эрэйдээх кыаммат этэ буоллаҕа. Оннук наар кыаммат ыалларга көмөлөһөр этибит. Туохха барытыгар бииргэ түмсэн сылдьарбыт. Мас эрбээһинэ, хотон сыбааһын, саас хотон хаарын түһэрии – оччолорго ааһан иһэн үлэлиирбит. Хомсомуол сорудаҕа диибит да, бары биир киһи курдук түмсэ түһэбит, ким да туора турбат, сүрэҕэлдьээбэт, онтум-мантым диэн биричиинэ булбат, тута күргүөмүнэн ылсан, толорон бараҕын. Барыта уопсай үлэ туһугар диэн буолара. Эн хомсомуол буоллуҥ, ханнык да үлэ буоллун, хайаан да кыттыахтааххын, туора турбаккын. Тоҕо диэтэргит, оччотооҕу өй-санаа төрүкү оннук этэ, барыны бары дьон туһугар диэн оҥорорбут. Үөрүүнү-көтүүнү да бары бииргэ түмсэн, үлэ буоллун эмиэ, мунньах, араас тэрээһин буоллун. Оччотооҕу хомсомуоллар өйбүт-санаабыт, үлэбит, сынньалаҥмыт барыта биир киһи курдук тэҥ буолара. Ким да билиҥҥи курдук кыаҕынан, баайынан өттөйбөт, таҥаһынан-сабынан киэптээбэт, киһиргээбэт. Ол саҕана лэппиэскэбит баар буолла да, элээрэбит. Бары тэҥ баайыылаах буоларбыт, ким да аһара киэргэнэр таҥаһа да суоҕа, бары хаатыҥканан сылдьарбыт, онтукабыт да интэринээт оҕолоругар баар, ол кэннэ түөтүҥкэ диэн үрүҥ хаатыҥка баар буолбута, ону учууталлар эрэ кэтэллэрэ, олус да ымсыыра көрөр этим. Хомсомуолга киирэргэ Устаап диэн баара, ону хайаан да үөрэтэҕин, хас да киһи эйигин хомсомуолга киирэрэ сөптөөх диэн мэктиэлииллэр. Мин олох ортолор ахсааннарыгар сылдьар этим, аны туран наһаа кыбыстанньаҥмын, үс улахан киһи мэктиэлээннэр хомсомуолга киирбитим. Оччотооҕу хомсомуол киһини чиэһинэй буоларга, өрүү дьоҥҥо көмөлөһөргө, үөрэххэ-билиигэ тардыһарга, дьулуурга иитэрэ. Дьону кытта өрүү тэҥҥэ сылдьарга, аһара  чорбойбокко, биитэр аһара намтаппакка бэйэҕин орто тутулу тутуһан сылдьарга үөрэтэрэ. Олоҕу кытта тэҥҥэ хаамсарбыт, оҕо оҕоттон хаалсыбат буола сатыырбыт.

 

Федора Дмитриевна Васильева, Амма улууһун 2-с Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо, биэнсийэлээх:

— Мин хомсомуолга киирбитим ырааттаҕа, Устаап үөрэтэрбэр олус долгуйбуппун өйдүүбүн. Оччолорго улуус киинигэр райкомолга киирэн улахан үлэһиттэр иннилэригэр туран кэпсиигин, ыйытыыларга хоруйдуугун. Биһиэхэ райком сэкирэтээрэ Светлана Николаевна Николаева этэ. Хомсомуолга киирэн дьоллонуу, үөрүү-көтүү, үөрэххэ тардыһыы үрдээбитэ, элбэххэ үөрэммиппит. Эрэллээх доҕор үксээбитэ, барыга-бары эппиэтинэстээх буолбуппут. Мин усунуос хомуйарым, оччолорго 2 кэппиэйкэ этэ, кылааспар старосталаабытым.

Сайын “Киров” колхуоска сайылыкка балтыбынаан ньирэй көрөрбүт. Наставникпыт ол кэмнэргэ Захарова Мария этэ. Билигин Амма, Бөтүҥ бочуоттаах олохтооҕо, “Үлэ Кыһыл Знамята” уордьан кавалера. Сайынын окко үлэлээн, кирпииччэ үктээн, онон хамнастанан, күһүн оскуола малын, таҥас-сап ылаллара. Уопсайынан оччотооҕу оҕолор үлэҕэ эриллэн улааппыппыт, пионер, хомсомуол тэрилтэлэрэ баар буоланнар, Сэбиэскэй Сойуус оҕолоро бары да чиэһинэй, олус түмсүүлээх, туохтан да чаҕыйан турбат буола улааппыппыт. Онон Сахам сирин Хомсомуолун 100 сылынан урукку хомсомуоллары, үөлээннээхтэрбин эҕэрдэлиибин.

 

Акулина Бережнева, Дьокуускай олохтооҕо:

— Биһиги хомсомуолга ахсыс кылааска сылдьан улахан талыыны ааһан киирбиппит, үөрэх, кылаас уопсастыбаннай үлэтигэр кыттыы, дьоҕур барыта көрүллэр этэ. Онон кылааспытыгар отут оҕо баарыттан сүүрбэтэ киирдэҕэ буолуо, сыыйыллааччы элбэҕэ. Хомсомуолга киирээри Устаап үөрэтии кытаанаҕа. Долгуйан утуйбакка да улуус киинигэр айаннаан, райкомолга тиийэн андаҕар аҥаардаах кэпсиигин, хамыыһыйа иннигэр эппиэттиигин. Онтон, дьэ, хомсомуолга киирии үөрүүтэ, өрөгөйө, дойдугар, дьиэҕэр-уоккар икки бүк үрдээн төннөҕүн.

Туох баар оскуола, нэһилиэк үлэтигэр, араас элбэх мунньахха кыттарбыт, кыра кылаастарга, пионердарга холобур буоларбыт, бэйэбит туох үлэ ыыппыппытын кэпсиирбит. Бүтэһик хомсомуоллар, арааһа, биһиги, 1988 сылга оскуоланы бүтэрбиттэр, эбиппит дуу. Биһиги кэнниттэн дойду ыһыллыыта саҕаламмыта.

Оскуола кэннэ тутуспутунан “Оскуола – производство – үрдүк үөрэх” ыҥырыынан үгүспүт хотоҥҥо ынах көрө икки сыл үлэлии хаалбыппыт. Төһө да ыарахан үлэҕэ сырыттарбыт, хата романтика диэн ол этэ, элбэх эдэр ыал баар буолбута, элбэх оҕо төрөөбүтэ. Ол саҕана барыта ыраас, кэрэ, чиэһинэй сыһыаннар этэ. Комсомольскай сыбаайбалар диэн буолаллара, хата ону райисполком, комсомольскай ячейка барыта эҕэрдэлиирэ, үөрэрэ.

   Онон, хомсомуол эдэр сааһын билбит, төлөннөөх үлэ күргүөмүн көрсүбүт бары хомсомуоллары Хомсомуол 100 саастаах өрөгөйдөөх үбүлүөйүнэн эҕэрдэ! Хаһан да умнумаҥ ол кэминээҕи ырыалаах-тойуктаах, көхтөөх, күргүөмнээх, иллээх-эйэлээх кэммитин, өрүү санааҥ, төлөннөөх хомсомуол сүрэххит өрүү уостубатын!

 

Хомсомуол, Кыайыы ырыаһыта этэ

Баараҕай дойдуну сирдээн, салайан кэлбит хомуньуус баартыйатын «оҕото» хомсомуол оруола бэйэтин бириэмэтигэр олус улахана.

 Сэбиэскэй Сойууска ыччат бу күүстээх тэрилтэтин тэрийбит, бастакы идеологиятын оҥорбут киһинэн, биллэн турар, Владимир Ильич Ленин буолара саарбахтаммат. Хомойуох иһин, билигин суруйалларынан, ыччат сойууһун салайбыт, үлэлээбит үгүс биллиилээх дьон бука бары репрессия сылларын туораабатахтар. Ол курдук, ЫБСЛКС бастакы сэкиритээрдэрэ Ефим Цетлин (1918-1919), Оскар Рывкин (1919-1921), Лазарь Шацкин (1921-1922), Петр Смородин (1922-1924), Николай Чаплин (1924-1928), Александр Мильчаков, Александр Косырев (1929-1938) «ыччат ортотугар идеологическай куорҕаллыыр үлэни ыыттылар» диэн буруйданан, 1937-1939 сылларга ытыллан өлөрүллүбүттэр. Ити барыта дойду таһымыгар. Оттон Сахабыт сиригэр даҕаны балаһыанньа итинтэн итэҕэһэ суоҕа биллэр.

Дьиҥинэн, Ленинскэй хомсомуол дойду олоҕор үчүгэйтэн, туһалаахтан уратыны оҥорботоҕо биллэр. Дойдуга кулаактааһын, гражданскай сэрии сылларыгар Павлик Морозов курдук уонунан эдэр дьон, онтон Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар «Эдэр гвардия» чилиэннэрэ, Зоя Космодемьянская, Александр Матросов о.д.а. курдук комсомолецтар олохторун толук ууран туран, хайдахтаах курдук холобур буолар хорсун быһыыны оҥорбуттарай?! Биллэн турар, билиҥҥи ыччаты онно ыҥырбаккын эрээри, ханнык баҕарар көлүөнэ бэйэтин бириэмэтигэр сөп түбэһэр буоллаҕа. Били, «Их выбрало время» диэбит курдук. Ол эрээри, хомсомуол диэн тыл биһиэхэ, сааһырбыт көлүөнэ дьоҥҥо, билигин даҕаны син биир үөрүүнү-көтүүнү, боростуой дьон кыайыылаах-хотуулаах күргүөмнээх үлэтин санатар уонна, биллэн турар, хомсомуол туһунан ньиргиэрдээх ырыалары-хоһооннору…

Биһиэхэ, Сунтаарга, хомсомуол туһунан ырыалары ордук өрө көтөҕүллэн, бэйэтэ төһө да бөдөҥ, толуу баараҕай көрүҥнэннэр, ыллыы туран хараҕа «самыырдыар»  (хараҕын уута тахсарын туһунан бэйэтэ этэр тыллара этэ) диэри долгуйан, уйадыйан туран ыллыыр Самуил Еремеев диэн ырыаһыт баара.

Олоҕун, үлэтин дьиҥнээх эр санаалаахтар, хорсуттар эрэ үлэлиир, сахаҕа билигин даҕаны сэдэх соҕус идэҕэ – парашютист-пожарник үлэтигэр анаабыт  Самуил Алексеевич Еремеев ордук өрө көтөҕүллэн, табыллан Федор Лобанов тылларыгар уонна муусукатыгар «Эн комсомол – мин дьолум» диэн ырыаны мэктиэтигэр саала лүүстүрэлэрэ лыҥкынаһан ылыахтарыгар диэри ыллаан лоҥкунатар буолара. Кэлин сааһыран, баараҕадыйан баран «День Победы» нууччалыы ыллыырын, биһиги  даҕаны киһибит Лев Лещенкоттан итэҕэһэ суох ыллыыр диэн астынар, сөҕөр-махтайар аҕай этибит.

 Хас сыллааҕытын чопчу өйдөөбөппүн эрээри, арааһа, олоҕун бүтэһик сылларыгар быһыылааҕа, эдэр сааһын, туох баар күүһүн-уоҕун, билиитин-көрүүтүн, сатабылын ууран туран араҥаччылаабыт, көрбүт-истибит, харыстаабыт, таптыыр Сахатын сирин уйаара-кэйээрэ биллибэт күөх суугунун – баай хара тыатын уйадыйа ахтан-санаан «Сахам сирэ барахсан» ырыаны доллоһута ыллаабытын, Саха норуодунай артыыһа Иван Степановка холообуттаахпын.

Хомсомуолунан ситимнээн, дьон-сэргэ таптыыр ырыаһытын ахта-саныы түспүтүм соччо бааламмат ини диэн туран, Самуил Алексеевич сөбүлээн ыллыыр ырыатын, баҕар, ким эмит сэргии саныа.

 

Эн комсомол – мин дьолум!

Федор Лобанов тыллара
уонна муусуката

 

Комсомол, комсомол,

Эн ыстаал кэккэҕэр үүнэбин.

Бу улуу көҥүл дьол

Буомнарын түөспүнэн тэлсэбин.

           

Хос ырыата:

Аалай уоттаах сулуһум,

Айар, тутар суолдьутум,

Эн комсомол, эн комсомол,

Эн, комсомол – мин дьолум.

Ыар курус чаастарбар

Олоҕум доҕоро буолаҥҥын,

Мин ыраас дууһабар

Уоспат күүс төлөнү уматтыҥ.

        

Хос ырыата:

 

Комсомол, эн эрэ

Кылбайар кырдьыккын хоһуйсан,

Сүрэхтэн, дьиҥ кэрэ

Мин ырыам  иэйиитэ саҕыллар.

         

Хос ырыата:

 

Ленин диэн кынаттаах

Бойобуой ааккынан киэн туттан,

Мин дьоллоох, соргулаах

Олоҕум эйиэхэ ананар.

 

Борис Николаев, Сунтаар

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Сыана үрдээһинэ
Сонуннар | 22.03.2024 | 18:00
Сыана үрдээһинэ
(2024 сыл олунньу ыйдааҕы көрдөрүүтүнэн)
Сергей:  «Уолаттар санаалара-оноолоро харахтарыгар көстөр»
Дьон | 21.03.2024 | 18:00
Сергей: «Уолаттар санаалара-оноолоро харахтарыгар көстөр»
Оҕо сылдьан разведчиктаах киинэлэри умсугуйан көрөрбүт, кинилэр курдук буолуохпутун баҕаран, сэриилээх оонньуурбут, саһа, сыбдыйа, сыылла сылдьан өстөөхтөрбүтүн самнарарбыт.  Разведчик диэн тылы иһиттэхпинэ, тута харахпар Штирлиц уобараһа көстөр. Кини өстөөхтөр уйаларыгар тиийэн, былааннарын, дьайыыларын биһиги дьоммутугар тиэрдэн, кыайыыны ситиһэргэ улахан кылаатын киллэрсэр.   Ол аата дьиҥнээх разведчик хайдах буолуохтааҕый? Кини боростуой саллаат...
Социальнай биэнсийэ эбиллэр
Сонуннар | 16.03.2024 | 18:00
Социальнай биэнсийэ эбиллэр
Муус устар 1 күнүттэн социальнай биэнсийэ 7,5 бырыһыан үрдүүр. Бу туhунан 262 N-дээх уурааҕы кулун тутар 5 күнүгэр Арассыыыйа Бырабыыталыстыбата бигэргэттэ. Индексация кээмэйэ ааспыт сылга биэнсийэлээхтэргэ олох таһымын алын кээмэйин улаатыытынан ааҕыллар. Бу төлөбүргэ анаан социальнай пуонда бүддьүөтүгэр 37,5 млрд солк. көрүлүннэ. Статитстика көрдөрөрүнэн, Арассыыйаҕа 4 мөлүйүөнтэн тахса киһи социальнай...
Рулет арааһын астыахха
Тускар туһан | 23.03.2024 | 10:00
Рулет арааһын астыахха
Бүгүн ааҕааччыларбытыгар астыырга чэпчэки уонна судургу, ол эрээри олус минньигэс уонна тотоойу сокуускалар ырысыаптарын бэчээттиибит. Бырааһынньыктааҕы сандалыгытын киэргэтиэхтэрэ, өрөбүллэргэ сонун бүлүүдэ буолуохтара.