19.11.2023 | 12:00

Кыһыҥҥы тэттик сүбэлэр

Уһун, томороон тымныылаах кыһыны хайдах улаханнык тоҥмокко туоруубут? Олохпутун чэпчэтэр туһалаах сүбэлэри, аныгылыы аатынан «лайфхактары» көрүөҕүҥ. Исписэлиистэр сүбэлииллэрин көрдөххө, олус судургу ньымалар бааллар эбит.
Кыһыҥҥы тэттик сүбэлэр
Ааптар: Айыына ДОНСКАЯ
Бөлөххө киир

Кыбартыыра сылааһын тутарын курдук

Пластик түннүктэри кыһыҥҥы эрэсиимҥэ көһөрөр ордук.  Фурнитурата хайдах үлэлиирин, эриһээнэ «уплотнителэ» төһө үчүгэйдик сыстан турарын бэрэбиэркэлиэххэ наада. Үгүс хаһаайка түннүкпүт өстүөкүлэтин уонна арааматын эрэ сууйар-сотор эбит буоллахпытына, саамай фурнитуратын (планкаларын, цапфаларын, хатыырдарын, кронштейннарын уо.д.а) ыраастыы уонна итиннэ анаммыт арыынан сото сылдьыллыахтаах эбит. Итиэннэ кыһын тоҥон, сайын хатан алдьанар «уплотнителлэри» эмиэ итиннэ барсар сириэстибэнэн сотуллуохтаах. Эрдэ билбитим буоллар диэбит курдук, тоҕо эрэ түннүк атыылыыр уонна туруорар тэрилтэлэр итинник сүбэлэри биэрбэттэр эбээт!

Киирэр ааммытынан үрэр буоллаҕына, эмиэ сөптөөх миэрэ ылыллыан наада. Ааммыт ойоҕосторунан хайаҕастаах буоллаҕына, тулатынан уплотнителлэри сыһыарабыт, эбэтэр уруккуларын уларытан, саҥардан биэрэбит. Аан аллараа өттүнэн үрэр буоллаҕына (ордук балкон, ванна, хос ааннара), киэргэл (декоративнай) валигы ууруохха сөп.

Ититии ситимэ сылааһы биэрэрин күүһүрдэр курдук (30% сылааһы кэмчилиир уонна 2-5 кыраадыһынан сылыйар), радиатор кэннигэр фольганы сыһыарыахха сөп. Оччоҕо сылаас фольгаттан тэйэр, хоһу ордук сылытар эбит. Итинник оҥостубут дьон хайҕыыллар. Пенофолу кылабачыгас өттүнэн бэттэх тутан сыһыардахха, өссө ордук буолуохтаах.

Духуопкаҕа астанан баран аанын арыйан сылааһын таһаарар саамай судургу, бары да билэр ньымабыт. Маннык кэрэхсэбиллээх  сүбэ баар эбит: кыра иэннээх хоһу «сымыйа» камин сылытыан сөп. Ону оҥосторго биһиэхэ хас да устуука өрүс тааһа эбэтэр кирпииччэ, икки туой горшок, чүмэчилэр, хас даҕаны гайка, шайба уонна буолталар наадалар. Чүмэчи уотуттан горшоктар итийэллэр уонна хоһу сылыталлар.

Өссө биир тэттик сүбэ – халыҥ түннүк сабыытын ыйаатахха, тымныы киириитэ намтыыр, дьиэ сылааһын таһаарбат, оннооҕор тыас-уус иһиллибэт буолар.

Таһырдьа тоҥмот курдук

Таһырдьа сатыы хаамарга, дьаарбайарга, оптуобус күүтэргэ халыҥнык, хос-хос таҥнар ордук. Ити ордук ыччакка сыһыаннаах. Хас да хос таҥаһы кэттэххэ, быыстарыгар сылааһы тутар «салгын араҥа» үөскүүр. Тымныы кэмҥэ шерсть таҥаһы кэтэр ордук. Кини бэйэтэ сылытар диэн буолбатах, сииги тэйитэр уонна сылааһы тутар. Ыстаан иһинэн хос сылаас спортивнай леггинсы, баккы кэтэр ордук. Тас таҥас эмиэ сылааһа, синтетика буолбакка, «натуральнай» матырыйаалтан тигиллибитэ наада.

Биир маннык «лайфхак» баар – таһырдьа тахсыах иннинэ сып-сылаас таҥаһы, ыстааны кэтэр курдук, пластик бытыылкаҕа итии ууну кутабыт уонна үрдүгэр кэтиэхтээх таҥастарбытын уурабыт. Дьиҥэр, итии радиаторга да ууран ылыахха сөп, итинник уустугурдубакка.

Таһырдьа тахсыах иннинэ сылааспытын тута сылдьар курдук булгуччу аһыыбыт, аччык тахсыбаппыт. Үрдүк калорийдааҕы, тотоойуну – эти, балыгы, сыаны, хортуоппуйу уонна тумалааҕы – хара уонна кыһыл биэрэстээҕи, имбирьдээҕи, корицалааҕы аһыы сатыыбыт. Сылааһы биэрэллэринэн эриэхэлэр – миндаль, грецкэй, фисташка уонна сухофрукталар ааттаналлар.

Таһырдьа уһуннук сылдьары, дьаарбайары былаанныыр буоллаххытына, итии чэйдээх эбэтэр от чэйдээх тиэрмэстээх сылдьыҥ. Аара суолга сылаас сири буллаххытына, киирэн иттэр ордук.

Биир сиргэ өр турумаҥ, хаама-сиимэ, хамсыы сылдьыҥ, сатанар буоллаҕына, ойуоккалааҥ. Оччоҕуна ис-искититтэн ирэн, сылыйан кэлиэххит.

Интэриэһинэй түгэн: учуонайдар дакаастаабыттарынан, дьахталлар эр дьоннооҕор тымныыны ордук тулуйаллар, энергияларын күүскэ бараабаттар эбит.

Суоппардарга сүбэлэр

Массыына «дворниктара» өстүөкүлэҕэ сыстыбаттарын хааччыйар бэртээхэй ньыма баар – кинилэргэ наскы кэтэрдэбит, туһалыыр дииллэр.

Иннинээҕи таас мууһурбатын курдук, ыраас, кураанах өстүөкүлэҕэ суурадаһын оҥорон, пульверизаторынан ыстарабыт. Суурадаһыммыт састааба – 1 чааһа уу, 3 чааһа уксуус. Үчүгэйдик ыстаран баран кумааҕы сотторунан сотобут. 

Кыһыҥҥы өттүгэр массыына багажнигын иһигэр эрэһиинэ ковригы тэлгэтэбит. Итинник ковригы массыына көлүөһэтэ хаарга батылыннаҕына эбэтэр мууһунан кыайан барбатаҕына туттуохха сөп.

Тымныыга сороҕор массыына аанын күлүүһэ харар. Итинник түбэлтэҕэ күлүүһү зажигалканан сылытабыт.

Атахпытын сылаастык тутабыт

Кыһыҥҥы өттүгэр балыктыыр, уһуннук таһырдьа сылдьар дьон наһаа көдьүүстээх ньымалары тобулбуттар:

— наскы иһигэр кураанах хартыыһаны (сухой горчичник) угуллар, ити атаҕы тымныыттан 12 чаас кэриҥэ харыстыыр;

— наскыбытын кэтэбит, онтон хаһыакка суулуубут уонна таһынан полиэтиленовай пакеты кэтэбит;

— кыһыҥҥы бачыыҥканы ичигэс оҥорорго, тилэҕэр фольга араҥалаах «стельканы» угабыт, оччоҕо атах тоҥмот уонна илийбэт;

— төһө да кыһаллыбыппыт иһин бачыыҥкабыт илийбит буоллаҕына, былыргы ньыманан куурдуохха сөп – атахпыт таҥаһыгар хаһыат симэбит эбэтэр кумааҕы соттордору угабыт. Итилэр сииги үчүгэйдик обороллор.

Томороон тымныыларга үрдүк хобулуктаах атах таҥаһын кэппэт ордук. Төһө да кэрэтик көстүбүтүн иһин, тымныы уонна хобулуга тоҥон халтырыйан охтуохха сөп. Кыһыҥҥы атах таҥаһа сылаас, иһигэр түүлээх (натуральнайа ордук), атаххытын ыга туппат, халтарыйбат уллуҥнаах буолуон наада. Биллэн турар, Сахабыт сирин кыһыныгар таба тыһыттан унтуу саамай табыгастаах. Ол эрэн, хаачыстыбатыттан көрөн, угги, хаатыҥка (билигин наһаа дьэрэкээннэри оҥорор буолбуттар), кыһыҥҥы бачыыҥка кэтиэххэ сөп.

Атах таҥаһын иһинэн түүлээх наскыны, кэҥэс буоллаҕына, хас да хос кэтиэххэ сөп. Сылаас баайыы үтүлүк, флистаах халыҥ баайыы бэргэһэ (капюшон иһинэн кэтэр ордук), түүлээхтэн тигиллибит «кулгаахтаах» бэргэһэ, халыҥ уонна тобугу сабар пуховик эбэтэр саҕынньах – биһиги кыһыммытыгар барсар таҥастар.

Халтарааҥҥа охтубат курдук (атаххыт таҥаһын харыһыйбат буоллаххытына), уллуҥар кыра шуруптары эрийтэлиэххэ сөп диэн сүбэ баар. Дьиҥэр, итинник курдук халтарааҥҥа кэтиллэр тилэххэ иилиллэр «шипылаах» эрэһиинэ баар буолар. Ол даҕаны үчүгэй буолааччы.

Үктэл мууһун уонна тиэргэн хаарын хайдах түргэнник ыраастыыбыт?

Хаары саҥа түһээтин кытта ыраастыыр ордук диэн сүбэлииллэр, өр сыттаҕына чиҥээн хаалар, ону «хастыы» сатаан сэниэҥ эстэр, ордук элбэх бириэмэҥ барар.

Билигин маҕаһыыннарга күрдьэх арааһын атыылыыллар. Оттон күрдьэххэ хаар сыстыбатыгар биир тэттик сүбэ баар – ханнык баҕарар мас арыытынан сотуохха сөп. Оччоҕо хаар күрдьүүтэ быдан чэпчиир.

Мууһуран хаалбыт дьиэ үктэлин ыраастыырга маннык ньыма баар эбит – 2 лиитэрэ итии ууга суурадаһыны оҥоробут. Итии ууга 1 кыра ньуоска иһит сууйар ханнык баҕарар сириэстибэни кутабыт (Фэйри, Капля уо.д.а.) уонна 1 остолобуой ньуоска испиири эбэбит. Мууһурбут үктэлбитин ити суурадаһынынан халыччы куттахха, үчүгэйдик ыраастанар буолар диэн боруобалаабыт дьон сүбэлиир.

Смартфон бэрчээккилэрэ

Сенсорнай экраннаах смартфон тымныыга үгүс кыһалҕаны үөскэтэр. Бэйэтэ тоҥон арахсан хааларын таһынан, үтүлүгү устубакка сатаан туттубаккын. Итинник балаһыанньаттан тахсарга «Touch screen» функциялаах сенсорнай бэрчээккилэри айбыттар.  Оттон ордук мындыр өйдөөх дьон бэртээхэй ньыманы толкуйдаабыттар – бэрчээкки сөмүйэтигэр «люрекс» сабынан (металлизированная нитка) кириэстии эбэтэр атыннык, хайдах сатыырбытынан тигэбит. Оччоҕо «Touch screen» функциялаах сенсорнай бэрчээккиттэн итэҕэһэ суох буолар эбит. Үтүлүккэ сөмүйэ туһаайыытынан тиктэххэ, үлэлиирэ эрэ? Боруобалыахха баар этэ.

Тускутугар туһаныҥ!

Сонуннар

25.07.2024 | 12:00
Сокуон-тойон

Ордук ааҕаллар

Мария Мигалкина:   «Кэлии сиэмэлэринэн үлүһүйүмэҥ»
Дьон | 19.07.2024 | 10:00
Мария Мигалкина: «Кэлии сиэмэлэринэн үлүһүйүмэҥ»
Мин бүгүн ааҕааччыларбар, ордук хаһаайкаларга, 35 сыл үлэлээбит уопуттаах агроном, билигин биэнсийэлээх, дойдутугар сайылыы сылдьар Мария Семеновна Мигалкинаны кытта тэлгэһэтигэр тиийэн, үүнээйитин, сибэккитин көрө-көрө, дуоһуйа, астына кэпсэттим.   Сибэккигэ уоҕурдууну хото туттабын Бастатан туран ааҕааччыларга циния диэн сибэкки туһунан кэпсиэҕим. Урут биһиги “Циния обыкновенная” диэни олордор этибит, билигин “Циния кустовая” диэн...
Изабелла Попова: Сүрэхпэр сөҥөрбүт дьүөгэлэрим
Дьон | 19.07.2024 | 12:00
Изабелла Попова: Сүрэхпэр сөҥөрбүт дьүөгэлэрим
Арассыыйа үөрэҕириитин туйгуна, Саха сирин үөрэҕириитин бочуоттаах үлэһитэ, хас да кинигэ ааптара Изабелла Ильинична Попова бүгүн өрөгөйдөөх үбүлүөйүн көрсө өссө биир кинигэтин сүрэхтиир. Дьэ, кырдьык, сүрэхтиир... Сүрэҕин сылааһын иҥэрбит кинигэтин!   Ахтар-саныыр дьүөгэлэрим, Аламаҕай сэгэрдэрим, Саһарҕалаах сарсыардабын Сандаарытар куоларым!   Сүр... Сүрэх, сүрдээх, сүрэхтиир... Сахабыт тыла барахсан тугун бэрдэй! Биир тылтан силистэнэн-мутуктанан...
Баһаар буруйдааҕын тыллыаҥ — наҕараада ылыаҥ
Сонуннар | 22.07.2024 | 14:00
Баһаар буруйдааҕын тыллыаҥ — наҕараада ылыаҥ
Ойуур баһаара – дьоҥҥо, кыылларга, окко-маска, үүнээйигэ улахан охсууну оҥорор. Ойуур хаһаайыстыбатын сулууспатын биир кэлим төлөпүөнэ: 8-800-100-94-00 Саха Өрөспүүбүлүкэтин ойуур хаһаайыстыбатын регионнааҕы диспетчерскэй сулууспата: 8(4112)44-74-76, 8(4112) 44-77-76 Маны таһынан оройуоҥҥутугар ойуур хаһаайыстыбатыгар эбэтэр лесничествоҕа биллэриэххитин сөп.  Ойуур баһаарын таһаарыыга буруйдаах киһи туһунан кырдьыктаах иһитиннэриини биэрбит гражданиҥҥа 10 тыһыынчаттан 50 тыһыынчаҕа...
Саха сиригэр мелиорация үлэтэ саҕаламмыта 75 сылын туолла
Сонуннар | 15.07.2024 | 14:00
Саха сиригэр мелиорация үлэтэ саҕаламмыта 75 сылын туолла
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын 2№-дээх дьиэтигэр Мелиорация уобалаһыгар уонна тыа хаһаайыстыбатын уунан хааччыйыыга судаарыстыбаннай управление тэриллибитэ 75 сылынан үөрүүлээх мунньах буолан ааста. «Саҥа тэриллэригэр баара суоҕа икки-үс испэлиистээх тэрилтэ 70-80 сылларга баараҕай мелиоративнай үлэлэри ыытар бөдөҥ салааҕа кубулуйбута. Мелиорацияҕа уонна уу хаһаайыстыбатыгар бүтүн министиэристибэ тэриллибитэ. Тыа хаһаайыстыбатын култуураларыттан өлгөм үүнүүнү ылары...