25.12.2020 | 17:35

КОРОНАВИРУҺУ АҺАРЫММЫТ ДЬОҤҤО ПСИХОЛОГ СҮБЭТЭ

Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

3-с нүөмэрдээх өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһа (@gau_rkb_3) медицинскэй психолога Матрена Шестакова коронавируһу этэҥҥэ аһарыммыт дьоҥҥо сүбэтэ:

– Коронавируһунан ыалдьан баран аһарыммыт киһи бу ыарыы кэнниттэн кэккэ психологическай кыһалҕалары көрсүөн сөп. Бу дьонтон сорохторугар урут даҕаны уйулҕа кэһиллиитэ баар буолуон сөп, ыарыы кэмигэр бу барыта бэргээн, улаатан тахсар. Коронавирус кэмигэр киһи күүрүүгэ (депрессияҕа) ылларар, туохтан эрэ сэрэнэр, куттанар, стресскэ киирэн хаалыан сөп.

Сорохтор соҕотохсуйаллар, кыраттан ньиэрбинэйдииллэр, эмискэ хомойоллор, эмискэ күлэр-үөрэр буолан хаалаллар.

Утуйар уулара ыһыллыан сөп. Маны тэҥэ утуйар уулара быстах буолан хаалар, сотору-сотору уһукталлар. Хат утуйаллара уустугурар, ол иһин түүҥҥү эрэсиимнэрэ кэһиллэн хаалар. Түүн баттатар буолаллар, куһаҕан түүллэри көрөллөрө элбиир.

Киһи наар туохтан эрэ дьаархана сылдьар, өлөртөн уонна иккистээн коронавируска сыстартан наһаа куттанар. Бу барыта киһи урукку олоҕун укулаатыгар төннөрүгэр ыарахаттары үөскэтэр – куруук күүрүүгэ сылдьан, сатаан сынньаммат, ол иһин сэниэтэ туохха да тиийбэт.

 Маннык түгэннэргэ “когнитивно-поведенческая психотерапия” диэн олус туһалаах. Психология бу салаата ыарыы симптомнарын аһарынарга көмөлөһөр.

Бу үөһэ этиллибит сибикилэртэн ураты, коронавируһу аһарыммыт дьоҥҥо когнитивнай функциялара (информацияны өйдөөн хаалыылара, туохха эмэ болҕомто ууруулара, толкуйдуур тэтимнэрэ) мөлтүүр – ол эрэн бу барыта быстах кэмҥэ буолар. Кэмигэр реабилитацияланнахха барыта ааһар, мэйии үлэтэ чөлүгэр түһэр кыахтаах. 

Мэйии когнитивнай функциятын чөлүгэр түһэрэргэ эрчиллиилэр туһалыахтара. Өйдөөн хаалыыны эрэйэр садаачалар, Шульте таблицатынан мэйиини эрчийии, о.д.а. дьарыктаныҥ.

Оттон үөрэ-көтө сылдьыы, дьоллоох буолуу ырысыаба ханна да суох. Ханнык баҕарар куһаҕан туругу ууну ханар гына утуйан туруу, иҥэмтэлээх аһылык, киһи астынар сөбүлүүр дьарыга киэр кыйдыахтара.

Эти-хааны сымнатар, сылаанньытар эрчиллиилэр туһалаахтар. Чугас, таптыыр дьоҥҥутун, доҕотторгутун кытта үгүстүк алтыһыҥ – маннык көрсүһүүлэр сүргэҕитин көтөҕүөхтэрэ.

Сорох дьоҥҥо сөбүлүүр музыкаларын истэллэрэ, киинэ көрөллөрө, кинигэ ааҕаллара туһалыаҕа. Чэбдигирдэр спордунан дьарыктаныҥ, сибиэһэй салгыҥҥа сылдьыҥ. Киһи бэйэтин этин-сиинин билиэхтээх, организма тугу этэрин истиэхтээх. Дууһа быраастарыгар, психологтарга бараргытыттан, көмө көрдүүртэн толлумаҥ.

СУҺАЛ ПСИХОЛОГИЧЕСКАЙ КӨМӨ НААДА БУОЛЛАҔЫНА

Дьаҥ тарҕаммыт кэмигэр социальнай ситимнэргэ, ордук бассаапка, тарҕанар сонуннартан киһи дьаарханар. Дьон чахчы куттанар уонна туохтан барытыттан сэрэнэр буолла.

Дьиэ кэргэҥҥэ уонна ыччакка социальнай-психологическай өйөбүлү оҥорор киин аһара куттаммыт, ыгылыйбыт, ыксаабыт, санааҕа баттаппыт дьоҥҥо суһал психологическай көмөнү оҥорор. Үрдүк квалификациялаах психологтар уустук кэмҥэ ыгылыйыыттан, стресстэн тахсарга көмөлөһүөхтэрэ.

Суукканы эргиччи быһа линияҕа төлөпүөннүөххэ сөп:

8-800-100-3550 (Республиканский телефон доверия)

8-800-2000-122 (Всероссийский детский телефон доверия)

8-800-100-22-83 (Мобильная кризисная служба).

Эрийэн кэлэргит:

Анонимнай (ааккытын этимиэххитин да сөп);

Буор босхо (ханнык баҕарар суотабай операторыттан эрийии босхо);

Кистэлэҥ (тугу кэпсээбиккитин туора дьон билбэттэр).

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Саргылана Слепцова: «Хаһан эрэ утуйан хаалбыт иэйиибин уһугуннарда...»
Дьон | 12.06.2025 | 16:00
Саргылана Слепцова: «Хаһан эрэ утуйан хаалбыт иэйиибин уһугуннарда...»
Олорор эйгэбитин киэргэтэр дьон олохпутун сырдаталлар, кэҥэтэллэр. Кинилэр нарын куоластарынан, уус тылларынан, уран оҥоһуктарынан биһигини угуттууллар, үөрдэллэр. Бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр биир оннук киһи – СӨ Куукула оҥорооччуларын сойууһун чилиэнэ, уус-уран оҥоһук маастара Саргылана Слепцова хараҕы сылаанньытар, дууһаны кынаттыыр дьарыгын туһунан кэпсэтиэхпит.  – Самаан сайын салаллан кэлбитинэн, Саргылана Живкустовна! Сэһэргэһиибитин саха дьонун...
Сыдьаайа: «Хайдахтаах да уустук түгэҥҥэ сырдык туруккун ыһыктыма!»
Дьон | 11.06.2025 | 10:00
Сыдьаайа: «Хайдахтаах да уустук түгэҥҥэ сырдык туруккун ыһыктыма!»
«Талааннаах киһи барытыгар талааннаах» диэн мээнэҕэ эппэттэр. Бүгүҥҥү дьоруойбут, кырдьыга да, барытыгар дьоҕурдаах ийэ, эбэ, кэргэн, дьүөгэ. Баайар, иистэнэр, амтаннаах ас да астыыр. Уһанан да ылыан сөп, оннооҕор түннүк өстүөкүлэтин тарбаҕынан эрэ кээмэйдээн сөрү-сөп гына быһан олордоро. Эдэригэр тэлэбиисэри, магнитофоннары кытта өрөмүөннүүрэ үһү. Туруорар үҥкүүтүн муусукатын бэйэтэ сааһылаан, “нарылаан” быһан,...
Билбэти билэргэ дьулуһабын
Дьон | 13.06.2025 | 16:00
Билбэти билэргэ дьулуһабын
Уһун кыһыннаах Саха сирин  олохтоохторо итии дойдуга сайыннарын уһата бараллар, сорохтор кыстаан да кэлэллэр. Маннык көстүү олохпутугар киирбитэ син ыраатта диэххэ сөп. Дьокуускай куорат олохтооҕо Елена Толстоухова биһиги самаан сайыммытын санатар кэрэ сирдэри кэрийэр, үһүс сылын итии дойдуга кыстаан кэлэр. Тэгил сирдэргэ тэлэһийэ сылдьар киһи кэпсээнэ үгүс, олоҕу көрүүтэ да...
«ИТ — олус умсулҕаннаах уонна кэскиллээх эйгэ!»
Дьон | 13.06.2025 | 10:00
«ИТ — олус умсулҕаннаах уонна кэскиллээх эйгэ!»
Саха сиригэр ИТ салаата сайдар суолга үктэнэн турар. Бу эйгэҕэ олохтоох оҥорон таһаарааччылар ситиһии көтөллөнөллөрө, дойду үрдүнэн, норуоттар икки ардыларынааҕы таһымҥа тахсан эрэллэрэ ордук үөрдэр.   Информация технологията (ИТ) – көмпүүтэргэ олохтонор информация тиһиктэрин үөрэтии, оҥоруу, сайыннарыы, олоххо киллэрии, өйөөһүн эбэтэр салайыы (Бикипиэдьийэттэн).   Саха сирин ИТ салаатын ырыынагар биир оннук инники...