Ким да оскуолата суох хаалбат

(Маҥнайгы кылаастарга киирээччи ахсаана хаһааҥҥытааҕар да элбэх)

Дьокуускайга оскуолаҕа миэстэ тиийбэт кыһалҕата сыллата үөскүүр. Быйылгы үөрэх дьылыгар бу боппуруос ордук сытыытык 17-с №-дээх оскуолаҕа көтөҕүлүннэ.

Оскуолаҕа уонна уһуйааҥҥа миэстэ тиийбэтин иһин билигин кылаастар,  бөлөхтөр бары аһара туолан, ирдэбил быһыытынан туруоруллар нормативтары иккилии-үстүү төгүл куоһаран туран үлэлииллэр.

Быйыл маҥнайгы кылааска барыан баҕалаахтартан сайаапкалары тутуу икки түһүмэҕинэн – тохсунньу  25 уонна олунньу 1 күнүгэр ыытыллыбыта.

2020-2021 сыллааҕы үөрэх дьылыгар сүрүннээн 2013 сыллааҕы төрүөх оҕолор оскуолаҕа бараллар. Маҥнайгы кылаастарга оҕолору ылыы былаана, оҕо саадын бүтэрээччилэр уонна тыаттан көһөн киирээччилэр ахсааннарыттан таҥыллан, Дьокуускай куорат Үөрэҕин управлениетыгар эрдэ бэлэмнэнэр.

Статистика көрдөрөрүнэн, быйыл оскуолаҕа барыахтаах оҕолор төрөөбүт сылларыгар Дьокуускайга 6 тыһыынчаттан тахса оҕо күн сирин  көрбүтэ. Онон хаһааҥҥытааҕар да элбэх кырачаан оскуола боруогун атыллыаҕа.  Ол курдук, Үөрэх управлениетыгар кэпсээбиттэринэн, оҕо уһуйааннарыттан быйыл 5016 оҕо таҕыста. Былырыын, 2019 сыллаахха, бу сыыппара 4900 этэ. 2019 сыллаахха оскуолаҕа киирээччи ахсаана 5636 оҕо буолбута.

Оскуолаларга 5230 миэстэ бэлэмнэммитэ. Барыллаан ааҕыынан, быйыл 5600 кэриҥэ оҕо маҥнайгы кылааска барыахтаах.

Бүгүҥҥү туругунан, маҥнайгы кылааска киириэн баҕалаахтартан 4740 сайабылыанньа киирдэ, олортон 4565 оҕо оскуолаҕа ылылынна. Саамай элбэх сайаапка 17-с №-дээх оскуолаҕа, Айыы кыһатыгар уонна Дьокуускай куораттааҕы классическай гимназияҕа бэрилиннэ.

Наталья Романовна Степанова – Дьокуускай куорат баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы:

-Быйыл эбии 12 маҥнайгы кылаас арылынна. Ол курдук, Саха политехническай лицей эбии 3 кылааһы; 16-с, 24-с №-дээх- оскуолалар – биирдии кылааһы; 27-с №-дээх оскуола – 2; Айыы Кыһата – 3; Саха гимназия, Саха-Корейскай оскуола биирдии кылааһы эбии арыйдылар.

Билигин уустук балаһыанньа 17-с №-дээх оскуолаҕа үөскээтэ. 73 оҕо маҥнайгы кылааска баппата, ол иһигэр 19 оҕо бииргэ төрөөбүтэ бу оскуолаҕа үөрэнэр. Саҥа быраабыланан кинилэр бу оскуолаҕа ылыллар бырааптаахтар. Наар атын сиргэ эбии кылаастары арыйар эмиэ сатаммат. Оскуола кыамтата 350 оҕоҕо суоттанан тутуллубута. Онно билигин тыһыынчаттан тахса оҕо үөрэнэр. Нуорманы үс төгүл куоһаран туран, икки симиэнэнэн үөрэх тэриллэр. Дьиэлэригэр миэстэлэрэ суох. 2017 сыллаахха эбии миэстэ таһаараары уруккута “Оранжевый слон” оҕону саататар киин дьиэтэ атыылаһыллыбыта – онно былырыын улахан кылаастар үөрэммиттэрэ. Оскуолаҕа салҕааһын тутар кыах билигин суох. Сир боппуруоһа уустуктардаах буолла. Онон Үөрэх управлениета быйыл бу кыһалҕаны быһаараары, 2019-2020 үөрэх дьылын саҕаланыыта оскуоланы кэҥэтэр сыаллаах,  3-с №-дээх  оскуолаҕа баар кылаастары өрөмүөннэппитэ. Быйыл төрөппүттэр онтон кыккыраччы аккаастаннылар.

Билигин Оҕо айымньытын дьиэтигэр икки кылааһы арыйар суолу тобулан эрэбит. Оҕо айымньытын дьиэтин Устаабыгар уларыйыылар киирдилэр. Үөрэх управлениета төрөппүттэри, учууталлары кытта кэпсэтиини ыытар.

Кыһалҕаны маннык ньыманан быһаарыы уруккуттан баар. 2013 сыллаахха Птицефабрикаҕа баар 19-с №-дээх оскуолаҕа икки Национальнай гимназия кылааһын арыйан турардаахпыт.

Айыы кыһатыгар сайаапка биэрбит оҕолор бары киирдилэр. 203 микрооройуон улаата турар, нэһилиэнньэтэ үксэ эдэрдэр, кыра оҕо ахсаана элбэх. Айыы кыһата 550 миэстэҕэ суоттанан тутуллубута. Былырыыҥҥы үөрэх дьылыгар манна 1221 оҕо үөрэммитэ. Быйыл 8 маҥнайгы кылаастаахтар – бу олус элбэх. Ахсынньыга 360 миэстэлээх 203 микрооройуон оскуолата тутуллан бүтүөҕэ, оччоҕо бу саҥа микрооройуоҥҥа оскуола кыһалҕата быһаарыллыахтаах.

Бииргэ төрөөбүттэри араарбат сокуон

Маны хайаан да бэлиэтээн ааһар тоҕоостоох: быйылгыттан оҕону оскуолаҕа ылыыга бастакы уочарат ылыллыахтаах оҕолор баар буоллулар.

Ол аата убайа, эдьиийэ эрдэ бу оскуолаҕа киирэн үөрэнэ сылдьар буоллаҕына, бииргэ төрөөбүтэ эмиэ манна киирэр булгуруйбат бырааптаах. Бу сокуоҥҥа киллэриллибит уларыйыы быйыл олунньу 14 күнүгэр ылыллыбыта. Ол аата оҕо прописката да суох буоллар, бииргэ төрөөбүттэрин оскуолатыгар ылыллыахтаах.

Эбэҥки тылын үөрэтэр кылаас арыллар

Быйыл Дьокуускайга аан бастаан эбэҥки тылын үөрэтэр маҥнайгы кылаас баар буолуоҕа.

26-с №-дээх оскуолаҕа эбэҥки тылын төрөөбүт тыл быһыытынан үөрэтэр кылаас арыллар. Национальнай оскуола института учебниктары, босуобуйалары оҥорон таһаарда. Үөрэх бырагыраамата  нуучча уонна  эбэҥки тылынан барыаҕа. Математика, Тулалыыр эйгэ предметтэрэ нууччалыы бэриллиэхтэрэ.

1 сахалыы тыллаах кылаас эбии арылынна

Сахалыы тыллаах кылаас аҕыйаҕын кыһалҕата сыл аайы сытыытык турар. 2011-2012 сыллаах үөрэх дьылыгар саха кылаастара 12 эрэ оскуолаҕа баар эбит буоллахтарына, бүгүн 35 оскуолаҕа сахалыы тылынан үөрэтэр кылаастар бааллар.

Быйыл бастакытын саха кылааһа 24-с №-дээх оскуолаҕа арылынна. Манна, төрөппүттэр сайаапкаларынан, 21 оҕолоох сахалыы кылаас арылынна. Ол эбэтэр, «сахалыы кылаас суох” диэн муҥатыйбакка, сайаапка биэрэн, түмсэн, кылаас арыттарыахха сөп. Барыта төрөппүттэртэн тутулуктаах диэххэ сөп эрээри, сорох оскуола салалтата маннык быһыы-майгы тахсарын сөбүлээбэтэ кистэл буолбатах. Холобура, бу саас Классическай гимназияҕа сахалыы кылааһы арыттарыан баҕалаах төрөппүттэр баар буола сылдьыбыттара. Сахалыы эрэ тыллаах национальнай оскуолалардаахпыт, онон нуучча эрэ тылын үөрэтэр гимназия эмиэ баар буолар бырааптаах диэн буолбута.

Дьаһалта эбии миэстэ таһаарар суоллары тобулар

Киин куорат оскуолаларын уопсай кыаҕа нормативка олоҕуран 23 600 оҕоҕо сөп буолар. Ол эрээри балаһыанньа итинтэн чыҥха атын – билигин 51 оскуолаҕа 46491 оҕо үөрэнэр.

Арассыыйа үрдүнэн иккис симиэнэни суох оҥоруу политиката бара турар кэмигэр, биһиги киин куораппытыгар биир симиэнэнэн үөрэтэр чороҥ соҕотох оскуолалаахпыт – Кангаласс орто оскуолата. Уоннааҕылар бары иккилии симиэнэлээхтэрэ.

Статистика: Кэнники үс сылга Дьокуускайга 2000 кэриҥэ начаалынай кылаас оҕото көһөн киирдэ.

2019 сыллаахха 4 саҥа оскуола үлэҕэ киирбитэ – 35, 6, 25 №№-дээх уонна Айыы кыһатын саҥа дьиэлэрэ. Барыта 1825 эбии миэстэ тахсыбыта. Бу, биллэн турар, баар кыһалҕаны быһаарбат. Эһиил 203-с микрооройуоҥҥа саҥа оскуола тутуута бүтүөхтээх.

Оскуолаларга эбии дьиэлэри атыылаһар үлэ СӨ бырабыыталыстыбатын уонна олохтоох дьаһалта бииргэ үлэлээһиннэрин түмүгэр ыытыллар. Быйыл муус устартан Толстой аат. уул., 20-гэр 5 №-дээх оскуолаҕа эбии 310 оҕону батарар миэстэ атыылаһыллыбыта.

Саҥа үөрэх дьылыгар  Саха политехническай лицейгэ эбии Бүлүү трагын 4 км 400 миэстэ атыылаһыллан үлэҕэ киириэхтээх.

Кангаласска оскуола-саад тутуллар (200 – оскуола, 100 уһуйаан миэстэлээх). 203 микрооройуоҥҥа 360 миэстэлээх оскуола тутулла турар. 68-с кыбаарталга (Прометей) 990 миэстэлээх оскуола тутуута  олоххо киириэхтээх. 31 №-дээх оскуолаҕа эбии тутуу 315 саҥа миэстэни таһаарыахтаах.

Дьокуускайга маны таһынан 5 чааһынай оскуола үлэлиир: Карамзина алын кылаастара – 12 миэстэлээх, “Сахат” оскуола – 50 миэстэлээх, Педколледж иһинэн баар начаалынай оскуола – 50 миэстэлээх, гуманитарнай лицей – 25 миэстэлээх, Илин-Сибиирдээҕи лицей – 25 миэстэлээх. Баларга быйыл майнайгы кылааска 162 оҕо киирэрэ былааннанар.

Маны таһынан 4-с, 22-с, 33-с нүөмэрдээх коррекционнай оскуолалар бааллар. Манна оҕолору психолог-педагог быһаарыытынан ылаллар.

Маҥнайгы кылааска киирии боппуруостарынан төрөппүттэр Үөрэхтээһин хаачыстыбатын хонтуруоллуур мониторинг отделыгар эрийиэхтэрин сөп: 34-35-17, 40-88-80.

Маҥнайгы кылааска ылыы туһунан сиһилии информация Үөрэхтээһин управлениетын http://yaguo.ru сайтыгар тахсар.

***

Бу барыта куорат бүддьүөтүгэр сүктэриллэр. “2017-2032 сылларга Дьокуускай куорат социальнай инфраструктуратын сайыннарыы” муниципальнай бырагырааманан быйыл  1 млрд 095 436,8 мөл. солк. тыырыллыбыта.

“Үөрэх тэрилтэлэрин ситимин сайыннарыы”       бырагырааматыгар – 717 мөл. 651, 7 тыһ. солк.

“Уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэрин ситимин сайыннарыы” бырагырааматынан – 430 мөл. 975,7 тыһ. солк.