«Кэлэр кэм эйгэтэ»: нейросеть, пластик уонна роботтар

Атырдьах ыйын 15 күнүттэн “Үлэ кыбаартала” кластерга “Кэлэр кэм эйгэтэ” (“Мир будущего”) интерактивнай быыстапка үлэлиир. Бу оҕолорго уонна төрөппүттэргэ араас көрүҥнээх роботтары, аныгы кэм технологияларын көрдөөх уонна бэрт сонун ньымаларынан билиһиннэрэр бырайыак буолан биэрдэ.

Өйдөөх да роботтар!

Быыстапкаҕа кэлбит ыалдьыттары роботтар көрсөллөр. Улахан промобот тула өттүн хайдах көрөрүн 4 экран көмөтүнэн билиэххэ сөп. Уруһуйдьут роботтар “талааннара” сөхтөрөр: биирэ остуолга уустук чертежтары тааҕы таах тардар, оттон иккиһэ истиэнэҕэ хартыыналары уонна граффити уруһуйдуур кыахтаах. Манипулятор-роботтар улахан собуоттарга массыыналары, дьиэлэри хомуйан биэрэллэр, оттон быыстапкаҕа кыра манипулятордар иллэҥ кэмнэрин кытта “өйдөөхтүк” атаараллар – “крестики-нолики” оонньууллар.

Юнитри диэн бороҥ өҥнөөх робот ыт дьиҥнээх курдук хамсанар. Кыылга аллергиялаах, кырдьаҕас, инбэлиит эбэтэр харамайдары көрөр кыаҕа суох дьоҥҥо бэртээхэй “доҕор” буолуон сөп эбит. Ыт олус эйэҕэс, ол эрээри дьоппуон тылын эрэ өйдүүр. Экскурсовод дьоппуон тылынан “олор” диэн сорудахтаабытыгар, кыратык “толкуйдаан” баран, олорунан кэбистэ.

Теспиан диэн британскай робот пневматика көмөтүнэн хонтуруолланар уонна артыыстыырга үөрэтэр. Үгүс роботтар амортизатордары туһанан хамсыыллар, оттон бу салгынынан үлэлиир. Кини киһи сирэйин көрөн хайдах туттуохтааҕын толкуйдуур, биллэр киинэлэртэн быһа тардыылары көрдөрөр уонна Шекспир айымньыларын нойосуус кэпсиир.

Айар зона

Манна оҕолор 3D уруучуканан уруһуйдуохтарын уонна боростуой макеттары оҥоруохтарын сөп. Ону кытары боростуой роботтары эбэтэр слайм. Робокафеҕа кэлэн кофе иһиэххэ сөп: баҕарар утаххын таллаххына, илии курдук көрүҥнээх бариста робот ыстакааны таһааран, кофе кутар массыына анныгар уурар. Онтон толору кофелаах ыстакааны тутан, биир да таммаҕы тохпокко, наадалаах сиргэ чопчу туруорар. Эбэтэр официант робокка биэрэр. “Официант” куоска сирэйдээх, төһө да бытаан көрүҥнээҕин иһин, түргэнник “сүүрэр-көтөр”. Суолугар туох эрэ мэһэйи көрүстэҕинэ, “туораа” диэн көрдөһөр.

Дьикти лаборатория

Бу хоско туох барыта хаттаан туһаныллыбыт матырыйаалтан оҥоһуллубут. Манна араас матырыйаалтан таҥас, миэбэл уонна оонньуур эгэлгэтэ элбэх. Холобур, килиэп-лаампа, хос туһаныллыбыт пластиктан буолбакка, дьиҥнээх хаппыт килиэптэн оҥоһуллубут. Ону таһынан ыалдьыттар бытыылка хаппахтарыттан брелок айан таһаарыахтарын сөп. Бастаан хаппахтары дробилкаҕа уган баран, пластик көөбүлүн ылаҕын, онтон уулларар станокка, халыыптарга куттахха, бэлэм брелоктар тахсан кэлэллэр. Быыстапкаҕа маастар-кылаас барыта төлөбүрдээх, ол гынан баран 5 хаппаҕы аҕаллаххына, брелок оҥоруу босхо эбит.

Сынньалаҥ паарката

Аны туран, роботтарбыт саады кытта “көрөр-харайар” кыахтаахтар эбит! Холобур, садовод робот күн уотун батыһа сылдьан, сибэккилэри миэстэттэн миэстэҕэ көһөрөр уонна уу кутар.

Социобот — виртуальнай былчыҥнар көмөлөрүнэн киһи ханнык баҕарар эмоциятын үтүктэр: эр киһи, дьахтар буолуон сөп эбэтэр дьикти харамайга кубулуйуон сөп. Саҥарар, таабырыннары таайтарар кыахтаах.

Оҕолор уонна төрөппүттэр от күөҕэ хромакей көмөтүнэн аныгы киинэ устуудьуйатыгар баар буолан хаалаллар. Холобур, “Гарри Поттер” дьоруойдарын курдук экраҥҥа уктаах сиппиири миинэн “көтүөххэ” эбэтэр аниме истииллээх эпическэй кыргыһыыны үтүктүөххэ сөп.

Аны төбөнү массаастыыр тэрилгэ имэрийтэрэн ылар, вибрационнай платформаҕа туран эрэ дьарыктанар кыах баар. Ону сэргэ роботы кытта саахыматтыахха, кырачаан роботтары “иитиэххэ”, бэл диэтэр, араас өҥнөр эбэтэр фрукталар көмөлөрүнэн муусука кытта айыахха сөп. Роботтар тыйаатырдарыгар кыра роботтар үҥкүү-битии көрдөрөн, экскурсияны сэргэхтик түмүктүүллэр.

Нейросеть хоһо

Манна монитордары туһанан, нейросети кытта оонньуохха сөп. Холобур, худуоһунньуктар уонна нейроннай ситимнэр үлэлэрин уратыларын булан ылыҥ диэн сорудах баар. Эбэтэр уруһуйдаан баран, оҥоһуу өй (искусственнай интеллект) тугу ойуулаабыккын таайарын-суоҕун бэрэбиэркэлиигин. Өссө көмпүүтэр көмөтүнэн толору айыллыбыт остуоруйаны истиэххэ эбэтэр виртуальнай эйгэҕэ киирэн, тото оонньуохха сөп.

Марина Ролдугина, Дьокуускай куоракка “Кэлэр кэм эйгэтэ” бырайыак салайааччыта:

— Хампаанньабыт үлэлээбитэ 8-с сыла буолла, куораттан куоракка көһөн, быыстапкалары тэрийэбит. Дьокуускайга Хабаровскай куораттан кэлбиппит, ол иннинэ Владивостокка сылдьыбыппыт. Манна икки нэдиэлэ иһигэр быыстапка оҥордубут уонна ону кытта дьону наймылаһан, экскурсия ыытарга үөрэттибит.

Оҕолорго уонна төрөппүттэргэ инникитин баар буолуохтаах туһалаах роботтар, технологиялар тустарынан кэпсиибит. Ону таһынан аныгы роботтар хайдах айыллыбыттарын, үлэлииллэрин (хайдах хамсаналларын, толкуйдуулларын, көрөллөрүн) көрдөрөбүт.

Оҕолору саҥа технологияларга үөрэтэбит, судургу роботтары оҥорууга уонна нейросети кытта үлэҕэ маастар-кылаастар ыытыллаллар, онно бэйэҥ хартыынаҕын оҥоруоххун эбэтэр нейросекка анаан тугу эмэ уруһуйдуоххун сөп, оччоҕо кини таайыахтаах. Өссө үҥкүүлүүр роботтар тыйаатырдара диэн аралдьытар техно-шоуну көрүөххүтүн, VR эйгэтигэр киирэн оонньуоххутун сөп. Быыстапка саҥа технология эйгэтин, инникитин аан дойду хайдах буолуон сөбүн көрдөрөр сыаллаах-соруктаах.

Марина уонна Аделина Ивановалар, ыалдьыттар:

— Кыыспын кытта быыстапка сороҕун эрэ көрдүбүт, билигин роботтар тыйаатырдарын кэтэһэбит. Быыстапка туһунан тэлэбиисэргэ көрөн кэлбиппит, биллэн турар, оҕоҕо олус интэриэһинэй тэрээһин. Бэйэм нейросети кытта оонньууру сөбүлүү көрдүм. Маастар-кылаастарга сылдьан көрүөхпүтүн баҕарабыт. Хос туттуллар маллар лабораторияларын сэргээтибит, таҥаһы, миэбэли, арааһы барытын оҥоруохха сөп эбит. Соһуйбуппут диэн, биир киһи күҥҥэ биир киилэ бөҕү “оҥорон таһаарар” эбит, мин син кыра буолуо дии саныырым. Онон оҕолорго олус туһалаах, сонун быыстапка диэн кэрэхсээтим.

Айаал, ыалдьыт:

— Наһаа элбэх үҥкүүлүүр, кэпсэтэр уонна ыллыыр робот баар. Ордук робот ыты сөбүлээтим, тоҕо диэтэххэ араас хамаандалары билэр уонна дьиҥнээх ыт курдук. Өссө нейросетька таайтаран уруһуйдуурбун сөбүлээтим, ол эрээри сорох сорудахтар олус ыарахан этилэр.