Икки герой-ийэ уонна кинилэр сыдьааннара

Бу сырыыга рубрикабыт “Ыалдьыт” оннугар “Ыалдьыттар” диэн буолла. Суруйуубун ааспыт Оҕо көмүскэлин күнүгэр саҕалаатым уонна кэлэн иһэр Дьиэ кэргэн күнүгэр аныыбын.

Кырдьыбаттар  

Икки улахан геройбут 90-ча саастаахтар. Норуот ааттыырынан,  Ылдьааналаах  Өлөксөөс кыыстаах уоллара холбоһуохтарыттан хардарыта сылдьыһаллар, сотору-сотору төлөпүөннэһэллэр.  Сэрии, сут, көһөрүллүү кыһалҕаларын ааспыт Чурапчы ытык кырдьаҕастара. Билиҥҥэ диэри көхтөөх майгылаахтар, уопсастыбанньыктар. 

88 саастаах Ылдьаананы (Ульяна Николаевна Ануфриеваны) дьиктитик  алҕас көрсөн баран, сахаларга үтүө да үгэстээх ыаллар бааллар, оҕолорун, сиэннэрин, хос сиэннэрин кыра эрдэхтэриттэн түмсүүлээх, үлэһит буоларга сатаан иитэллэр да эбит диэн соргум көтөҕүллэ сылдьар.

Хас сиэннээхтэрин, хос сиэннээхтэрин саха сиэринэн ааҕа сатаабаттар.  Быһата, холбоотохторуна (200-тэн лаппа тахса) биир-икки бөһүөлэк нэһилиэнньэтин саҕа сыдьааннаахтар.

Өлөксөөс олоҕун аргыһа Сэмэн “Саха сирин бастыҥ сылгыһыта” ааты хаста да ылыаҕыттан өрөспүүбүлүкэҕэ ити икки  герой-ийэ оҕолоро, сиэннэрэ үлэҕэ, спорка кыайыыларынан дорҕоонноохтук  ааттана тураллар. Эмээхситтэр кырдьан да баран хаалсыбаттар.   

 Егор Афанасьевич Борисов төрөөбүт улууһун бастыҥ ийэлэригэр бэйэтин күн сирин көрдөрбүт күндү киһитин кэриэһигэр номинацияларынан сыл аайы бириистэри туттарар эбит.

2020 сылга “Элбэх оҕолоох ийэ” диэн номинация Ылдьаанаҕа, 2021 сылга Өлөксөөскө  туттарыллыбыт! Ити кыайыыларыгар бэйэлэрэ уопсастыбаннай үлэҕэ кыттыылара, оҕолоро-сиэннэрэ, удьуордара-сыдьааннара төһө ситиһиилээхтэрэ эмиэ ааҕыллар  эбит.

Ылдьаана

Ылдьааналыын билсиһиим дьиктилээх  буолбута.

Ыалым Петр Семенович Оконешниковка эрийбитим. Киһини соһутар сонуну иһитиннэрбитэ:

— 13 оҕолоох сүүстэн тахса  сиэннээх, хос сиэннээх 88 саастаах герой-ийэ хоно кэлбитэ.

— Тыый, оччо кэрэхсэбиллээх ытык кырдьаҕаһы суруксут  идэлээх доҕоргор тоҕо билиһиннэрбэккин? Хаһыаппар таһаарыам этэ буоллаҕа.

— Ээ, айаннаан сылайдаҕа диэн сытыардыбыт. Сарсын барар. Сарсыарда билсээр.

Болдьоммут кэмҥэ ыалбар киирдим. Кыра уҥуохтаах эбээ хостон таҕыста. Хантан, доҕоор? Сылайыа суох киһи.  Аттыбар кэлэн төгүрүк сандалыга кэккэлэһэ олордо. Сэбэрэтинэн сааһыгар кэмэ суох эдэрчи, үтүөкэн эбээ олорор. Арай, Аан Алахчын Хотун манныга дуу? 

— Тукаам, оҕом, сиэним, хос сиэним баһаам. Арааһа, эйигин көрсөөрү манна быраҕыллыбыппын, —  хаста да хатылаабыта.  

Ураты ытык кырдьаҕас эбит. Сип  гыммыты ситиигэ түһэриини – илэ уонна киһи өйүгэр баппат оҥорооччу олорор. Бэргэһэтин дьиктиргии көрөбүн. Онтукатын бэйэтин аастыйбыт баттаҕынан баайан оҥорбут.

— Кырабыайкабынан тарааннахпына баттаҕым кэлэрэ. Ону мунньубутум уонна бу баайбытым (!).

Кини сиэлинэн туох баары оройтон саҕалаан атах үктэнэр коврикка тиийэ оҥорор эбит.   

Бэлэм сутурук

— Аҕам төрүкү Чакыр Тарааһап Ньукулай Баһылайабыс – Бэлэм Сутурук. Ааллаах Үүҥҥэ суол былдьаһан охсуһаллар. Онно итинник ааты биэрбиттэр.

Сэрии сылыгар көһүүгэ Натаараҕа Быһыттаахха олорбуппут. Мин Сииттэ чугаһыгар Мэҥкэрэҕэ үөрэммитим. Иккитэ бара сырыттым.

— Ылдьаана ханна тиийдим, онно сылдьар буолар, —  этии кыбытар хаһаайын Петр Семенович. –Эдьигээҥҥэ, Өймөкөөҥҥө, Уус-Маайаҕа быыстапка тэрийэн, маастар-кылаас бөҕөнү биэрэ сылдьара.

Муҥхалов аймаҕа

— Ийэм Мэлдьэхси. Норуот худуоһунньуга Афанасий Мунхалов кинигэтин бэлэхтээбитэ. Мэлдьи чугас аймаҕым диирэ.

Биир да уоппуската суох үлэлээбит киһибин.

Сэмэн кыһыл көмүһэ

—  Эрилик Эристиин аатынан сопхуоска дириэктэрдээбит Семен Сергеевы билэриҥ буолуо.

— Ама. Дириҥҥэ Михаил Ефимович Николаевтыын дьиэтигэр ыалдыттаабытым дии. 

— Ол мин ииппит уолум.

Ылдьаананы өр кэмҥэ герой–ийэ буолуохтааҕын сорох оҕолоро иитиэхтэр диэн муннара сылдьыбыттарын кэм да суруналыыс  сокуонунан ылыахтааҕын ылларбыт. Николай Корнилов туруорсуутунан ыйаах тахсыбыт. Онон атыттар эмиэ, баҕар, герой–ийэҕэ иитиэх оҕо эмиэ ааҕылларын билбэккэ сылдьаргытын туруорсуоххутун сөп.  

***

Бастакы бэрэсидьиэммит М.Е. Николаевтыын 2009 сыл Дьокуускайтан Чурапчынан, Тааттанан эргийбиппит. Дириҥҥэ көрсүһүү кэмигэр Михаил Ефимович: “Сэмэн, Кытайга бара сырыт. Онно тахсан эрэр улахан сайдыыга хамсааһын. Кинилэртэн үөрэниэххэ”, – диэн холобурдуурун хаста да чиҥэппитэ. Түмүгэр: “Доҕорум Сэмэн барытын билэр, соруйан атыттары кини курдук буолуҥ диэри туһаайабын. Үбүлүөйгүнэн кыһыл көмүс чаһы бэлэх туттарабын!” – диэбитэ. Көрсүһүү бүтэрин кытта  бастыҥ бааһынай хаһаайыстыбалаах  Семен Сергеев дьиэтигэр тиийэн эбиэттээбиппит. Элбэх оҕолоохторго диэн  Михаил Ефимович, онтон кини доҕоро Борис Николаевич ыйаахтарынан босуобуйаларын ыларга төрөөбүт оҕолору ыллата сатаабыттара, килбигийэн талааннарын ситэ көрдөрбөтүлэр диэн буолта. Оо, ас-үөл дэлэй этэ.   

”Дьиэбэр курдук киирбитим”

Ылдьаананы кытта сиһилии билиһиннэриини кийиитэ Акулина Семеновна Ануфриева тэрийдэ. Ытык кырдьаҕаспыт дьикти дьарыгын билиһиннэрдэ: “Сүһүөҕүм ыалдьар этэ. Онтон бу абыраата”, – диэн  тобугунан хааман көрдөрдө.

Алтан удаҕана илдьитинэн итинник эрчиллиини сүбэлээбит. Онтон ыла иллэҥсийдэ да, тобугунан хаампытынан барар буолбут. 

Ок-сиэ, олоххо дьулуур итинник.

— Миигин, —  дьиэлээх хаһаайка Ылдьаана кийиитэ чөллөркөй куолаһынан билсэрин кытта:

— Ырыаһыт буолуоххун сөп эбит.

— Оттон Уйбааммыныын, оҕолорбутунуун, сиэннэрбитиниин ыллыырбыт, спорка дьарыктанарбыт элбэҕи кыайарбытыгар көмөспүтэ. “Бастыҥ спортивнай ыал” диэн күрэскэ улууска Нохтунскайдарга бэрт кыранан баһыйтаран, иккис буолбуттаахпыт. Кинилэр өрөспүүбүлүкэтээҕи киирсиигэ салгыы кэлэн, тэҥнээхтэрин булбатахтара.

Миигин Өкүлүүн дииллэрин иһин ааппын абааһы көрөр этим.

— Эс, хайа дуу? Ойуунускай: “Биэс киһи үлэтин биир дьахтар толорор. Сылайдым диэбитин истибит мэлигир”, —  диэн мин биир дойдулаахпын дьоруой Бурцеваны хоһуйбута ырыа буолта, урут араадьыйаҕа күн аайы кэриэтэ холбоноро.

— Бу кийиитим тамада, ырыаһыт бөҕө.

— ...—Өкүлүүнэ кэпсэтиини хотунугар төттөрү иэхтэ. —  Ии, ийэбит иллэҥ кэмигэр аҕыйах мүнүүтэ да олордоҕуна тэһийбэт.  Бүгүн ситии баайарын: “Сылайдаххына ситэри кэпсиэҥ суоҕа”, —  диэн бу аҕай нэһиилэ тохтоттум. Мантыкаҥ уруу мааны былаачыйатыгар, баай саҕалаах барҕа соҥҥо, бэргэн бэргэһэҕэ тиийэ тигэр. “Улуус бастыҥ саламааччыта” ааты бастакы куонкуруска ылбыта. Ол сахтан саха аһын арааһын бастакы күөдьүтүүттэн саҕалаан нэһилиэнньэ киниттэн элбэххэ үөрэммитэ. Оҕолоро, сиэннэрэ, биһиги, кийииттэрэ, эмиэ бастыҥ асчыттар ааттарын хастыыта да ылбыппыт.

Ылдьаананы  дьиэтигэр киирбит күммүттэн “Ийээ” диэбитим. Дьон хайдах икки ийэ баар буолуой дииллэр. Миэхэ баар. Кинилэр дьиэлэригэр киирээт, улахан биэсэлкэни көрөөт,  дьиэбэр киирбиттии санаммытым. Тута иһит тардыһан, чэй кутуһан, бу ыалга биир буолан барбытым.

Москва. 2009 с. Эмээхсин быыстапката 

 Саха сирин Арассыыйа бэрэсидьиэнигэр бэрэстэбиитэлистибэтин дьиэтигэр тус быыстапкатын  туруорбуттара.

Онно таарыччы саха бөҕөнү, устудьуоннары ахтыбыт төрүт астарынан далбардаабыттара. Ити быыстапка үрдүктүк сыаналанан киниэхэ өрөспүүбүлүкэ норуотун маастарын аата иҥэриллибитэ.

“Тута өйдөспүппүт”

— Уйбааммын кытта Красноярскай институттарыгар устудьуоннуу сылдьан билсибиппит. Кини тыа хаһаайыстыбатын   ветеринарнайын, мин медицинскэй стоматологиятын бүтэрбиппит. Иккиэн уон үстүү оҕолоох ыаллар орто ыччаттара буолан тута тапсыбыппыт. Сонно: “Бу мин киһим”, —  дии санаабытым.

Бэрэсидьиэн, Ил Дархан Ньукулаайаптар наҕараадалара

Акулина уонна Иван Ануфриевтар 2000 сыллаахха тыа хаһаайыстыбатын күннэригэр “Тыа сирэ—куоракка, куорат – тыа сиригэр“ быыстапкаҕа  бастыҥ бааһынай хаһаайыстыбанан биллэриллэн, М.Е. Николаевтан бортовой “УАЗ” массыынанан наҕараадаламмыттара. 2020 сыл бүтүүтэ ахсынньыга өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска  “Бастыҥ ыал” аатын ылан, Ил Дархан Айсен Николаевтан 300 тыһыынчалаах сертификаты, үлэ министиэристибэтиттэн улахан ЖК тэлэбиисэри туппуттара. (Саалаҕа холбонон турар. Киинэ экранын саҕа). Арассыыйаҕа онлайнынан дуу, Москваҕа дуу буолуохтаах түһүлгэҕэ Сахаларын сирин чиэһин көмүскүүргэ бэлэмнэр.

Дойду туһугар

— 1980-с сыллар бүтүүлэрэ биһиги Чурапчыга идэлэрбитинэн үлэлии сырыттахпытына,  “хаан-уруу” баартыйа быраҕыллыбыт сирдэри чөлүгэр түһэриигэ ыҥырбыта.  Уйбааным патриоттаан төрөөбүт алааһыгар Уорҕаҕа сэбиэттииргэ сөбүлэспитэ. Ыал аҕа баһылыгын утарыам дуо? Өйөөччүнэн барсан иһэр буоллаҕым.  Уонча ыал баара. Биэс уонча ыал оҥорбуппут. Онтон эмискэ баартыйа эһиннэ. Хамнас да, сах да суох. 1992 с. сопхуос паайыттан үллэһиллибит сүөһүнү, сылгыны энчирэппэккэ  улууска биир бастакынан Чакырга бары бырааттарын-балыстарын түмэн бааһынай хаһаайыстыба тэриммитэ.

Кини дэгиттэр булчут да, балыксыт да. Уус буолан, саҥаны оҥорорун тэҥэ, быраҕыллыбыты сөхсүтэн туһаҕа таһаартаабыта.

Дьон паай сүөһүлэрин көрөр кыахтара суоҕуттан, түргэнник харчыланаары өлөрөн баран, ол сылынан бүппүттэрэ. Биһиэхэ кыттыспыттар билиҥҥэ диэри махтаналлар. Сорохтор бэйэлэрэ кыаҕыран туспа хаһаайыстыбалары тэриммиттэрэ. Мин Уйбааммын эдэригэр муударайдык да быһаарыммыт эбит диэн билиҥҥэ диэри сөҕө сыаналыыбын. Билигин идэбинэн куоракка стоматологтыыбын эрээри, манна баар ыччаппын туһааннаах кэмнэргэ от-мас үлэтигэр, тутууга,  бэчээт туруорууга, сүөһү өлөрөн астааһыҥҥа уо.д.а. субуотунньуктата десант таһаарабын. Үлэни түмсүүлээх эрэ буоллахха кыайаҕын. Билигин сайылыкка олохсуйуу  түбүгэр тиийиэ  этибит. Быйыл нэһилиэнньэттэн кыттыһыннаран типовой хотон тутуохпутун баҕарабыт.

“Сүүстэ истибиттээҕэр биирдэ көрбүт ордук”

— Чэ, дьон тылбынан кэпсээтэхпинэ тугу-тугу туойар диэхтэрэ диэн бу балары көрдөрөбүн, — Акулина остуолга көтөх муҥунан планшеттары аҕалла. Куонкурустарга кыттарга, олор түмүктэринэн  оҥорторбуттар эбит. Сүүстэ истибиттээҕэр биирдэ көрбүт ордук.  Дьэ, доҕоор, сөхтөр–сөҕөн бардым.

2001 сыллааҕы планшеттан:

”Сылгы -18

Биэ—12

Кулун -6

Эти туттарыы –3 т.

Сибиинньэ—53

Куурусса –24

Оҕуруот –1.5 га

Сибэкки—37 арааһа

Отон –12 арааһа...”

— Ээ, ити саҥа саҕалаан эрэр кэммитигэр хаһаайыстыбабыт кыра буоллаҕа. Михаил Ефимович Николаев политикатынан “Туймаада” ФАПК  табаарынай кирэдьиитинэн ыһан кэбиспитигэр күннээбиппит, —  Акулина саҥата улаата түстэ. —  Сибиинньэни 80-чаҕа тиэрдибиппит. Аҥаардас биир сибиинньэбит сатаан турбат буолуор диэри ыга уойан үс центнер ыйааһыннаммыта. Сылгыбыт билигин 80-тан тахса.  

Кууруссаларбыт бөтүүгэ суох сымыыттаан баран, өссө онтукаларын баттаан чоппууска таһааран соһуппуттара. Күһүн атыылыы сатаабыппыт. Ыалларга эмиэ баар буолан ким да ылбат. Онон дьоҥҥо түҥэппиппит (Бачча сыдьааннарыттан ордорон).  Эт-ас элбээн, борщка тиийэ  кэнсиэрбэ бөҕө оҥорбуппут. Бэйэ гиэнэ ордугун онно билбиппит.

Өлөксөөс

1930 сыллаахха Сылаҥ нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Билигин да онно олорор. Оҕо эрдэҕиттэн миэлиҥсэҕэ оҕус сиэтэн, бурдук таһан, сааскы паардааһыҥҥа үлэлэһэн, ынах-ньирэй хомуйсан, дьиэ ис-тас үлэтигэр эриллэн улааппыта. Доруобуйатынан аһааҕыран, иккис эрэ кылааска диэри үөрэммитэ.

1953 с. төрөөбүт Хатыҥнаах алааһыгар Дьоппуон сэриититтэн эргиллибит Семен Васильевич Макаровка эргэ тахсыбыта. Эттэххэ дөбөҥ, уон үс оҕону иитэн атахха туруоруу. Биир да оҕотугар дэкириэккэ барбакка ыанньыксытынан, кэлин оҕо уһуйааныгар таҥас сууйааччынан үлэлээбитэ.

Семен Васильевич отут сыл сылгыһыттаабыта. Оччолорго таҥас-сап, бэрэмэдэй барыта илиинэн тигэн оҥоһуллара. Ону таһынан бэйэлэрин кэтэх хаһаайыстыбаларын көрөллөрө.

Өлөксөөстөөх Сэмэн оҕолорун музыкаҕа сыһыарбыттара. Бастакынан баян, гитара ылан үөрэттэрбиттэрэ. Олортон олук ылан өрөспүүбүлүкэтээҕи түһүлгэлэргэ бииртэн-биир лауреат, дипломант аата эбиллэн испитэ.

Путинтан уордьан

Өлөксөөс маҥнайгы сиэнин элбэх оҕолоох Таныковтар дьиэ кэргэни РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин «Родительская слава» уордьанынан наҕараадалыыр ыйааҕа 2020 с.   ахсынньы 5 күнүгэр тахсыбыта. Таныковтар дьиэ кэргэн 1999 сыллаахха атырдьах ыйын 28  күнүгэр  Чурапчы нэһилиэгэр тэриллибитэ. Евдокия Николаевна уонна Адам Адамович 8 оҕолоохтор – 6 уоллаахтар уонна 2 кыыстаахтар. Оҕолоро бары иитиилээхтэр,  оскуолаҕа актыбыыстар, оҕо уһуйааныгар сылдьаллар, үчүгэй үөрэхтэрин иһин элбэх хайҕал грамоталаахтар, дипломнаахтар, иллэҥ кэмнэригэр төрөппүттэригэр хаһаайыстыбаҕа көмөлөһөллөр. Дьиэ кэргэн фермерскэй хаһаайыстыбалаах, 53 сылгылаах, 70  сүөһүлээх. Таныковтар чөл олоҕу тутуһаллар, оройуон иһинээҕи, өрүс эҥээрдээҕи, өрөспүүбүлүкэтээҕи араас социальнай суолталаах тэрээһиннэргэ кытталлар.  2017 сыллаахха улууска биир сүрүн «Тыа сирин дьиэ кэргэнэ-2017» күрэххэ өрөспүүбүлүкэҕэ  кыайбыттара.   XV-с өрөспүүбүлүкэтээҕи педагогическай дьаарбаҥкаҕа «Тыа сирин оскуолата уонна үөрэтии маарката” диэн тиэмэнэн кыттан кыайбыттара. Адам Адамович –предприниматель, улахан кыамталаах массыынанан ыраах айаҥҥа сылдьар, хоту улуустарга чоҕу тиэйэр.   Кураан, уу кэлиитигэр, уот кэмигэр  мэлдьи бастакынан көҕүлээһиннэри оҥорор. 2013 сыл кыһыныгар Арктикатааҕы Булуҥ улууһун Тиксии бөһүөлэгэр олорор дьиэлэри өрөмүөннэспитэ. Тоһуттар тымныы кэмигэр ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууннары чөлүгэр түһэрсибитэ. Дьиэ кэргэн баһылыга элбэх тэрээһиннэргэ спонсордыыр, «Спортивнай» түмсүү пропагандиһа, элбэх бириистээх миэстэни ылбыта. «Предпринимательство сайдыытыгар ситиһиилэрин иһин» (2015 с.), «Дьиэ кэргэн институтугар аҕа таһымын үрдэтиигэ кылаатын иһин» (2017 с.), «Саха сирин Хоту сир уонна Арктика» (2017 с.) бэлиэлэринэн наҕараадаламмыта. Евдокия Николаевна дьиэ кэргэн бизнеһинэн дьарыктанар, фермерскэй хаһаайыстыбаны салайар. 2011 сыллаахха өрөспүүбүлүкэтээҕи “Күн күбэй ийэ” («Материнская Слава”), 2016 сыллаахха фермерскэй хаһаайыстыба гранын ылбыта. Кини «Үрүҥ илгэ хотуна» өрөспүүбүлүкэтээҕи ыанньыксыттар куонкурустарын кыайыылааҕа (2017 с.), ол сылга XI-с Арассыыйатааҕы этнопедагогическай Волковскай ааҕыыларга, 2018 сыллаахха улуустааҕы «Автоледи-экстрим» күрэххэ 3 миэстэни ылбыта.  2018 сыл түмүгүнэн  улууска «Эти туттарыыга бастыҥ хаһаайыстыба»  номинация кыайыылааҕа, ити сыл тыа хаһаайыстыбатын миниистирин Махтал суругунан бэлиэтэммитэ.

Өлөксөөстөөх Ылдьаана атын да оҕолорун, сиэннэрин ситиһиилэрэ Таныковтартан хаалсыбат.

Ылдьааналаах Өлөксөөс удьуордарын икки улахан бааһынай хаһаайыстыбаларын, элбэх чааһынай сүөһүлэрэ сыһыы–сыһыы аайыттан сыспай сиэллээҕи, хонуу-хонуу аайыттан хороҕор муостааҕы хомуйар буол  — бүтүн сопхуос

Квадрацикллаах төннүбүттэрэ

Өлөксөөс кырата – муннун бүөтэ Семен Семенович “Бастыҥ аҕа уонна уол” өрөспүүбүлүкэтээҕи  күрэх 2021 с. кылаан кыайыылаахтарынан буолбуттара, квадрациклынан наҕараадаламмыттара.

Утум салҕанар

Ылдьаана, Өлөксөөс  сыдьааннара утумнаан дэгиттэрдэр. Сындалыйбаттар эмиэ бааллар. Ылдьаана сиэнэ Александр Оконешников – көҥүл тустууга РФ маастара, Саха сирин сүүмэрдэммит хамаандатын сүрүн тренерэ. Дьокуускайга Д.Коркин турнирыгар хапсаҕайга муҥур кыайыылааҕы быһаарыыга бэйэтиттэн быдан улахан, Красноярскайтан сылдьар нуучча бухатыырын  суулларан бастаабыта астык этэ.

Егор  Филиппов Ылдьаанаҕа анаан иһин сымнаҕас көп түүлээн тикпит тирии этэрбэһин тупсаҕайдык улларан бэлэхтээбитин көрдөрдө. Дьиҥнээх итальянскай соппуоскалыы европейскай хаачыстыба таһымнаах. Сахалыы сэмэйдик оһуордаммыт-мандардаммыт. Артыыстар киниэхэ сакаастыыллар эбит. 

Акулина кыыһа таҥастан  сахалыы сирэйи тиирэн куукула оҥорбутун көрдөрдө. Сорохтор эбээлэрин уһуйууларынан сиэлтэн, онтон атынтан оҥорууну, ииһи, баайыыны дьарык оҥостубуттар. Ылдьаана бүгүн эмиэ сиэннэригэр сүбэ-ама биэрбит.  

Сахалыы ас

Өкүлүүнэ сандалы хотойорунан ас бастыҥын, саха ымсыыра саныырын барытын ууран сэһэргэһиннэрдэ. Манна туох суоҕуй? Кус, субай, хатта, бэрэски, Өлүөхүмэ быйытын кыһыл искэҕэ, бэйэтэ кыынньарбыт быыппаҕа... 

— Мин сахалыы эрэ аһы билинэбин. Ордук үүт аһы тутуһабын. Бу курдук үөрүүгэ биирдэ эмэ көтөхсөбүн, —  диир Ытык кырдьаҕас.

— Ульяна Николаевна: “Иван Петровичтыын хайаан да көрсүөхтээхпин”, – диэбитэ. Кини эппитин толорон тэйэр. Бу күннэргэ уола кэлэн илдьэ барыахтаах. Ол иннинэ баҕатын толоробут диэн бу көрсүһүү оҥордубут.

Акулина Семеновна холодильниктан, сандалыттан өссө бакыат толору ас күндүтүттэн кэһиилээтэ. Бу элбэх оҕолоох, сиэннээх, хос сиэннээх удьуорга үллэрэртэн, түҥэтиигэ барыыттан биһиги тииһиннэхпит. Ульяна Николаевна алгыс бөҕөнү алҕаата. Алгыс баһа сыаланнын. Киһиэхэ үчүгэйи оҥоруу бэйэтигэр уон оччонон уйгуланар, аҕыс төгүл айхалланар.