Хоту дойду хонноҕуттан

Тохсунньу томороон тымныыта ааҥнаан турар күннэригэр Үтүө дьыала Кубога уһук хоту улуустарбытыгар хайысхатын туппута: Өлөөн – Анаабыр – Орто Халыма. Онон биһиги Кубокпыт нөҥүө хоту дойду ураты кэрэ айылҕатын, ураты сылаас санаалаах дьонун-сэргэтин кытта билсэр дьолу билбиппит.

Өлөөн эбэҥки национальнай оройуонун бэрэстэбиитэлэ Григорий Федоров Кубокпытын Алмаастаах Мииринэйтэн «Якутия» авиахампаанньа көтөр аалынан дойдутугар тиксэрэригэр, Анна Еремеева-Пинигинаҕа туттарбыта. Сөмөлүөтү үөлээннээхтэрбит национальнай таҥастарын кэппитинэн көрсөн, Кубогы кытта дойдуларын кэрэ көстүүлээх сирдэригэр хаартыскаҕа түһэн, бэйэлэрин туһунан сырдатыы оҥорбуттара. Өлөөннөр үтүө аахсыйалара: бииргэ үөрэммит кыыстарын соҕотох ийэтигэр уонна соҕотоҕун хаалбыт үөлээннээхтэрин оҕотугар – Харбалаахха ЫБММ техникумугар 2-с кууруска үөрэнэр Галя Ивановаҕа – уопсайа алта тыһыынча солкуобай кээмэйдээх көмөнү оҥорбуттара. Өрөспүүбүлүкэҕэ Патриотизм сылынан уонна Кыайыы 75 сылынан тыыл бэтэрээнэ, Харыйалаах олохтооҕо Прасковья Николаевна Прокопьеваҕа, соҕотох олорор инбэлиит Николай Егорович Лгановка, кэргэннии инбэлииттэр Семен Герасимович Николаевка, Анна Алексеевна Семеноваҕа сэмэй бэлэхтэри туттарбыттара.

Аахсыйаҕа Лира Нусугурова, Сардана Никифорова, Валентина Лукинова, Элеонора Семенова, Александр Христофоров, Надежда Александрова, Анатолий, Домна Егоровтар, Лена Христофорова, Майя Степанова, Вячеслав Жариков, Туйара Павлова, Саргылана Матвеева, Василий Иванов, Марфа Макарова, Мария Колтовская, Василий Павлов, Роза Анисимова, Рита Семенова, Альбина Петрова, Иван Михайлов, Анна Пинигина, Василий Топоров, Николай Спиридонов, Виктория Гоголева кыттыыны ылбыттара.

Тохсунньу 17 күнүгэр Үтүө дьыала Кубога Анаабыр улууһун киинигэр Сааскылаахха айаннаабыта. Айан туһунан үөлээннээхтэрбит улуустааҕы «Сардаҥа» хаһыакка бэчээттэппиттэрэ.

Тохсунньу ый 18 күнүгэр Кубокпыт бэйэтин тула Анаабыр улууһугар олорор үөлээннээхтэрбитин муспута, таарыйа хоту дойду үрдүнэн Күнү көрсөр улахан тэрээһиҥҥэ кыттыбыта. Ол туһунан Анаабыр улууһун 1985 сыллааҕы выпускницата Зинаида Лебедева кэпсиир:

– Өлөөнтөн төрүттээх 85 сыллаах выпускник Анатолий Прокопьевич Егоров Үтүө дьыала Кубогын 850 км ыраах сиртэн күннэри-түүннэри айаннаан, тус хоту сытар Үрүҥ-Хайа бөһүөлэгэр тиэрдибитэ. Манна кинини Анаабыр улууһун 85 сыллаах выпускниктара Раиса Федотовна Туприна салалтатынан бары биир санаанан көрсүбүттэрэ – Петр Афанасьевич Семенников, Анатолий Прокопьевич Егоров, Екатерина Спиридоновна Туприна, Федор Иванович Туприн, Саргылана Васильевна Спиридонова, Аян Афанасьевич Сергучев, Нина Алексеевна Суханова, Валентина Васильевна Туприна. Былааннаах аахсыйаларын чэрчитинэн улуус киинигэр Сааскылаахха Марина Егоровна Туприна, Валентина Алексеевна Спиридонова, Татьяна Васильевна Казакова, Маргарита Николаевна Дьяконова Улуу Кыайыы 75 сылынан тыыл, үлэ бэтэрээннэрэ Анна Семеновна Жариковаҕа уонна элбэх оҕолоох эдэр дьиэ кэргэҥҥэ Аксиния, Александр Макаровтарга  аһылык бородууктатынан көмө оҥорбуттара.

Анаабыр улууһун Үрүҥ-Хайа нэһилиэгиттэн төрүттээх ырыаһыт, үҥкүүһүт, саҥа үүнэн эрэр ыччаппыт Костантин Спиридонов “Дорообо, дойдукам барахсан” диэн айар кэнсиэригэр сылдьан, эдэр талааннаах ыччаты өйүүр аахсыйанан кытынныбыт. Ону таһынан, мин Ольга Артемовна Боянованы кытта Дьокуускай куоракка олорор Анаабыр улууһугар Сааскылаах орто оскуолатыгар өр сылларга дириэктэринэн үлэлээбит үлэ бэтэрээнэ Варвара Ивановна Спиридонованы 80 сааһынан эҕэрдэлээн, аахсыйаҕа кылааппытын киллэрбиппит.

Тохсунньу 23 күнүгэр сөмөлүөт көтөр графигын тутуһан, Кубокпыт Сааскылаахтан Людмила Баданина илиитигэр эрэллээхтик киирэн, дьоллоох Дьокуускайы булбута. Кубокпытын Орто Халымаҕа ыытыы эмиэ умнуллубат өйдөбүлү хаалларбыта. Орто халымалар куоракка элбэх буолан көрсөн, дойдуларыгар үөлээннээхтэрэ Любовь Васильевна Егорова хамаандатыгар тиксэрбиттэрэ. Биир кэрэхсэбиллээҕэ – Кубокпытын Орто Халымаҕа тиэрдибит «Полярные авиалинии” авиахампаанньа летчига Аскалон Старостин – Усуйаанатааҕы үөлээннээхпит Павел Старостин төрөппүт оҕото буолан биэрдэ.

Орто Халыма ыыппыт үтүө дьыалалара бииртэн биир хатыламмат уратылаах. Ол курдук, Сыбаатай нэһилиэгэр бэтэрээннэргэ улуустааҕы волейбол күрэҕин дипломнарын, бириистэрин оҥордулар. Бу күрэхтэһиигэ эр дьоҥҥо Василий Винокуров салайааччылаах Сыбаатай хамаандата, дьахталларга Любовь Егорова хамандыырдаах Орто Халыма куоратын хамаандата бастааннар, үөлээннээхтэрбит үөрүүлэрэ үгүс. Итини таһынан Андрей Степанович Гуляев огдооботугар суһал эпэрээссийэ кэнниттэн өрүттэригэр эмигэр-томугар харчынан көмө, бастакы группалаах инбэлиит үөлээннээхтэрэ Олег Лаптевка кинигэ, бородууктанан көмө оҥоһуллубута. Улуус гимназиятыгар, Оҕоҕо уонна дьиэ кэргэҥҥэ көмө Киинин иитиллээччилэригэр «Выпуск-85» түмсүү туһунан бэсиэдэ, гимназия 15, Орто Халыма орто оскуолатын 80 сыллаах үбүлүөйдэринэн сэмэй бэлэхтэр – барыта биһиги үөлээннээхтэрбит үтүө дьыалалара. Эбээх нэһилиэгэр оскуоланы 1985 сылга бүтэрбит үөлээннээхтэрбит сэрии оҕолоругар, тыыл бэтэрээннэригэр Анна Васильевна Созоноваҕа, Николай Егорович Постниковка бородууктанан көмө туттардылар, тыыл бэтэрээннэригэр Николай Иванович, Таисия Иннокентьевна Шадриннарга от тиэйэн аҕаллылар. Олунньу 1-2 күннэригэр Орто Халыма кырдьаҕас олохтооҕор педагогическай үлэ бэтэрээнигэр, сэрии оҕотугар Тамара Апполинарьевна Батенокка мас мастаан, хаар күрдьэн, тимуровскай десант ыытылынна. Налимскайга тыыл бэтэрээнэ Анастасия Алексеевна Оконешниковаҕа баһаар кэннэ, дьиэтин өрөмүөнүгэр 5000 солкуобайдаах көмө оҥордулар. Дьокуускайга олорор оҕо эрдэҕиттэн инбэлиит Евдокия Новосельцеваҕа харчынан, бородууктанан көмө тэрийдилэр,  85 саастаах Матрена Ивановнаҕа төрөөбүт дойдутуттан күндү балык, ас-үөл ыытан үөртүлэр. Ити курдук элбэх үтүө аахсыйаны тэрийэн, Орто Халыматааҕы үөлээннээхтэрбит Үтүө дьыалабыт Кубогын өрөгөйдүү тутан, дьоллоох Дьокуускай куоракка Эдьигээн бэрэстэбиитэллэригэр туттарардыы, олунньу 7 күнүгэр көтөр аалынан атаардылар.

Үтүө дьыаланы эрэ оҥорор Кубокпыт хардыылара олохтоох хаһыаттарга тиһигин быспакка бэчээттэнэн иһэр. Оттон аахсыйаларга кыттыспыт оҕолорбутугар дьиэ кэргэҥҥитигэр сылаас сыһыаны, дьолу-соргуну баҕарабыт. Ханнык да ыарыы хам ылбатын, мэһэйдэр-моһоллор үтүө санааттан үрэллэн, үтүөҕэ, сырдыкка эрэ тускулаатыннар.

Ыраах Өлөөҥҥө – сөмөлүөтүнэн

Үтүө дьыала Кубогын айана киэҥ. Бэйэтигэр сөп дьоҕус дьааһыкка кичэллээхтик ууруллан, массыынанан айаннаан, поеһынан тиийэн, буранынан элээрдэн, аны сөмөлүөтүнэн кыырай халлаан урсунунан күөрэйэ көтөн, айан бөҕөтүн айаннаан, бу күннэргэ 27-с улууһугар сылдьар.

Домна, Анатолий Егоровтар иккиэн биир кылааска үөрэммиттэрэ уонна дойдуларыгар Өлөөн улууһун Харыйалааҕар ыал буолан олороллор.

– Домна, Анатолий, Кубок эһиги улууска кэлиитэ төһө эппиэтинэстээх этэй?

– Биһиги улууска тохсунньу 9 күнүгэр Кубокпыт аан бастаан сөмөлүөтүнэн көтөн кэлбитэ. Ону Дьокуускайга үөлээннээхтэрбит Григорий Фёдоров,Туяра Павлова көрсөннөр, Дьокуускайтан Анна Пинигина сөмөлүөтүнэн аҕалбыта.

– Дьэ, кырдьык, элбэх улууска араас тиэхиньикэнэн айаннаабыт аҕай Кубокпыт эһиэхэ аан бастаан сөмөлүөтүнэн барбыта.

– Дьэ диэ! Өлөөн-85-тэр анал көҥүл ылан, Кубокпытын сөмөлүөт трабыгар алаадьынан айах тутан, кымыһынан күндүлээн көрсүбүттэрэ. Чахчы улахан ыалдьыт курдук анаан туран көрсүһүү буолбута, биһиги олохпутугар биир умнуллубат түгэн.

– Кубок айаныгар анаан тохтуур буоллахха, эһиэхэ анал күннэрдээх этигит дуо?

– Кубок улуустан улууска сылдьара барыта графигынан эбит этэ. Биһиги улууска эмиэ атыттар курдук уон хонук көрүллэрэ. Аны айаммыт сырыыта халлаан туругуттан тутулуктаах буолан, уратылаах. Кубокпытын Анаабыр улууһугар бириэмэтигэр биэриэхтээхпит диэн кытаанах сорук турбута.

– Анатолий, оччоҕуна Өлөөнтөн Анаабырга суол баар буоллаҕа?

– Кыһын баар. Тибии, хаар мэһэйдэспэтэҕинэ, айан суола аһаҕас. Мантан  Сааскылаахха үлэбинэн оруобуна барар буоламмын, Кубогы бэйэм төрөөбүт улууһум аатыттан Анаабыр-85-тэргэ туттарар чиэскэ тиксибитим.

– Дьэ, хайдах көрүстүлэр?

– Тыый, улахан ыалдьыты көрсөр курдук быһыы-майгы буолбута. 1985 сыллаахха оскуоланы бүтэрбиттэр былаахпытын күөрэччи туппутунан, Үтүө дьыала Кубогын Анаабыр-85-тэрин илиилэригэр чиэстээхтик, графикпытын аһарбакка, туттарбыппыт.