Дьон сүтэр...

РФ Холуобунай ирдэбилгэ кылаабынай управлениета таһаарбыт чахчыларыгар олоҕурдахха, Арассыыйаҕа 2021 сыл бастакы аҥаарыгар 96971 киһи сүппүт, онтон 90670 киһитэ – суһаллык ыытыллыбыт көрдүүр үлэлэр түмүктэригэр көстүбүт.

Маны таһынан, дойдубут үрдүнэн бүгүҥҥү күҥҥэ 34626 киһи сураҕа суох сүппүттэр испииһэктэригэр киирэ сылдьар, ол иһигэр, хомойуох иһин, 1776 оҕо.

ИДьМ чахчыларынан, дьону көрдүүр үлэҕэ үксүн волонтердар төһүү күүс буолаллар эбит. Арассыыйа үрдүнэн регионнарга 87 бэйэ сөбүлэҥинэн үлэлиир дьону түмэр, сүппүт дьону суһаллык көрдүүр этэрээттэр тэриллэн, таһаарыылаахтык үлэлииллэр, волонтердар уопсай ахсааннара 15 тыһыынчаттан тахсыбыт. 

 Бэйэ-бэйэни өйөһүөҕүҥ!

Бу күһүн Дьокуускайга хас да киһи сураҕа суох сүппүтүн туһунан сонуннары утуу-субуу истэн дьиксиммиппит... Бу түгэннэринэн силиэстийэ өссө да бара турарынан сибээстээн, билиҥҥитэ киһи туох да күттүөннээҕи сатаан кэпсээбэт.

Аҕыйах хонуктааҕыта Москва Ярославскай вокзалын таһыгар хаамаайылары аһатар аахсыйаҕа кэлэн аһаспыт саха кыыһын туһунан видео социальнай ситимнэргэ киэҥник тарҕанна, дьону долгутта. Москваҕа олорор "Үс" түмсүү кыттыылаахтара Саха сирин Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтин https://www.instagram.com/postpredstvo.ykt/ үлэһиттэрин кытта кыыһы вокзалларга көрдүүллэр, билиҥҥитэ була иликтэр. Полиция биллэриэх буолбут.

Эмиэ бу кыыс курдук ускул-тэскил сылдьар МГУ-ну бүтэрбит уол Москваҕа баарын туһунан “Үс” түмсүү бэйэтин инстаграм страницатыгар иһитиннэрдэ. Сахалыы сиэри-майгыны тарҕатар түмсүү бэйэ-бэйэҕэ болҕомтолоох буолуоҕуҥ диэн ыҥырда.

Ярославскай вокзалга сылдьар, олох очурдарыгар оҕустарбыт буолуон сөптөөх, Уус Алдантан төрүттээх саха кыыһын көрдүүргэ “Үс” түмсүү дьоно үлэлээн эрэллэр, тугу эмэ билбит дьон +7 964 416-99-02 нүөмэргэ эрийэллэригэр көрдөһөллөр. Ону тэҥэ кыыс ийэтин кытта көрсүбүттэрин иһитиннэрдилэр. Ийэ кыыһын кытта бүтэһигин алтынньы 14 күнүгэр кэпсэппит эбит. Кыыс сотору 32 сааһын туолуохтаах. "Кэлиэн баҕарар буоллаҕына эрэ аҕалар сөп, күүһүнэн аҕалар сокуонунан көҥүллэммэт. Улахан киһи, үлэлиир, ити алҕас тиийбит. Кэллэҕинэ миэхэ олоруо, оҕобор хайдах кыһаллыам суоҕай... Билиннэҕинэ, биллэриэм", – диэтэ диэн @ys3_tymsyy суруйар. Кыыс кыһалҕата быһаарыллан, биир дойдулаахтарын көмөлөрүнэн туһаннын, барыта этэҥҥэ эрэ буоллун!

Бу Саха сириттэн сылдьар Майаттан төрүттээх Федор Федорович Татаринов Краснодар куорат уулуссатыгар олорорун эмиэ социальнай ситимнэргэ тарҕаттылар.

“Кини докумуоннарын уордарбыт, дьонум суох диир, табаарыhа Геннадий Анатольевич Петров Сангаарга олорор үһү. Кыра ас ылан биэрдим. Саха тылын истибэтэҕим 30 сыл буолла диир. Сочига үлэлээбит үһү. Арааһа, харчытын биэрбэтэхтэр быhыылаах”, - диэн биллибэт ааптар биир дойдулааҕын дьылҕатыгар долгуйан суруйар. Ону тэҥэ майаларга биллэрэллэригэр ыҥырар.

Сүппүт киһини үс күн күүтэр наадата суох

Киһи сүттэҕинэ, полиция уорганнара сайабылыаньаны үс күн ааспытын эрэ кэннэ ылаллар диэн өйдөбүл олохсуйан хаалбыт. Дьиҥэ, бу тутах өйдөбүл эбээт. Сокуоҥҥа олоҕуран, киһи сүппүтүн туһунан сайабылыанньа киирдэ да, көрдүүр, ирдиир үлэлэр саҕаланан барыахтаахтар.

Сүппүт киһи суола сойо илигинэ көрдүүр үлэни тэрийэр төһө эмэ тоҕоостоох буолара биллэр. Онон хаарыан бириэмэни бараабакка, тустаах уорганнарга суһаллык биллэрбит ордук.

ИДьМ ирдиир үлэни тэрийэр салаатыгар иһитиннэрбиттэринэн, киһи сураҕа суох сүппүтүн туһунан полиция дьуһуурунай чаастарыгар сайабылыанньа киирдэ да, тута туһааннаах отделга биллэрэллэр. Салгыы соһуччу тахсыбыт түбэлтэлэри бэлиэтиир бюроҕа (Бюро регистрации несчастных случаев) биллэрэллэр. Бу кэнниттэн туох баар тас сулууспалар (патрульнай-постовой сулууспалар, учаскуобайдар, ГИБДД) сүппүт киһиэхэ ориентировка туталлар.

Полиция үлэһиттэрэ дьон сүтэр 4 сүрүн төрүөтүн чорботон бэлиэтииллэр:

1) Соһуччу, алҕаска тахсыбыт быһылаан;

2) Бэйэҕэ тиийинии;

3) Баҕа өттүнэн сүппүт, тахсан барбыт;

4) Криминал.

Ордук сокуоннай саастарын туола илик оҕолор дьиэ кэргэҥҥэ өйдөспөт быһыыттан, иһэр-аһыыр төрөппүттэриттэн, оҕоҕо болҕомто тиийбэтиттэн дьиэлэриттэн бэйэлэрэ тахсан бараллар, ханна баалларын дьонноругар биллэрбэттэр. Ол эрээри хайаан да кыаммат ыал оҕолоро эрэ куоталлар диэн буолбатах, омос көрдөххө, иллээх-эйэлээх дьиэ кэргэнтэн эмиэ тахсан бараллар. Оҕо тулалыыр дьонун, табаарыстарын сабыдыалларынан биир үксүн күрүүр идэлээх. Ол иһин холуобунай дьыаланы көбүтэргэ Холуобунай-процессуальнай кодекс 3 күнү биэрэр. Ити кэмҥэ оперативнай үлэһиттэр ымпыгар-чымпыгар тиийэ барытын үөрэтэллэр, чугас дьонун кытта кэпсэтэллэр, сүппүт киһи туох дьаллыктааҕын, майгытын, кимнээҕи кытта алтыһарын быһаараллар. Ол иһин киһини көрдүүр үлэ, түгэниттэн көрөн, тус-туһунан, хас сырыы аайы уратытык тэриллэр.

Статистика чахчылара кэпсииллэринэн, сураҕа суох сүтээччилэри маннык бөлөхтөргө араартыахха сөп эбит:

— Куһаҕан дьаллыкка убанааччылар. Аһыы утаҕы, наркотигы батыһан чугас дьонноругар, дьиэ кэргэттэригэр өр кэмҥэ биллибэккэ сүтэ сылдьыахтарын сөп. Сорох дьону “Красная Якутия” арыгыны эмтиир балыыһаттан булбут түгэннэрэ баар.

— Оҕолор. Кинилэри, үөрүөх иһин, биир үксүн суукка иһинэн булаллар. Оҕолору көрдүүргэ ХПК 10 суукканы болдьуур, ону, наада буоллаҕына, 30 күҥҥэ диэри уһатыахтарын сөп.

***

Чугас киһиҥ сүттэҕинэ, хайдах таҥастааҕын, дьүһүнүн-бодотун сиһилии, тугу тутан тахсыбытын, кимниин алтыһарын, кэпсэтэрин, төһө харчылааҕын, ханна сылдьарын сөбүлүүрүн, туох кыһалҕалааҕын саас-сааһынан сааһылаан ойуулуохтааххын.

Маны тэҥэ, сүппүт киһи төлөпүөнүн IMEI кодун уо.д.а. чуолкайдык билэр ордук. Полиция үлэһиттэригэр тугу да кистээбэккэ, сыһыаҥҥыт хобдох соҕус да буоллаҕына, баарынан кэпсиир табыгастаах.