Дьиктилэр-дьиибэлэр

Бэйэ-бэйэлэрин кырбаһаллар

Перу Чумбивилкас диэн провинциятыгар саҥа дьылга Таканакуй диэн абыычайдаахтар – кими утары көрсүбүттэрин кырбаан иһэллэр.

Ордук ыаллыылар охсуһаллар – ол аата бэйэ-бэйэлэригэр хоргуппуттарын аһаран, бырастыы гынар быһыылара буолар. Охсуһан баран, уруккуну-хойуккуну аахсыбыт дьон быһыытынан, дьэ саҥа иллээх олоҕу саҕалаабыт, хаттаан олорор саҕа сананан тарҕаһаллар.

Килиэбинэн охсоллор

Ирландияҕа батонунан, килиэбинэн дьиэ эркинин охсоллор – бу дьиэттэн куһаҕан тыыны кыйдыыр, ааһан эрэр сыл этиһиитин-охсуһуутун үүрэр үгэс. Эркини охсубут килиэптэринэн аны дьиэ аанын тоҥсуйаллар – бу аата үтүөнү, ситиһиини дьиэҕэ киллэрэллэр.

Онтон батоннарын бары үллэстэн сииллэр.

Хара баттахтаах ыалдьыт

Шотландия фольклоругар этиллэринэн, саҥа дьылга дьиэҕэ бастаан хара баттахтаах киһини ыалдьыттата ыҥырыахтааххын – оччоҕо ураты ситиһиилээх, кыайыылаах-хотуулаах сыл тосхойор. Оттон бу киһи хара баттахтааҕын таһынан, ытыһыгар чох кэһиилээх буоллаҕына, хас да бүк үөрүүлэрэ үрдүүр – байылыат олох кэрэһитэ буолар.

Горох ойуулаах таҥас

Филиппиныга горох ойуулаах таҥас кэтэн саҥа дьыллаатахха, кэлэр сыл үчүгэйдик ааһар дииллэр. Төгүрүк ойуу манньыат харчыга маарынныыр буолан, баайы-дуолу тардар күүстээҕэр итэҕэйэллэр. Маны таһынан бырааһынньыктааҕы остуолга элбэх төгүрүк фруктаны уураллар, хармааннарын аайы манньыаттары укталлар – баай-талым олоҕу түстүүллэр.

Онон горошек уруһуйдаах таҥас кэтэбит уонна кэлэр сыл хаһыытыыр харчылаах буоларыгар итэҕэйэбит!

12 виноград сииллэр

Испанияҕа уонна Латинскай Америкаҕа саҥа дьыллааҕы курааннар тыаһыыр кэмнэригэр 12 устуука күөх винограды ыстаабакка ыйыстар үгэс баар. Бу үгэс кэлэр 12 ый ситиһиилээх буоларын мэктиэлиир.

Кулинарнай суруйааччы Джефф Келер бэлиэтээбитинэн, бу үгэһи 1880 сыллаахха Мадрид буржуазията төрүттээбит, французтар саҥа дьылга винону винонграды кытта иһэллэрин үтүктүбүттэр.

Кумааҕыга суруллубут баҕа санааны уоттаан баран күлүн шампанскайы кытта иһэрдээҕэр, 12 винограды сиэххэ сөп дииллэр. Манна саамай сүрүнэ – саҥа дьыллааҕы курааннар охсууларын аайы биирдии винограды ыйыстан иһиэхтээххит.

Кыһыл ис таҥас кэтэллэр

Мексикаҕа, Боливияҕа, Бразилияҕа уонна Чилигэ кыһыл ис таҥас кэтэн саҥа дьылы көрүстэххэ, кэлэр сылга тапталлааххын көрсөҕүн диэҥҥэ итэҕэйэллэр.

Турцияҕа кыһыл туруусук ситиһиини аҕалар. Кытайга кыһыл ис таҥас куһаҕан тыыннартан харыстыыр күүстээх дииллэр.

Оҕонньору уоттууллар

Эквадорга уонна Мексикаҕа саҥа дылга “оҕонньору” уоттууллар – таҥаска оту-маһы симэн баран чуучуланы уоттаатахха, ааспыт сыл куһаҕана барыта умайар диэҥҥэ итэҕэйэллэр. Бу чуучуланы “кырдьаҕас оҕонньор”, “эргэ оҕонньор” диэн эргэ сылга ханыылаан ааттыыллар.

Сороҕор “оҕонньору” куһаҕан киһиэхэ майгыннатан оҥороллор (холобур, хайа эмэ политикка маарынныыр гына оҥоруохтарын сөп) уонна ырыа-тойук доҕуһуоллаах уот анньаллар. Үөрбүт-көппүт дьон быыһыгар хайаан даҕаны кини бэһиэлэй огдооботун оруолун толорор киһи баар буолар. Чуучула умайан бүппүтүн кэннэ, кини көрдөөхтүк суруллубут “кэриэһин» доргуччу ааҕаллар, онно ааспыт сыл куһаҕан түгэннэрэ ойууланыахтарын сөп.

Ыстаналлар

Төгүрүк ойууну туһаналларын таһынан, филиппинецтэр саҥа дьыл түүн дэлби ыстаҥалыыллар. Төһө үчүгэйдик үөһээ ыстанаҕын даҕаны, соччонон үрдүк ситиһии, үлэҕэ үрдээһин күүтэр диэн билгэлииллэр. Оттон кырачаан оҕолор кэлэр сылга улаатаары ыстаҥалыыллар эбит.

Тэриэлкэни сынньаллар

Данияҕа чугас ыалларыгар эбэтэр доҕотторугар тиийэн, аан боруогар тэриэлкэни үлтү сынньаллар. Маныаха дьиэ хаһаайына олус үөрэр – ыалдьыттар иһити алдьатыылара дьиэ хаһаайыныгар кэлэр сылга бары үтүөнү, баҕа санаа туолуутун баҕаралларыгар тэҥнэһэр.

Тэриэлкэ төһө бытархай кыырпаххха үлтү барарыттан төһө элбэх ситиһиилээх сыл буолуоҕун билгэлииллэр.

Маныаха майгынныыр үгэс Германияҕа эмиэ баар эбит. Кинилэр боруокка буолбакка, тэриэлкэни ааҥҥа үлтү быраҕаллар.

Дьиэ кыылларын кэпсэтиилэрэ

Европа үгүс дойдуларыгар, холобур, Бельгияҕа уонна Румынияҕа, фермердэр саҥа дьыл түүн сүөһү, дьиэ кыыллара турар сирдэригэр иһиллэнэ тахсаллар. Саҥа дьыл эрэ түүн дьиэ кыыллара киһилии кэпсэтэллэр диэн номох баар.

Кыыллар киһилии кэпсэтиилэрин истибит киһини кыайыы-хотуу, дьол-соргу күүтэр. Оттон истэн баран сатаан өйдөөбөтөх киһиэхэ хотторуу хомолтото сатыылыан сөп.

Румынияҕа сорохтор саҥа дьыл түүн ойуурга тахсан кыыллары иһиллииллэр. Ороһооспоҕо уонна Саҥа дьылга кыыллар кэпсэтиилэриттэн инникини билгэлэниэххэ, дьылҕаны уларытыахха сөп.