04.12.2022 | 12:00

Дьүрүһүй, саха хомуһа!

Саха сиригэр Хомус күнэ 2011 сылтан бэлиэтэнэр. Бырааһынньык 1990 сыллаахха сэтинньи 30 күнүгэр Дьокуускайга аан дойду норуоттарын хомустарын музейа уонна киинэ аһыллыытыгар олохтоммута. Онтон ыла аан дойду ааттаах-суоллаах хомусчуттара бу дьоро күнү киэҥник бэлиэтииллэр.
Дьүрүһүй, саха хомуһа!
Ааптар: Айталина Софронова
Бөлөххө киир

2011 сыллаахха Гиннесс рекорда олохтоммута. Ол курдук, 1344 киһи хомуска биир тэҥҥэ оонньоон, саха хомуһун аан дойдуга суон сураҕырдыбыттара. 

Бүгүҥҥү күҥҥэ  Аан дойду норуоттарын хомустарын музейа – аан дойду үрдүнэн хомус үөскээбит историятын дьоҥҥо-сэргэҕэ билиһиннэрэр соҕотох тэрилтэ. Музей научнай пуондатын сэбиэдиссэйэ Вера Васильевна Бурнашева биһиги ааҕааччыларбытыгар хомус туһунан сэдэх уонна интэриэһинэй чахчылары кэпсээтэ.

 

Дьыл түөрт кэмэ

Софья Акимова Бүлүү улууһуттан төрүттээх, бу көстөр ураты айымньыта дьыл түөрт кэмин ойуулуур. Музей биир киэн туттар экспоната буолан турар. Бу тайах муоһуттан кыһыллыбыт оҥоһук.

 

Сэдэх көстүү

Хомус музейыгар киһи булбут хомуһун аҕалан туттарыан, быыстапкаҕа биэриэн сөп. Сэдэх экспонаттар ордук дьиэни көтүрэр, саҥа дьиэни тутар кэмҥэ көстөн кэлэллэр эбит. Сорохтор сири хорута сылдьан сир анныттан, сорохтор өтөхтөртөн, үрэхтэртэн, хонууттан булаллар.

Бу көстөр хомустар кимнээх уонна ханнык кэмҥэ кичэйэн оҥорбуттара биллибэт.

 

Күлүмүрдэс хомустар

Былыргы хомустар уһаарыллыбыт тимиринэн оҥоһуллаллара, ол иһин дьыл-хонук ааһан  истэҕин ахсын дьүһүннэрэ хараарара, дьэбин сиирэ. Николай Петрович Бурцев – сахалартан бастакынан хомус тас өттүн күлүмүрдүүр, килэбэчитэр гына оҥорбут уус. Кини «хромирование” диэни киллэрбит.

Кэрэ кыыска

Саха дьахтара хас ыһыах аайы сахалыы мааны таҥаһын кэтэр, киэргэллэрин иилинэр. Н.И. Потапов-Дабайар Уус үрүҥ көмүстэн илин кэбиһэри оҥорбут, саамай уратыта диэн хомус угар хармааннаах. Хомусчут кыыс кэтэ сылдьарыгар сүрдээх табыгастаах. Бу илин кэбиһэри өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр ыытыллар тэрээһиннэргэ, быыстапкаларга элбэхтик көрдөрөллөр.

 

Уустар уран тарбахтарынан

Саха уустара ноталарынан арааран сэттэ араас тыастаах хомуһу оҥорбуттар. Нуотаны билэр сэттэ оҕо хомуһу ыллатыан сөп.

 

Хахтаах хомус

Бу Үөһээ Бүлүү улууһугар олоро сылдьыбыт Агит Алексеев хомуһа. Кини хомус хаҕын хаппахчылаах гына оҥоробут.

 

Биир ураты көстүү

Үс оонньонор хомус 3D композициянан оҥоһуллубут. Ол эбэтэр үс өттүттэн көрдөххүнэ биир хомус турарын курдук.

 

Кыыл тииһэ

Хомуһу уус хайдах баҕарар кичэйэн оҥорор кыахтаах эбит. Ол, биллэн турар, кини маастарыстыбатын, мындырын, таһымын көрдөрөр. Сорох талба талааннаахтар, бэл диэтэр,  кыыл тииһиттэн, тиит олоҕуттан оҥороллор.

 

Космоска тиийэ

2011 сыллаахха ахсынньы 21 күнүгэр саха хомуһа космос куйаарыгар көппүтэ. Лоп курдук биир сылынан – 2012 сыллаахха от ыйын 1 күнүгэр эргиллибитэ. 

 

Фредерик Крейи өҥөтө

Фредерик Крейи уонна Хомус Уйбаан 1980-с сыллар бүтүүлэриттэн билсэллэр эбит. Бу киһи Америкаҕа Хомус конгреһын тэрийэр, ол саҕана Сэбиэскэй Сойуус, ыллыҥ даҕаны омук сиригэр тиийбэккин. 1991 с. иккис конгресс Саха сиригэр ыытыллар, манна араас дойдулартан элбэх кыттааччы тоҕуоруспут. Онно Фредерик Крейи бэйэтэ эмиэ кэлбит. Кэнники, 2000 сыллар саҕана, сахаларга бэйэтэ муспут коллекциятын, сүүстэн тахса хомуһу бэлэхтээбит.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Хабырылла Хаабыһап албаһа
Сынньалаңңа | 17.04.2025 | 10:00
Хабырылла Хаабыһап албаһа
Хабырылла Хаабыһап бу манна, айан суолун айаҕар, төрүт уус өбүгэлэрин сиригэр, Харыйа үрэҕин үрдүгэр олохсуйан олорор. Аҕата кини сүүрбэлээҕэр сэбиргэхтэтэн бу сиртэн барбыта, ийэтэ эмээхсин суох буолбута уонча сыл буолла. Бииргэ төрөөбүттэрэ бэһиэлэр, киниттэн ураты бары кыргыттар. Онон кинилэр кэргэн тахса-тахса эрдэрин дойдуларыгар баран, инньэ Сунтаарынан, Бүлүүчээнинэн, олохсуйбуттара. Бастаан утаа...
Оҕо уонна төрөппүт
Сонуннар | 19.04.2025 | 18:00
Оҕо уонна төрөппүт
Хас биирдии киһи төрөппүт иннигэр төлөммөт иэстээх. Ийэҥ, аҕаҥ кыаммат, ыалдьар кэмигэр күүс-көмө буолар, биллэн турар, – оҕото.  Билигин сорох оҕо төрөппүтүн кырдьаҕастар дьиэлэригэр хаалларар түгэнэ баар. Тоҕо маннык дьиэлэр элбииллэрий, судаарыстыбаннайы таһынан, чааһынайдар кытары? Манна эн ийэҕин, аҕаҕын чугас дьоннорун курдук кыһаллан көрөллөр дии саныыгын дуо? Оттон төрөппүт барахсан...
Бэһиэччик кыыһа Кучара Маайа
Сынньалаңңа | 19.04.2025 | 18:30
Бэһиэччик кыыһа Кучара Маайа
Ийэбинэн эбэм Мария Андреевна Атласова (Неустроева) - Бэһиэччик кыыһа Кучара Маайа, нуучча аҥаардааҕа билэн буоллаҕа: «Буҕараайса Маарыйаҕа чүмэчи уурар буолаарыҥ», – диэн этэн хаалларбыттааҕа. Ийэм эбэбит чочуобуна тутулларыгар көмөлөспүтэ эҥин диэн кэпсиирэ. Онон, бука, православнай итэҕэллээх, таҥараны улаханнык, ис сүрэҕиттэн итэҕэйэр киһи буолуохтаах. Ол иһин буолуо, мин эмиэ Богородицаҕа, дөрүн-дөрүн,...
Билсиҥ — Майыат Кыыдаан
Дьон | 20.04.2025 | 14:00
Билсиҥ — Майыат Кыыдаан
Өрөспүүбүлүкэтээҕи Булчут күнүгэр сыһыаран, АГАТУ спортивнай манеһыгар быыстапка-дьаарбаҥка буолан ааспыта. Онно сылдьан, бүгүн кэпсиир дьоруойбун көрсүбүтүм. Кини – Майыат Кыыдаан Маадьан Уола – үйэтин тухары сылгыһыттаабыт, тутууга да үлэлэһэн ылбыт, быыһыгар хара тыаны кэтэн, Баай Барыылаах Байанайтан кыра, улахан булду арааһыттан  өлүүлэппит,  бэйэтэ этэринэн, любитель-булчут. Лөкөйүгэр, тыатааҕытыгар тиийэ бултуйбут кэмнээҕэ....