05.04.2021 | 10:08

Быһах соһуччу көстүүтэ

Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Константин Семенов:

– Оскуоланы бүтэрэн баран, бииргэ үөрэммит уолаттар буолан сопхуос сүөһүтүн көрөн ыраах учаастакка олорбуппут. Настаабынньыкпыт Хаампый оҕонньор кими да, тугу да билиммэт, туһунан ыйдаах-күннээх киһи этэ. Дөрүн-дөрүн арыгылаан кэбиһэн эрэйдиирэ. Билигин санаатахха, туга эрэ ыалдьар буолуон сөп эбит. Арыгы истэ да, түүнү быһа утуйбакка баллыгырыы-баллыгырыы хаама сылдьара, хас да киһи кэпсэтэрин курдук куолаһын араастаан уларыта-уларыта саҥарара. Үүт-үкчү дьахтар, оҕо куолаһынан кытта саҥарталаан куппутун ойута сыһааччы. Былыр үйэҕэ өлөн хаалбыт дьон куолаһынан эҥин саҥарар диэн кэпсииллэрэ. Биһигиттэн туспа туруорбах балаҕаҥҥа олороро. Улаханнык арыгылаатаҕына, үстүү-түөртүү күнү быһа хараҕын букатын симэн көрбөккө, утуйбакка оннук дьүһүлэнэ сылдьара.

Биир күһүөрү киэһэ этэ. Хаампыйбыт кэлэн: “Уолаттар, мантан түөрт биэрэстэлээх сиргэ тайах охтордум, этин үрүсээгинэн дьиэҕэ таһан кэбиһиэххэйиҥ эрэ”, – диэн көрдөстө. Тайахпытыгар тиийэн, киһи сүгэригэр сөп гына сүгэнэн, быһаҕынан араара-араара, таһан бардыбыт. Түүнү быһа хаста да кырынан, хааҥҥа сөтүөлээн тахсыбыт курдук дьүһүннэнэн, илдьи сылайан бүтэрдибит. Сууна сылдьан Мээчик Сиэҥкэ диэн уолбут быһаҕа кыыныттан түһэн хаалбытын көрөн олус долгуйда. “Аҕам быһаҕа этэ, сүтэрбиппин биллэҕинэ кэһэтэрэ буолуо. Дьиэбит саамай сытыы быһаҕа этэ. Махсыым уус бэйэтинэн оҥорбут”, – эҥин дэтэлээн, устунан ытаары мэрбэҥнээн, куолаһа титирэстээн барда. “Күнүс баран көрдүөхпүт, булуохпут” диэн уоскута сатаатыбыт да, уолбут туох да иһин тохтообот, “итиччэ хойуу талах, ыарҕа быыһыттан хайдах да булбаппыт” диир. Боруҥуйга быһаҕы  көрдүү барар кыах да, күүс-күдэх да суох, түүммүт тобоҕун былдьаһа утуйан хааллыбыт.

Арай утуйа сатыы сыттахпытына, Байанайын бойум булдун бэлиэтээн хайыы-үйэ итирэ охсубут Хаампыйбыт киирэн-тахсан дэлби ыаһахтаата, лэбэйдээтэ. Быһах сүппүт сураҕын истэн: “Ньичибуо! Булуохпут! Сип-сибилигин көтүтэн аҕалыам. Иннибэр-кэннибэр сүөдэҥнэһээччилэрим оннооҕор буолуоҕу булааччылар. Эһиги миигин билбэккит, улуу киһи буоллаҕым. Мин диэтэх киһи...” – дэтэлээн, тохтообокко киһиргэнэн, арахпакка киир да киир, таҕыс да таҕыс буолан, кэпсээбиппитин кэмсиннэрдэ. Утутуо суох диэн, ааммытын хатанан баран утуйан хааллыбыт. Уубут быыһынан ааны тэбиэлиир тыаһын эрэ истэбит.

Сарсыарда Миисээҥкэбит уйулҕата хамсаабыт хаһыытыттан уһугуннубут. Ыстаҥалаһан туран көрбүппүт, аһыыр остуолбутугар били сүппүт быһахпыт хороччу анньыллан турар эбит. Бэйэтэ-бэйэтинэн, хаан-сиин, мас көтөҕөтө бөҕөтө. Оттон ааммытын көрбүппүт, хатанан турар.

Ити түбэлтэ кэнниттэн биһиги Хаампый оҕонньору  олус ытыктыыр, куппутун баттатар, куттанар буолбуппут.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Саргылана Слепцова: «Хаһан эрэ утуйан хаалбыт иэйиибин уһугуннарда...»
Дьон | 12.06.2025 | 16:00
Саргылана Слепцова: «Хаһан эрэ утуйан хаалбыт иэйиибин уһугуннарда...»
Олорор эйгэбитин киэргэтэр дьон олохпутун сырдаталлар, кэҥэтэллэр. Кинилэр нарын куоластарынан, уус тылларынан, уран оҥоһуктарынан биһигини угуттууллар, үөрдэллэр. Бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр биир оннук киһи – СӨ Куукула оҥорооччуларын сойууһун чилиэнэ, уус-уран оҥоһук маастара Саргылана Слепцова хараҕы сылаанньытар, дууһаны кынаттыыр дьарыгын туһунан кэпсэтиэхпит.  – Самаан сайын салаллан кэлбитинэн, Саргылана Живкустовна! Сэһэргэһиибитин саха дьонун...
Инникибит хайдах буолар?
Сонуннар | 05.06.2025 | 14:00
Инникибит хайдах буолар?
(Сыыппара тугу кэпсиирий?)
Сыдьаайа: «Хайдахтаах да уустук түгэҥҥэ сырдык туруккун ыһыктыма!»
Дьон | 11.06.2025 | 10:00
Сыдьаайа: «Хайдахтаах да уустук түгэҥҥэ сырдык туруккун ыһыктыма!»
«Талааннаах киһи барытыгар талааннаах» диэн мээнэҕэ эппэттэр. Бүгүҥҥү дьоруойбут, кырдьыга да, барытыгар дьоҕурдаах ийэ, эбэ, кэргэн, дьүөгэ. Баайар, иистэнэр, амтаннаах ас да астыыр. Уһанан да ылыан сөп, оннооҕор түннүк өстүөкүлэтин тарбаҕынан эрэ кээмэйдээн сөрү-сөп гына быһан олордоро. Эдэригэр тэлэбиисэри, магнитофоннары кытта өрөмүөннүүрэ үһү. Туруорар үҥкүүтүн муусукатын бэйэтэ сааһылаан, “нарылаан” быһан,...
Иван Бочонин: «Олох диэн дьылҕа бэлэҕэ»
Дьон | 05.06.2025 | 10:00
Иван Бочонин: «Олох диэн дьылҕа бэлэҕэ»
Быйыл Улуу Кыайыы 80 сыла. Сэрии дуораана төһө да ырааттар ыраатан истэр, алдьархайа көлүөнэттэн көлүөнэҕэ кэпсэнэр, ахтыллар, суруллар. Бүгүҥҥү нүөмэрбит ыалдьыта – Саха Өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах бэтэрээнэ, Таатта улууһун уонна Дьохсоҕон нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, Ытык кырдьаҕаһа, тыыл бэтэрээнэ Иван Михайлович Бочонин ааспыты ахтыаҕа, бүгүҥҥүнү, кэлэри кэпсиэҕэ. Ааспыты ахтан аастахха – Иван...