Биир кэлим биометрическэй систиэмэ: тугуй уонна туохха наадалааҕый?

Биир кэлим биометрическэй систиэмэ (ЕБС) бу цифровой платформа, Ростелеком корпорацията, РФ уонна Киин Баан холбоһон оҥорбуттара буолар. Киһини саҥатынан уонна сирэйинэн идентификациялыыр кыахтаах. Биометрическэй холобурдарын туттарбыт дьон араас үп-харчы өҥөлөрүн тэйиччиттэн да сылдьан оҥоруохтарын, ылыахтарын сөп.

Аныгы гаджеттарга биометрическэй технологиялар бааллара билигин сонун буолбатах. Ол курдук, төлөпүөнүн кини хаһаайына эрэ холбуон сөп, тарбаҕын сканерыгар ууран эбэтэр камератыгар хараҕын туһаайан. Төлөпүөн хаһаайыны билэн арыллар. Атын киһи оҥоро сатаатаҕына, туох да табыллыа суоҕа. Тарбах суолун (отпечаток) эбэтэр харах сетчаткатын үтүктэн оҥорор олох кыаллыбат.

Дьоҥҥо мобильнай гаджеттары кытта боппуруос үөскээбэт эбит буоллаҕына, киһи биометрическэй дааннайыгар биир кэлим тиһик систиэмэтин тэрийэр быһаарыныыны бары үөрэ ылымматылар. Ханнык баҕарар судаарыстыбаннай уорган эбэтэр субъект баазаҕа баар иһитиннэриилэри туспа төлөбүр оҥорон ылыахтарын сөп.

Итинэн сибээстээн Арассыыйаҕа 2018 сыл от ыйын 1 күнүттэн  биир кэлим биометрическэй систиэмэ (ЕБС) үлэҕэ киирбитэ.  Онно биэрбит дааннайдарынан, киһи пааспара да суох үп-харчы эпэрээссийэтин оҥоруон эбэтэр судаарыстыбаннай өҥөнү ылыан сөп. Ол курдук Судаарыстыбаннай өҥө платформатыгар харалла сытар дааннайдары (пааспар, СНИЛС, төлөпүөн нүөмэрэ, ИНН) туһанан, дьон дистанционнай счету арыйыахтарын, пааспара суох кирэдьиит ылыахтарын, атын да үп-харчы транзакцияларын оҥоруохтарын сөп.

Дьон билигин ЕБС-ка дааннайдарын биэрэ охсорго тиэтэйбэттэр. Билигин систиэмэ тургутуу түһүмэҕэр турар. Киниэхэ сыыйа бааннар уонна госуорганнар холбоноллор.

ЕБС хайдах киириэххэ сөбүй?

Идентификация куоласкынан уонна сирэйгинэн оҥоһуллар. Регистрациянан бааннар уонна судаарыстыбаннай уорганнар дьарыктаналлар. Дааннайгын киллэрэргэр наада:

Бааҥҥа кэлэҕин.

Урут регистрацияҥ суох буоллаҕына, ЕСИА регистрация ааһаҕын.

Салгыы үлэһит сирэйгин камеранан хаартыскаҕа түһэрэр уонна куоласкын устар.

Файллар ЕБС бэриллэллэр.

Кэлин киһи өҥө ылаары гыннаҕына, камераны холбуур уонна куолаһын иһитиннэрэр. Идентификация төһө чуолкайын, сөптөөҕүн анал алгоритмынан хонтуруолланар.

Дааннайдар төһө өр хараллалларый

Бу дааннайдар үс сыл хараллыахтара. Салгыы кинилэри саҥардыы барыахтаах. Разработчиктар биометрическэй матырыйаал хаачыстыбатын нуормаларын олохтоотулар. Матырыйаал ылыллыбыт күнүн-дьылын, бириэмэтин туһунан дааннайдары туттарыахтара. Иһитиннэрии хаачыстыбатын хонтуруолун бэрэбиэркэлииргэ оҥоһуллубут алҕастар иһин эппиэтинэс үлэһиккэ уонна тэрилтэҕэ сүктэриллэр.

Идентификациялааһын боппуруостара билигин да үөскүүллэр, өскөтүн киһи ыарыйдаҕына, күөмэйэ бүппүт, куолаһа сүппүт, сирэй пластикатын оҥорторбут уо.д.а. түгэнигэр. Бу түбэлтэҕэ кинини систиэмэ билиммэт уонна бары өҥөлөргө, үп-харчы эпэрээссийэтигэр ыраахтан туһанара барыта сабыллар. Бу ыйытыыларга билиҥҥитэ чуолкай хоруй суох. Оҥорон таһаарааччылар манна үлэлэһэллэр уонна ЕБС систиэмэтин тупсарыыга бары этиилэри, сүбэлэри ыларга бэлэмнэр диэн этэллэр.

ЕБС дааннайынбиэриэххэ сөп дуо?

Маны сэргэ экспертэр биометрическэй дааннайдар баазаларын уоруу пароль уорардааҕар быдан кутталлаах диэн сэрэтэллэр. Маннык иһитиннэриини ылан, түөкүттэр счеттары эрэ буолбакка, киһи олоҕун бүтүннүүтүн толору хонтуруолга ылаллар.

ЕБС оператордара киһи сөбүлэҥэ да суох, дааннайдары барытын ИДьМ-ҥа уонна ФСБ-га биэриэхтэрэ диэн этэллэр. Маныаха, ЕБС операторынан ИДьМ буолар санаалаах. Киниэхэ үгүс дьон хаартыскатын, хараҕын, тарбаҕын суолун улахан баазата баар.

Биометрия уопсастыба олоҕор улахан былааһы биэриэҕэ. Госуорганнар киһи туһунан барытын билиэхтэрэ.  Биодааннайдар пааспартан уратылара диэн киһини кытта быһаччы сибээстээхтэр. Уопсастыбаннай миэстэлэргэ дьону уонна кинилэр сирэйдэрин билэр тэриллэри туруорарга былаанныыллар. ИДьМ-ҥа уонна ФСБ-га ирдэбилгэ сылдьар киһини булар уустуга суох буолуо. Онуоха камераттан дьон хаартыскалаах баазатын көрдөөһүн эрэ наада. Дьон мантан куттаныа суохтаах, кинилэр сокуону кэспэтэх буоллахтарына холкутук сылдьыахтарын наада. Оттон сокуону кытта сөпсөспөт, бэрээдэги утары барар дьоҥҥо бу систиэмэ кырдьык кутталлаах, кинилэргэ тутуллалларыгар бэрт дөбөҥ угаайы (ловушка) буолуон сөп.

Биометрияны хайдах регистрациялыахха сөбүй

18 саастан. Баҕа өттүнэн оҥоһуллар: регистрацияланан да баран хаһан баҕарар Судаарыстыбаннай өҥө тус кабинетыгар киирэн биометрияттан аккаастаныахха сөп.

Биометрияны регистрациялыырга икки ньыма баар:

стандартнай — «Госуслуги Биометрия» диэн мобильнай сыһыарыы нөҥүө онлайн оҥортороҕун.

бигэргэтиллибит — баан салаатыгар тус тиийэн.

Стандартнай биометрияны регистрациялааһын

1. Эйиэхэ баар буолуохтаах:

NFC-таах төлөпүөн;

Саҥа образецтаах омук пааспара;

Судаарыстыбаннай өҥөҕө бигэргэммит сурутуу.

2. «Госуслуги Биометрия» сыһыарыыны хачайдаа;

3. Авторизациялан, Судаарыстыбаннай өҥө логинын уонна парольун туһанан;

4. Төлөпүөнүҥ камератынан омук пааспарын сканердаан ыл;

5. Төлөпүөҥҥүн омук пааспарын пластиковай страницатыгар сыһыар, NFC көмөтүнэн дааннайдары ааҕарын курдук гына;

6. Хаартыскаҕа түс уонна экраҥҥа көстөр үс сыыппараны саҥар.

Бигэргэтиллибит биометрияны регистрациялааһын

1. Баан салаатын тал;

2. Пааспаргын уонна СНИЛС ыл;

3. Баан үлэтин чааһыгар кэл, приемҥа эрдэттэн суруйтарар наадата суох;

4. Баан үлэһитэ эйигин хаартыскаҕа түһэрэр уонна үс сыыппараны саҥараргар көрдөһөр.

Биометрия статуһа суукка устата саҥардыллан иһэр, сэдэх түгэннэргэ процедура биэс халандаар күнүн ылыан сөп.

Биометрия статуһун ханна бэрэбиэркэлиэххэ сөбүй

Биометрия статуһун уонна кини болдьоҕун Судаарыстыбаннай өҥө тус кабинетыгар, ЕБС портаалын тус кабинетыгар эбэтэр «Госуслуги Биометрия» сыһыарыытыгар бэрэбиэркэлиэххэ сөп.

Биометрическэй систиэмэ хайдах үлэлиирий?

Анал баазаҕа киһи дааннайдара харалла сыталлар. Бу иһитиннэриини систиэмэ өйдүүр, холобур, эһиги тарбаххыт суолун, уонна ону цифровой кодка уларытар. Онтон, сканерга тарбаххын хаттаан уктаххына, систиэмэ урут суруйбутун кытта саҥа коду тэҥниир. Өскөтүн кодтар сөп түбэстэхтэринэ, бу чахчы эн буоларгын билэн эппиэт биэрэр.

Итэҕэстэрэ:

эн тус дааннайдарыҥ тарҕанан хаалыахтарын сөп;

наадыйдахтарына ханнык баҕарар киһини эккирэтиэхтэрин сөп;

“дьэҥкир” уопсастыбаны тэрийиигэ бастакы хардыылар, манна ким да туохтан да саһар кыаҕа суох.

Бааны туһанааччыларга туох куһаҕаннааҕый?

Биометрическэй идентификацияны кытта сибээстээх сүрүн кыһалҕаларынан албын-көлдьүн тахсыан сөп (фальсификация), сүтүк уонна уоруу, хомуллубут дааннайдар намыһах хаачыстыбалара, ону тэҥэ араас тэрилтэлэр хас да төгүл биир киһиттэн дааннай хомуйуулара.

Бааҥҥа биометрия хайаан да наада дуо

Арассыыйа бааннара, ол иһигэр Сбербаан, 2023 сыл иккис аҥаарыгар Биир кэлим биометрическэй систиэмэҕэ эһиги сирэйгитин уонна куоласкытын киллэрэр эбээһинэстээх. Төрдө –федеральнай сокуон 29.12.2022 № 572- ФЗ олоҕуран.

Биометрияны Сбербааҥҥа туттарар булгуччулаах дуо?

Манна даҕатан эттэххэ, Сбербааҥҥа биометрическэй дааннайдары туттарыы баҕа өттүнэн буоларын тоһоҕолуохха наада. Онон, өҥөнү биэрэр туһуттан аккаастанар буоллахтарына, тута суһал линияҕа эрийэн этиэххэ эбэтэр үҥсүү суруйуохха наада.