Бэрпит бэһис эрэ миэстэ

Пандемия кэмэ өр сатыылаан,  көҥүл тустууга улахан дьоҥҥо хас да ый биир да түһүлгэ буолбата. Лидердэр үксүлэрэ сыл кэриҥэ, сорохтор оннооҕор ордук күрэхтэспэккэ сырыттылар. Арассыыйа чемпионата бастаан кулун тутарга Улан-Удэ куоракка, онтон күһүөрү сайын Владикавказка көһөрүллэн баран, алтынньы 15-18 күннэригэр Москваттан соҕуруулуу-арҕаа чугас баар Наро-Фоминскай диэн дьоҕус куоракка көбүөрэ тэлгэннэ. Манна ыйааһын ахсын былырыыҥҥы улахан түһүлгэлэргэ ситиһиилээх бөҕөстөртөн атыттар кыттыбаттар диэн баран, бэйэлэрин суоттарыгар айаннарын уйунан, эбии 30-туу тыһыынча солк. төлөөбүттэр киирэллэрин көҥүллээтилэр. Ити Арассыыйа тустууга федерациятыгар салалтата атынынан харчыны киллэрэрэ суох буолан, итинник общественнай тэрилтэнэн коммерция оҥосторо соччото суох.  Онон, бу үп кырыымчыгар, Саха сириттэн түөрт эрэ бөҕөс 16 иһигэр суруллан баран, барыта 12 кыттар чиэскэ тигистилэр. Чиэһи хайдах төлөстүлэр?

Дьиҥэ, ыйааһын аайы аҕыйах киһи киирбитинэн сэрэбиэйинэн даҕаны алҕас миэстэҕэ киирэн хаалар түгэн мичик гыммыта. Ону төһө туһанныбыт?

Саамай элбэх күүстээх тустууктаах Дагестаҥҥа пандемия хайа да регионнааҕар содуллаах буолта. 400-тэн тахса киһи, ол эбэтэр ити хара дьайтан өлбүт киһи ахсаана Саха сириттэн түөрт төгүл элбэх. Оннооҕор саамай харыстыыр “национальнай баайдара”, тустууга аан дойду чемпионнара Заур Угуев, Гаджимурад Рашидов, кэлин сылларга бары тустууктартан чаҕылхай сулус олимпийскай чемпион Абдулрашид Садулаев кытта коронавируһунан ыалдьыбыттара иһиллибитэ. Улахан охсуһууктара Хабиб Нурмагомедов аҕата ити ыарыыттан былдьаммыта.

Ити түгэҥҥэ кинилэр мөлтөөбүттэрэ буолаарай? Куһаҕан үчүгэйдээх. Ол кэмҥэ инники миэстэҕэ тахсаайабытый. Оннук саныырга бу ыарыы кэмигэр туох буруйдаах буолуохпутуй?      

Көҥүл тустууну сырдатыы сырыы аайы киэҥ далааһыннанан иһэр. Арассыыйа-2020 чемпионатын хас көбүөрүттэн аҥаардас ютубка  хас да ханаалынан бу-ити-ол өттүттэн, хайатын талбыккын мониторгар талан көр. Уруккуну, мааҕыыҥҥыны, бэҕэһээҥҥини кытта булаҕын. Биллэн турар, ханна да бэчээккэ, араадьыйаҕа, тэлэбиисэргэ биллэ илиги, ол Наро-Фоминскайга бу буола турары холбуубут. Ыраахтан ыалдьан көрөбүт. Оо, арай, Дмитрий Петрович Коркин маннык техникалааҕа буоллар төһөлөөх элбэҕи оҥоруо этэй?

Талбыты көрөртөн бастаан үөрдүбүт. Онтон ... онтон... сахалартан бастакынан 22 саастаах  Петр Константинов киирдэ.Хас да сыллааҕыта Дьокуускайга ыытыллыбыт оҕолорго аан дойдуга бастыыр иһин күрэхтэһиигэ   боруонса мэтээлгэ тиксибитэ. Улахан дьоҥҥо саҥардыы син бэркэ тустан истэҕинэ, бу дьаҥ туран хаалта. Быйыл “Ярыгин” голд-Гран-притигэр   5, Турцияҕа “Догу” Гран-прига 3 миэстэлэммитэ. Баҕар, эбиллибитэ буолаарай. Утарсааччыта аан дойду икки төгүллээх чемпиона, 25 саастаах  Заур Угуев. Омугунан түүр хааннаах кумык. Быйыл коронавирустуу сылдьыбыта. Баҕар, мөлтөөн баран ситэ илигинэн Петр киирсэн кэбиһээрэй. Көр эрэ. Бастакы түһүмэххэ син тардыаластыбыт. Үс мүнүүтэ устата – 2:0.  2-с түһүмэх. Атахха түһэн көрөбүт, Угаайылаах Угуев хаптас гынан атаҕын ылларбат. Уонна итиччэ намыһах эрээри, киһибитин хам тутуһа сылдьан көнөөт, атаҕынан атаҕы тордуохтуу тардан, түҥнэри көттө – 2 баал.  4:0 буолла. Эргитэ оҕуста. Өссө 4 баал.  8:0. 1 мүн. хаалла. Атахха киирэн көрдүбүт – суох. Петр ыга сатыыр да, анараата киллэрбэт. Угуев аны бэйэтэ утары  атахха киирэн охтордо – 10:0.

Бырахтарартан соло булбата. Чэ, ити улахан тустуукка түбэстэхпит. Атыттар сэрэбиэйдэрэ куһаҕана суох. Мэлдьи буоларыныы, үчүгэйи эрэ ыралыыбыт.

Иккис маастарбыт, 24 саастаах Петр Павлов (61 кг) киирсэр киһитэ—Федор Балтуев (Иркутскай). Киһи сэнээбэт уола.  18 саастаах эрээри, соторутааҕыта эдэрдэргэ 65 кг Арассыыйаҕа чаҕылхайдык бастаабыта. Ол эрээри биһиги Бүөтүрбүт балайда уопуттаах ээ. Соторутааҕыта итиччэ уопуттаах тустуукпут, биир албаска киирэн биэрдэ да,  кыайан көмүскэммэккэ төкүнүйэ сырытта – 0:10. Киһитин биирдэ да таба харбаабакка, ытыһын соттон кэбистэ.

Үсүһүнэн аҕыйах сыллааҕыта оҕолорго аан дойдуга, Европаҕа биир сыл биирэ, иккис сыл быраата бастаан олимпийскай бырагыраамаҕа киллэриллибит игирэ Копыловтартан убайа Алексей киирдэ. Ыйааһыннара кыра буолан дуу, улахан дьоҥҥо боччумнааҕы көрдөрө иликтэр. Сорохтор олимпийскай чемпион Анатолий Белоглазов эрчийэр бөлөҕөр барбыттар дьэ, сайдаллар ини дэһэллэр да, ити гынан Белоглазовтар араас дойдулары кэрийэ сылдьан улахан контрактарга тренердээбиттэрэ ыраатта да, кими даҕаны таһаарбыттара иһиллэ илик. Онто суох Копыловтар ситиһиигэ тахсар саастара кэллэ – 21-рэ буолла.  Баҕар, дьэ, сиппиттэрэ буолаарай.

Соторутааҕыта диэри туста сылдьыбыт Арассыыйа чемпиона, хас да төгүллэээх призера Осип Михайлов секунданныы батыһан кэллэ.  57  кг Алексей Копылов дагестанец Башир Магомедовы  уҥа атаҕыттан хабан ылла. Охтордо. Киһитэ охтуохча баттаппата. Нэһиилэ 2 баалы ыллыбыт. Иккис түһүмэх. Тилэхтэн ытыспытынан лап гыннардыбыт, мүччү кытаахтаан хааллыбыт.  Эмиэ атахха киирэн истэхпитинэ утары хаҥас бууту былдьаттыбыт. Хоннохтоһон көмүскэнэ сатыыбыт. Оо, баал биэрэн кэбистилэр. Эмиэ орто тустууга оччо баһыйымаары гынныбыт. Һуу, нэһиилэ  6:4. Биир дагестанеһы анныбытыгар баттаатыбыт.

С көбүөргэ бэйэбит уолаттарбыт киирсэллэр. Быһа холуйан хайдах тустуохтаахтарын сэрэйэбин. Оннук да буолла.  61 кг  25 саастаах Ньургун Александров, былырыын “Тахти” Кубогын хаһаайына, норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара, аатынан да баттаан маастар Семен Владимировы 3:2 сабырыйда. Эрчиллэ таарыйа уонна хайата маҥнайгы нүөмэр буоларын былдьаһарга харса суох киирсиэ этилэр да, үксүн кэтэсиһэ сырыттылар.  Ити соччото суох.

Бу ыйааһыҥҥа 27 саастаах Дмитрий Аксенов аан дойду байыаннайдарыгар уонна Арассыыйаҕа  призердуу сылдьыбыта. Кимтэн да толлооччута суох. Уруккутун курдук тыас таһаараарай. Кинини утары  оҕолорго, эдэрдэргэ, 23 саастаах ыччаттарга Европа, аан дойду түһүлгэлэригэр, ол иһигэр “Роман Дмитриевкэ” тэҥнээҕин булбакка быйыл Арассыыйаны улахан дьоҥҥо кыайар санаалаах кэлбит, 22 саастаах  Абасгаджи Магомедов таҕыста. Дьэ, дьээрэ, икки баалы ыллыбыт. Оо, эмиэ па, диэбиппин кулгааҕым эрэ истэн хаалла. Таблоҕа 2:0. 2:5 тохтотулунна. Күөх кыайда диэн сурук тахса оҕуста. Киһибит моонньуттан атаҕын туһахталыы холбуу туттаран (“промакашка” албаска ылларда). Итинтэн төлө туттарбыт аҕыйах. Быыһамматыбыт. Оо, хобдох.

Саамай уопуттаахпыт, 31 саастаах Михаил Иванов бастаан кыайан истэ. 3:0. 2 түһүмэххэ ситтэрдэ. Түмүгэр 3:5 утарсааччыта кыайда. Урут түргэнинэн баһыйара, билигин да сымса эрээри тэтимэ, сэниэтэ тиийбэт. Ол үрдүнэн харса суох тохтообокко, тиһэх сөкүүндэлэргэ диэри киирсэ сатаата да, саас ыллаҕа. Кини көбүөргэ таҕыстаҕын аайы итинник. Уруккута эдэрдэргэ аан дойду призера, былырыыҥҥы Арассыыйа чемпионатыгар кини эрэ соҕотох биир мэтээли – боруонсаны ылан уоскуппута. Ол өттүнэн туох да диэн кириитикэлиир табыллыбат. Утарсааччыта да күүстээх. Бэйэтин курдук аан дойдутааҕы таһымнаах маастар.Хасанхусейн Бадрудинов (Дагестан). Арай Михаилыхаарыан талаан, хаарыан дьулуур, эдэриттэн эрчиллиилэри көтүппэтэҕэ буоллар эрэ дииргэ тиийиллэр. 

Георгий Окороков. Эдэрдэргэ Европаҕа чемпионнаан баран Австралияттан тустаары өр сүтэ сырытта. Утарсааччыта соччо биллибэтэх,  21 саастаах Артур Чебодаев (Красноярскай). Бастаан сэрэтии бэрдэрэн 1:0 хотон испитэ. Онтон тэҥнэтэн баран, хапсыһыы бүтүө биир мүнүүтэ хаалбытыгар  атахха түһэн анньан инники тахсыбыт. Ол кэннэ эмиэ “па” дэттэрдэ. Артур Чебодаев, бүдүрүтээт, иккитэ төкүнүтүү оҥордо.  5:2. Аны туһа суох...

1/8 киирсиигэ. 8 уолбутуттан икки эрэ киһи орто.

57 кг. Алексей Копылов, сэрэйиллибитин курдук, аан дойду икки төгүллээх чемпиона Угуевка тулуспата.

Ньургун Александров бурят  Жаргал Дамдиновтан  былырыын манна Арыйаан Тютриммытын кыайан кыһыл көмүс мэтээлбитин былдьаан баартын иэстэһэр ини дииргэ төрүөт баара. Уол онно Жаргал 57 кг бастаатаҕа, бу үөһээ ыйааһыҥҥа саҥа холонор. Оо. Дьэ эрэй да эбит. Хотторон иһэн киһибит оччо эккирэтиһэ сатаабат.  4:8 сиппэтибит.

Дьэ ити кэнниттэн санаа да түстэ. Көрөн да мээнэ, соччо өйдөбүлэ суох.

Онон салгыы үрдүнэн кэпсииргэ тиийиллэр.

Угуев, Абасгаджи Магомедов финалга тахсаллара биллэр этэ. Онон үс саха уоскутуу түһүлгэтигэр тустар буолла. Константиновпыт Копыловпытын 5:2 кыайа тутта. Дмитрий Аксенов иккис дагестанеһын кытта хапсыһыытыгар Тамерлан Караевы (Ставрополье) 3:1 баһыйда.

Онон иккиэн аныгыскыга кыайдахтарына боруонса мэтээлгэ тиксэллэр. Хоттордохторуна даҕаны бэһис миэстэ буолан, Арассыыйа сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирэллэр. Ол да баҕалаах буолла.

Итиччэ тосхойбут түгэни мүччү туппат туһугар тиһэххэ диэри киирсэллэр ини.

Бүлүүттэн төрүттээх Петр Константинов бу  түһүлгэҕэ биир дойдулааҕа М.Иванов курдук тиһэххэ диэри түсүһэ сатаата. Кыаҕынан баһыйтарарын хайдах гыныай?

Оттон Дмитрий Аксенов тэҥ баайыылаах Ибрагим Абдурахмановка (Дагестан) 3:4 киирсиигэ, харса суох киирбитэ буоллар кыайарын мүччү тутта. 

Иккис күн. Виктор Рассадин Арассыыйа чемпионаттарыгар хаста да призердаабыта. Иккитэ чуут бастыы сыспыта.  Бу сырыыга аҕа кыннын сүбэтинэн  Индияҕа эрчиллибит. Ол кэннэ Кемеровоҕа аҕыйах ахсааннаах шорс омуктан соҕотох улахан спортсмен, гректии-римнии тустууга   икки төгүллээх олимпийскай чемпион Роман Власовка, үс төгүллээх олимпийскай герой Александр Карелин аатынан  оскуолаҕа баран эрчиллибит, штанганан хачайданан 7 кг тахсыбыт, өссө 74 кг былааннанар диэбиттэрэ. Дьэ, хайдаҕа буолла?

Хомойуох иһин, олуона баҕайытык киирсэн, урукку да хапсыһыыларыгар тиийбэт тустууну көрдөрдө. Гректии-римнии тустууктар утарыта күрдьүһүүгэ партерга үчүгэй буолааччылар. Киһибит бастаан түөрт көбүөр таһыгар астаран биирдиинэн 0:4 ахсааны аахтарда. Аны киһитэ сынньанаары атахпын өлөрдүм диэн сытта, турбутун кэннэ, итиччэ ньалбайбытыгар кыайан сиппэтэ. Партерга урут бэйэтэ да син үлэлиир буолара, бу сырыыга олох да албас да оҥорбото.

Чэ, быһата, пандемия кэмигэр дьоммут таҥнары түһүүлэрэ өссө улааппыт. Туохтааҕар да хапсыһыыга тиһэххэ диэри киирсии суох. Арассыыйа  чемпионатыгар 12 киһи 18 эрэ хапсыһыыны оҥордо. 13 хотторуу – 108 баалы биэрдилэр... Баара-суоҕа  5 кыайыы (онтон да биирэ Рассадин утарсааччыта тахсыбатаҕынан, иккитэ бэйэбит дьоммут утары киирсиилэригэр) – 41 эрэ баалы сүүйдүлэр. Дагестанецтары кытта сирэй көрсүһүүгэ Аксенов иккитэ кыайда. Тоҕуста хоттордубут. Ити курдук, Чечня, Иркутскай, Красноярскай, Бурятия тустууктарын кыайбатыбыт.

Дагестанецтар дьоммут бэлэмнэрэ уруккуга 50 бырыһыан тиийбэт дииллэр да, хаардыы кэстилэр. 10  кыһыл көмүстэн аҕыһын, 10 үрүҥ көмүстэн түөрдүн, 20 боруонсаттан тоҕуһун илдьэ бардылар. Кинилэр ону таһынан атын хамаандалартан киирэн эмиэ инники миэстэлэргэ таҕыстылар. Арассыыйа регионнара бары пандемиялаабыт дагестанецтарга хоттордулар. Ол эрээри сахалар атын хамаандалартан маннык хаалбыппыт хаһан да буолбатаҕа. Бу тустууга туһааннаахтары долгуппат буолуон табыллыбат. Дьон салалтаттан ирдэбили эрэйэр.