БӨҔҮ КӨРҮҤҮНЭН НААРДЫЫРГА БЭЛЭММИТ ДУО?
Арассыыйа Айылҕа министиэристибэтин дааннайыгар олоҕуран билиҥҥи балаһыанньаны үөрэтэн көрдөххө, дойдубутугар сыллата 5,5 миллиард туонна бөх араас көрүҥэ тахсар. Онтон 370 мөлүйүөн туонната ураты хараллыыга наадыйар.
Уратытык дьаһаллыахтаах бөҕү кыайбат буоламмыт, салгыны араас концерагенынан буортулааһын промышленнай оҥорон таһаарыы буортутуттан хас да бүк элбэх эбит. Арассыыйа үрдүнэн бөҕү наардаан хомуйуу систиэмэтэ тэриллэ илик. Саха сиригэр, биллэн турар, эмиэ оннук.
Сэбиэскэй сойуус саҕана макулатура уонна өстүөкүлэ таараны хомуйуу син тэриллибит буоллаҕына, билигин ол да кыаллыбат.
Экология кыһалҕаларын туһунан, бастатан туран, волонтердар толкуйдууллар. Дьокуускайга ахсынньы саҥатыгар үһүс төгүлүн бөҕү наардаан хомуйуу ааксыйата ыытыллыбыта. Көхтөөх экологтар Дьокуускай хас биирдии ыалыгар күннэтэ тахсар бөҕү тус-туһунан көрүҥүнэн наардаан туттарарга үөрэтэ сатыыллар. Бу хамсааһыны хайҕыахха эрэ сөп.
«Раздельный сбор. Якутск» волонтердар хамсааһыннарын лидерэИрина Матвеева этэринэн, Дьокуускай олохтоохторо бөхтөрүн наардаан хомуйууга бэлэмнэр, систиэмэ эрэ оҥоһуллуон наада.
УБАҔАС ТОБОҔУ ҮЛЛЭСТЭ ИЛИКТЭР
Дьокуускайга өссө биир сытыы кыһалҕанан убаҕас тобоҕу дьаһайыы буолар. Холобур, элбэх мас дьиэлээх Сайсары уокуругун ылан көрүөххэ: убаҕас тобохтору сайыҥҥы өттүгэр систиэринэлээх фекальнай массыыналарынан “Жилкомсервис” муниципальнай тэрилтэ тиэйэ сатыыр буоллаҕына, кыһын араас бөҕү-сыыһы кытта тэҥҥэ кутуллар убаҕас тобохтор дөйө тоҥоллор. Муус көһөҥө буолбут бөҕү полигоҥҥа таһаарыыны “Жилкомсервис” МУТ уонна “Якутскэкосети” хампаанньа бэйэ-бэйэлэригэр сэлээннэһиилэрэ билигин да салҕанан бара турар.
Тургутан көрүү бырайыагын быһыытынан Сайсары уокуругар тимиринэн оҥоһуллубут иһиттэри (бункердары) туруордулар. Онон Сайсарыга убаҕас уонна кытаанах бөх диэн арааран тоҕуу хайдах олоххо киирэрэ дьэ көстүөхтээх. Маннык бункердар толору хааччыллыыта суох мас дьиэлэргэ олус наадалаахтар. Оттон бөҕү харайааччыларга сыллата тахсар мөккүөрдэрин быһаарыан сөп.
Чааһынай дьиэлээхтэр бөхпүтүн бэйэбит дьаһайабыт, уматабыт дииллэр. Бөҕү уматыыны сокуон көҥүллээтэ. Ону кытта бөҕү наардаан хомуйар дьоҥҥо коммунальнай төлөбүрдэрин сорох чааһын төннөрөр туһунан Уураах эмиэ баар. Ол эрэн ол уураах биһиэхэ олоххо киирэр кыаҕа суох. Үчүгэйдик үлэлиир систиэмэ олохтоно илигинэ, бөҕү көрүҥүнэн арааран туттарыы кыаллыбат, аҥаардастыы энтузиастар эрэ кыайбат боппуруостара.
КӨЛҮӨНЭ САНААТА УЛАРЫЙЫАХТААХ
Дьон өйө-санаата уларыйан, туттуллубут малы-салы, бөҕү-сыыһы хомуйарга болҕомтолоох буолан эрэр. “Саха – айылҕа оҕото” диэммитин дьэ өйдөөн эрэбит. Биирдиилээн ааксыйаларга кыттар дьон элбээн иһэр.
Экологтар этэллэринэн, бастаан оҕолортон саҕалыахтаахпыт. Оҕо кыра эрдэҕиттэн, холобур, батарейкалары мунньан анал сиргэ илдьэн туттарар буоллаҕына, кэлэр көлүөнэ олоххо көрүүтэ чыҥха атын буола улаатыан сөп. Билигин күөгэйэр күммүтүгэр сылдьар дьон айылҕаттан туһанар эрэ менталитеттаахпыт, термининэн эттэххэ, “потребитель уопсастыбатыгар” олоробут. Онтон кэлэр кэлүөнэлэр “өйдөөх туһаныы” (“разумное потребеление”) диэҥҥэ сыыйа-баайа кэлиэхтэрэ.
ОДьКХ уонна энергетика министиэристибэтигэр иһитиннэрбиттэринэн, 2019 сылга уопсайа 800 туонна туһаҕа тахсар бөҕү (чуолаан кумааҕыны, пластигы) олохтоох оҥорон таһаарааччылар туппуттар. Бөҕү көрүҥүнэн арааран тутар 3 ааксыйа ыытыллыбыт, онно олохтоохтор көхтөөхтүк кытталлар. Дьон ааксыйа буоларын кэтэспэттэрин курдук, предпринимателлэри кытта бөх тутар туочукалары үлэлэтэргэ кэпсэтиилэр бараллар.
Саха сирин үрдүнэн 400 көҥүлэ суох сыбаалка суох оҥоһуллуохтаах, бөҕү хомуйар полигоннар тутуллуохтаахтар. Маныаха, биллэн турар, элбэх үп наада. Холобур, кытаанах бөҕү хомуйар контейнердардаах балаһааккалары тутууга өрөспүүбүлүкэҕэ 1,5 млрд солк. наада.
БӨҔҮ ТУҺАҔА ТАҺААРЫЫ – САЙДЫЫ СУОЛА
Дьокуускайга иккистээн туһаныллар бөҕү (анал терминэ – “вторсырье”) хомуйар, тутар 4 тэрилтэ баар. Холобур, “Вектор” тэрилтэ макулатураны тутан аныгы итиини тутар матырыйаалы – эковатаны оҥорон таһаарар. “Чөл сир” хампаанньа пластик бытыылкалары тутан, тротуар билиитэлэрин оҥорор.
Туттуллубут батарейкалары “Планета Электро» маҕаһыыҥҥа туталлар. Биир батарейка сиргэ сытан 20 квадратнай миэтирэ сири, 400-500 лиитир ууну буорту гынар кыахтаах. “Планета Электро” маҕаһыын батарейкалары айылҕаҕа буортута суохтук суох оҥорор Челябинскай собуотун кытта дуогабардаах. Арасыыйаҕа баар собуоту кытта үлэлиир Саха сиригэр билиҥҥитэ соҕотох тэрилтэ. Кинилэр уопсайа 13 батарейка хомуйар контейнеры Дьокуускайга уонна аҕыйах улууска туруорбуттар. Урналар куорат араас оройуоннарыгар баар МФЦ офистарыгар кытта турдулар. 2019 сылга бу маҕаһыын 1,5 туонна батарейка хомуйан туттарбыт – хас квадрат сири буортулаах дьайыыттан быыһаабыттарын суоттаан таһаарыҥ!
“Прометей” олорор комплекска бытыылка хаппахтарын уонна батарейкалары мунньар контейнердар тураллар. Туттуллубут, алдьаммыт гаджеттары “Респект” цифровой техника маҕаһыыннарыгар туттарыахха сөп. Оттон энергосберегающай лаампалары хас биирдии салайар хампаанньа олохтоохторуттан тутар эбээһинэстээх.
***
Былырыын күһүҥҥүттэн уопсастыбанньыктар көҕүлээһиннэринэн Дьокуускай хас да кыбаарталыгар бөҕү көрүҥүнэн наардаан хомуйуу боруобаланан эрэр. ОДьКХ өҥөлөрүгэр төлөбүрбүтүн ылан көрөр буоллахха, бөх тиэллиитин норматива көрүҥүнэн араарыыта суох ааҕыллан сылдьар. Бөхпүтүн наардаан хомуйууга тиийэрбит ыраах буолан, төлөбүрбүт да кыччыыра остуоруйа.
БӨХПҮТҮН ТУТТАРАБЫТ:
| Бытыылкалар | 1/ПЭТ/PET/РЕТЕ Араас утах, уу бытыылкалара | Сайҕыыбыт, кыччатан дьаарыстыыбыт. Хаппаҕын туспа туттарабыт. | “Юником”, Вилюйскай тр., 3 км, ¼ “Экопартнер”, ИП Петров Е.Н., 50 лет Сов. Армии, 53/3, Төл.: 241-317 8-999-173-86-85 “Вторпроект”, Базовый пер., 3/4 , төл.: 50-59-39 |
| Хаппахтар | 02 HDPE уонна 4 LDPE Ас утах бытыылкатын, тетра-пак, дой-пак хахтарын хаппахтара. 5 лиитэрэлээх уу бытыылкатын хаппаҕа уонна тутааҕа. 19 л уу бытыылкатын хаппаҕа. | Кирдээх, маркировката суох, иһигэр атын матырыйаалтан вкладыштаах хаппахтары туппаттар. | “Юником”, Вилюйскай тр., 3 км, ¼ “Прометей” уонна 203 мкрн подъезтарыгар “Алмазэргиэнбанк” офистарыгар |
| Пластик | 1/ПЭТ/PET/РЕТЕ/ Быытылкалар, иһиттэр, контейнердар о.д.а. 2/ПНД/ HDPE/ Пакеттар, пищевой пленка, фасовочнай пакет, канистралар, бытовой химия тааралара о.д.а. 4/ПВД/ LDPE/PELD/ Брендовай пакеттар, зип-пакеттар, биэдирэ, таас о.д.а. | Сууйабыт, куурдабыт. Кирдээх, фольгированнай пластигы туппаттар. Маркировката / бэлиэлээх хас да булкадаһыктааҕы туппаттар. “Биоразлагаемай” пакет 3,6,7 маркировкалааҕфн туппаттар. | “Чөл сир”, ИП Николаев А.Ю., тротуарнай билиитэ оҥорорго, Мэҥэ Хаҥалас улууһа, Павловскай с., уул. Терютская, 1а. Төл.: 8-999-082-78-73 Дьокуускайга “Раздельный сбор” ааксыйалар кэмнэригэр эрэ туталлар. |
| Стрейч-пленка | Упаковочнай пленка | Кыра кээмэйдээх гына сааһылыыбыт. Скотч туппаттар. | “Экопартнер”, ИП Петров Е.Н., 50 лет Сов. Армии, 53/3, Төл.: 241-317 8-999-173-86-85 “Carton Company”, ИП Соболева Н.А., Заимка, 6. Төл.: 8-984-116-87-99 “Вторпроект”, Базовый пер., 3/4 , төл.: 50-59-39 |
| Хортуон | Хортуон, гофрокартон Маркировката РАР 20, 21 Сымыыт хаата, араас табаар хаҕа. | Кыра кээмэйдээх гына сааһылыыбыт. Тетрапак, ламинированнай (хайыта тыытан көрөбүт, пластиктаах хортуон мээнэ хайдыбат), сыалаах-арыылаах, кирдээх хортуону туппаттар. | “Экопартнер”, ИП Петров Е.Н., 50 лет Сов. Армии, 53/3, Төл.: 241-317 8-999-173-86-85 “Carton Company”, ИП Соболева Н.А., Заимка 6. Төл.: 8-984-116-87-99 “Вторпроект”, Базовый пер., 3/4 , төл.: 50-59-39 |
| Макулатура | А4 кумааҕы, тэтэрээт, эргэ кинигэ (хаҕа суох). Хаһыаты “Вектор” эрэ тутар. | “Экопартнер”, ИП Петров Е.Н., 50 лет Сов. Армии, 53/3, Төл: 241-317 8-999-173-86-85 “Carton Company”, ИП Соболева Н.А., Заимка 6. Төл: 8-984-116-87-99 “Вторпроект”, Базовый пер., 3/4 , төл: 50-59-39 “Вектор” (Эковата) ХЭТ, 50 лет Сов.Армии, 3. Төл: 8-964-425-31-86 | |
| Алюминий бааҥкалар | Араас утах бааҥкалара | Сайҕыыбыт, сууйабыт, хам тутабыт. Кэнсиэрбэ бааҥкатын туппаттар. | “Юником”, Вилюйскай тр., 3 км, ¼ “Trash2cash”, Билибин уул., 17/1г. Төл: 8-914-275-71-76 |
БУОРТУЛААХ ТОБОХТОРУ ТУТАЛЛАР:
| Батарейка | Алдьамматах, хампарыйбатах эрэ буоллаҕына. | “Планета Электро” маҕаһыыннара МФЦ офистара, сорох атыы-эргиэн кииннэрэ, оскуолалар, библиотекалар. |
| Люминесцентнай лаампалары (ртуттаахтар) | Биирдиилээн дьонтон Хампаанньалартан, юридическэй сирэйдэртэн | Салайар хампаанньалар “Новые технологии” ХЭТ Төл.: 32-09-38, 8-924-765-09-58 “Экопартнер”, ИП Петров Е.Н. Петровскай уул., 2 Төл.: 8-914-2-739-305 |
| Градусниктары | Хаппахтаммыт өстүөкүлэ бааҥкаҕа | “Экопартнер”, ИП Петров Е.Н. Петровскай уул., 2 Төл.: 8-914-2-739-305 |
| Аккумулятордары | Массыына киэннэрин, “бесперебойник” аккумулятордарын | “Trash2cash”, Билибин уул., 17/1г. Төл.: 8-914-275-71-76 |
Сонуннар
Ордук ааҕаллар
