09.07.2020 | 19:28

Ат уонна киһи - 1

Ааптар: Киин Куорат
Бөлөххө киир

Үөһэттэн айдарыыларынан, өйдөрүнэн, эттэринэн-хааннарынан Айыылартан  алтыһыылара

Аан дойдуга аты таптааччы аҕыйаҕа суох, сылгыга сүгүрүйээччи элбэх. Оттон сахалар Олоҥхоҕо хоһуллар миинэр миҥэбит, көмүскэнэр көлөбүт. Биир Улахан  Таҥарабыт Дьөһөгөй оҕото үһүйээннэргэ үйэтитиллибитинэн ардыгар киһилии кэпсээн, сахалыы саҥаран абааһыттан араарар, быһылаантан быыһыыр доҕорбут, дьүөгэбит.

Көрөөччүтэ суох күрэс олох атын

Сэргэ ийэ буору кытта үөһээ айыылары ситимниир. Ол аттыгар алаадьыны ууран көрдөһүү.  Дьөһөгөй Таҥарабыт ким хайдах сатаан саҥарарын истиэй?

Туймаада ипподромугар сылдьар мэлдьи  кэрэхсэбиллээх. Билигин өссө ордук угуйуулаах. Уруккуттан олох атын көстүү. Аныгы сүүрэр аттар барахсаттары киһи эрэ бары өттүнэн астынар. Көрөргө дьүһүннэрэ, улаханнара, уһун атахтара синньигэһэ чэчир сототунуу көнөтүөн,  кынталдьыһан туттуулара  кэрэтиэн. Өбүгэлэриттэн киһилии көрүллүбүт, аһатыллыбыт, иитиллибит буолан, өйдөрө үрдүгүөн, майгылара да маанытыан, дьиэрэҥкэйдииллэрэ дьиктитиэн, дьоруолууллара дьоһунуон, сиэлэллэрэ сиэдэрэйиэн, сүүрэллэрэ үчүгэйиэн. Ол иһин ат сүүрүүтүн күрэхтэһиитэ саҕаланыан инниттэн былыр-былыргыттан Сайсары эбэ тула  киһи-сүөһү, массыына-транспорт муҥха иҥнэ-иҥнэ устарыныы  субуллааччы.  Сыл аайы көрөөччү элбээн иһэринэн, быйыл өссө ипподром таһыттан трибуналарга баппат киһи тоҕуоруһуохтааҕа. Абааһы дьаҥтан сааскы, сайыҥҥы сүүрүүлэртэн олох матыах курдук чинчилэммиппит.  Инньэ гынан, көрөөччүтэ суох ыытыллар сүүрүүлэри ыраахтан, тэлэбиисэринэн, араадьыйанан  эрэ көрөр-истэр буоллубут. Ыһыылаах-хаһыылаах дьоннуун үөмэхтэһэргэ, ордук сүүйэн өрөгөйдөөбүттүүн үөрүү үксэтиһэргэ, сүүйтэрэн сүөм түспүтү уоскутарга хайдах тэҥнэһиэй? Ол да элбэх бобуу кэннэ, Ил Дархан Айсен Николаев бэйэтин бирииһин акка сүгүрүйэринэн көҥүллээн, һуу гыннарбыта. Туохтааҕар да омук дойдуларыттан төрүттээх, сорохторо онно төрөөбүт мааны аттары атыылаһарга, араас сирдэринэн эргитэн аҕаларга, аһатарга, көрөргө да халыҥ харчы хамсыыр. Хайыахпытый? Баай Сахабыт сирин сэнэппэт курдук үчүгэй аттары сүүрдэн сайдарбытын көрдөрөрбүт туох куһаҕаннааҕый? Биһиги дьоммут итинник чэчир сототун курдук синньигэс атахтаах, чараас түүлээх нарын аттары томороон тымныыга, кырыа кыһыны кыстатан, сүүрүүгэ бэлэмнээн сахалар сатабылларын,  мындырдарын көрдөрөллөр. Онно ороскуотурааччылар үптэриттэн, сыраларын биэриилэриттэн түөрэҥнээбит тирэхтэрин, бириистэри ылан, кэм бөҕөргөттөхтөрө.

Аттар өйдөөхтөр. Чугас дьоно улахан тыҥааһынтан долгуйалларын билэн, эмиэ майгылара уларыйар. Сорох ат ордук күүһүрэр, атын мөлтүүр. Ыһыыттан-хаһыыттан ордук тэптэр  эбэтэр онтон мэһэйдэтээччилэр эмиэ бааллар.

Араадьыйаҕа кэпсиир атастарбыт Василий Посельскай, Михаил Мордовской –Михута ат сүүрдүүтүн ахтыбыттар. Старды буола охсорун тулуйбакка кэтэһэллэр.

От ыйын 4 күнэ. Субуота. Сарсыардаттан күүтүүлээх сүүрдүүлэри көрөөрү-истээри, мин “Саха” НКИХ ханаалга Дьулустаан Захаров Александр Капитоновтыын, араадьыйаҕа Василий Посельскай Михаил Мордовскойдуун-Михуталыын кэпсииллэрин тэҥҥэ холбонон олордум. Ол кэннэ ютубунан хаста да хатылаан көрдүм. Комментатордар сотору-сотору ат сүүрүүтүн билээччи Егор Андросовтан ырытыы, ырыҥалатыы, историяны билиһиннэрии оҥордулар. Кыттааччылартан, кыайыылаахтартан ыйытыктарга хоруйдаттылар. Ол  кэпсииллэрин киэргэтэн, силигин ситэрэн биэрдэ. Суруллубуттан ардыгар көрбүттээҕэр ордук да санаа киирээччи. Уонна ол  суоруллубат. Онон тугу билбиппин-көрбүппүн, санаабыппын  бэчээттээн историяҕа хаалларабын.  Бу күҥҥэ алта сүүрдүү буолла. Олортон дьон сиһилии билэ охсорго тиэтэйэр сырсыыларыттан сыл саамай улахан бирииһин былдьаһыы хайдах барбытыттан саҕалыым.

Трибуналар кураанах тураллара хомолтотуон.Хаһан итиннэ ат сүүрдүүтүгэр толору мустабыт? 
Тэлэбиисэр комментатордара Александр Капитонов, Дьулустаан Захаров хамтарытар, сиэлэр аттары чинчийэ көрөллөр.”Монитор кырата бэрт аттар нүөмэрдэрэ көстүбэт. Ойон туруохпутун баҕарабыт да өҥнөппөттөр...”  

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Бобёр: «Үрдүк Айыылартан эрэ көрдөһөҕүн, ханнык да хамандыыр кэлэн быыһаабат»
Дьон | 09.05.2025 | 14:00
Бобёр: «Үрдүк Айыылартан эрэ көрдөһөҕүн, ханнык да хамандыыр кэлэн быыһаабат»
Анараа хас биир күн күндү: бүгүн бааргын — сарсын суоххун... Уолаттарбыт барахсаттар араас моһолтон, чуһуурар буулдьаттан, үөһээттэн көтөн кэлэр «дьэгэ-баабалартан» кыл түгэнэ, мүччү-хаччы түһэн төннөн кэллэхтэринэ, айыыларбытыгар эрэ махтанабыт буоллаҕа. «Бобёр» позывнойдах хорсун буойун иккистээн хантараак баттаан сэриилэһэ сылдьан бааһыран, билигин Москваҕа госпитальга  кэлэн эмтэнэ сытар.   Бобёр 2023 сыл саҥатыгар,...
Историяны сэгэттэххэ...
Сонуннар | 10.05.2025 | 12:06
Историяны сэгэттэххэ...
Улуу Кыайыы 80 сылын чэрчитинэн быйылгы сыл Арассыыйаҕа Аҕа дойдуну көмүскээччи, Саха сиригэр Ийэ дойдуну көмүскээччи сылларын биллэриллибитэ.  Оттон култуура  тэрилтэлэригэр быйыл – История өйдөбүнньүгүн сыла.   Дьокуускайга сахаттан бастакы Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Федор Кузьмич Поповка аналлаах пааматынньык турда.  Дьоруой биир дойдулаахтара, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Баатара нэһилиэгин бэрэстэбиитэллэрэ дьоруой аймахтара  Федор...
Улуу Кыайыы 80 сылыгар анаммыт тэрээһиннэр
Сонуннар | 06.05.2025 | 16:24
Улуу Кыайыы 80 сылыгар анаммыт тэрээһиннэр
Биһиги дойдубут Аҕа дойду сэриитигэр Улуу Кыайыыны ситиспитэ быйыл лоп курдук 80 сыла томтойо туолла. Бу күҥҥэ  өрөспүүбүлүкэбит киинигэр, Дьокуускайга, ыытыллар тэрээһиннэри таһаарабыт.   Эйэлээх олохпут туһугар тыыннарын да толук ууралларын кэрэйбэккэ, сэриигэ уонна тыылга хорсуннук турууласпыт, суорума суолламмыт аҕа көлүөнэ дьоммутун дириҥник ытыктаан, үтүө, махтал тыллары аныырбыт – тыыннаахтар ытык...
«Килбиэннээх үлэ куората» анал аакка аналлаах быыстапка
Сонуннар | 10.05.2025 | 12:01
«Килбиэннээх үлэ куората» анал аакка аналлаах быыстапка
Кэлэр кэм кэскилин үлэнэн ситиспит, дьулуурунан-тулуурунан  уһаммыт дьоһун дьоммутугар махталбыт бэлиэтэ быыстапка үрдүк таһымҥа ааста. Улуу Кыайыы күнүгэр анаммыт дьаһаллартан, тэрээһиннэртэн биирдэстэрэ – Дьокуускай куоракка 2022 сэтинньи 15 күнүгэр иҥэриллибит «Килбиэннээх үлэ куората» диэн үрдүк ааты кэпсиир быыстапка буолла. Быыстапка бу дьыл ыам ыйын 9 күнүгэр Кыайыы болуоссатыгар турда. Манна...