420 сыл ыстаастаах учуутал династията

Варвара Васильевна Филиппова, филологическай наука кандидата, Саха өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин систиэмэтин туйгуна.

–Варвара Васильевна, кэпсэтиибитин бэйэҥ тускунан билиһиннэрииттэн саҕалыах. Хантан төрүттээххиний?

– Мин Горнай улууһун Бэрдьигэстээх нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Куоракка олоробун. Норуоттар икки ардыларынааҕы Арктикатааҕы оскуола нуучча тылын уонна литературатын учууталынан үлэлиибин. Быйыл оскуола оҕолорун кытары үлэлээбитим уон тɵрдүс сыла буолар. Саха сирин «Клуб «Учитель года РС (Якутия)» уонна эдэр педагогтар уопсастыбаннай түмсүүлэригэр үлэлэhэбин.

– Дьиэ кэргэниҥ туһунан сэһэргиэҥ буолаарай.

– Анастасия диэн кыыс оҕолоохпун, куорат 5-с №-дээх оскуолатын бэhис кылааhыгар үɵрэнэр. Эдэр чинчийээччи, тыл үɵрэҕинэн уонна лего-конструированиенан дьарыгырарын сɵбүлүүр. Ийэм Надежда Васильевна Филиппова география уонна экономика учуутала, психолог. 1994-2019 сылларга Бэрдьигэстээх улуустааҕы гимназиятыгар дириэктэри үɵрэх чааhыгар солбуйааччынан ситиһиилээхтик үлэлээбитэ. Үөрэтэр оҕолорун Бүтүн Арассыыйатааҕы олимпиадаларга бэлэмнээн, эппиэтинэстээхтик уонна ситиhиилээхтик үлэлээн, «СӨ үөрэҕириитин туйгуна”, «РФ үтүөлээх учуутала” үрдүк ааты сүкпүтэ, Саха сирин бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев “Билиигинэн кыайыаҥ!» бириэмийэтин стипендиата буолбута. Кыайыыны уhансыбыт үлэ уонна тыыл бэтэрээнэ, педагог-библиотекарь, алын кылаас оскуола учуутала, 92 саастаах эбэм Варвара Ефимовна Филиппованан киэн туттабын, сүгүрүйэбин, ытыктыыбын. Онон өбүгэ удьуорун биир ситимнээх педагогтар династиялара буолабыт. «Биир күдьүс көлүөнэ учууталлар» диэн аймахтарбыт уонна доҕотторбут этиилэрэ ону бигэргэтэр.

– 420 сыл педагогическай ыстаастаах династия, бука, өрөспүүбүлүкэҕэ аҕыйах буолуо. Бастакы көлүөнэ төрүккүттэн саҕалаан, педагогическай династияны билиһиннэр эрэ.

– Педагогическай династиябытын олохтообут ытык киһибитинэн, математика уонна физика учууталынан үлэлээбит, РСФСР норуодунай үөрэхтээһинин туйгуна Дмитрий Федотович Филиппов буолар. Кини бэйэтин кэмигэр өрөспүүбүлүкэ араас оройуоннарыгар ситиһиилээхтик үлэлээбит. Кэргэнин Адель Михайловнаны Горнай оройуонугар оччоттон баччаҕа диэри ирдэбиллээх уонна эппиэтинэстээх үлэһитинэн билэллэр. Ол курдук, кини үөрэх чааһыгар дириэктэри солбуйааччынан уонна нуучча тылын учууталынан үлэлээбит. Дмитрий Федотович Филиппов бииргэ төрөөбүт бырааттара Василий уонна Семен дьиэ кэргэн педагогическай династиятын салгыыллар. Василий Федотович, мин эһэм оскуолаҕа история уонна нуучча тылын литературатын учууталынан, кэргэнэ Варвара Ефимовна өр сылларга алын кылаас учууталынан уонна Томпо оройуонун Хаандыгатыгар педагог-библиотекарынан үтүө суобастаахтык үлэлээбит. Кинилэр биэс оҕоломмуттар. Улахан уоллара Саха сиригэр киэҥник биллэр академик, СӨ Наукаларын Академиятын бэрэсидьиэнэ Василий Васильевич Филиппов. Академик Василий Филиппов оҕолоро Дмитрий уонна Саргылаана научнай истиэпэннээхтэр. Иккиэн Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университекка наука эйгэтигэр үлэлииллэр.

История, нуучча тылын уонна литературатын учуутала Семен Федотович Филиппов, кэргэнэ биология уонна химия учуутала Евдокия Степановна  уонна кинилэр уоллара Семен, кыыстара Наталья, төрөппүттэрин туйаҕын хатаран,    идэлэрин баһылаан, бүгүҥҥү күҥҥэ диэри оскуолаҕа биология уонна история учууталларынан ситиһиилээхтик үлэлии сылдьаллар. Педагогтар династияларын утумун сиэннэр салгыыллар.

Биһиги удьуорбут ытык, чаҕылхай киһитинэн, норуодунай худуоһунньук,  Арассыыйа Академиятын худуоһунньуктарын дьиҥнээх чилиэнэ Афанасий Николаевич Осипов буолар. Кини төрөппүт кыыһа Анна Арассыыйа Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ, аҕатын туйаҕын хатаран, айар үлэнэн билигин да ситиһиилээхтик дьарыктанар. Онтон Афанасий Осипов бииргэ төрөөбүт быраата Софрон Николаевич РСФСР тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Горнай улууһун бочуоттаах олохтооҕо, бэйэтин кэмигэр преподавательскэй үлэнэн дьарыктаммыта.

Онон Филипповтар-Осиповтар педагогическай династиялара педагогическай үөрэхтээһин үтүө үгэстэрин бүгүҥҥү күҥҥэ диэри утумнаахтык илдьэ кэллэ. Салгыы даҕаны бу утум удьуорунан көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бара туруо диэн мин бигэ эрэллээхпин. Хас биирдии дьиэ кэргэммитигэр үөрэҕирии салаатыгар араас хайысхаҕа учууталлар үлэлээн кэлбиттэрин да иһин, педагогическай идэ төрүппүтүгэр бигэтик бэрилиннэ. Педагогическай династиябыт түөрт көлүөнэ дьонун сыралаах үлэтэ Арассыыйа уонна Саха сирин бырабыыталыстыбатын араас таһымнаах наҕараадаларынан бэлиэтэммитэ, оттон саамай улахан наҕараада үөрэнээччилэр махталлара буолар.

– Ыам ыйыгар Дьиэ кэргэн күнэ бэлиэтэнэр. Бу күнү хайдах бэлиэтиигит?

– Бу бэлиэ күн аймахтарбытын эҕэрдэлээн, эбэбитигэр мааны остуолу бэлэмнээн атаарааччыбыт. Уонна бу күн сөп түбэһэн, ийэм бииргэ тɵрɵɵбүт эдьиийин уонна кини кэргэнин төрөөбүт күннэрин бэлиэтиир үтүө үгэстээхпит.

– Төрдүс көлүөнэ саамай эдэр утумнааччыта кимий?

– Бары даҕаны сааспытынан тэҥ соҕуспут. Юлия Владимировна Ефимова куораттааҕы «Белочка» оҕо уһуйааныгар 10-с сылын педагог-психологунан үлэлиир, аспирантураҕа үɵрэнэр.

– Академик, ССРС норуодунай худуоһунньуга Афанасий Николаевич Осипов аймаҕыҥ эбит дии.

– Кини мин эһэм Василий Федотович Филиппов бииргэ төрөөбүт эдьиийин Елена Федотовна уола буолар. Афанасий Николаевич бииргэ тɵрɵɵбүттэрэ педагогтар. Ол курдук, Софрон Николаевич Осипов – РСФСР тыатын хаhаайстыбатын үтүɵлээх үлэhитэ, генерал-майор, педагогическай ыстааһа 3 сыл, Александра Гаврильевна Васильева – английскай тыл учуутала, дириэктэри солбуйааччы, Таатта уонна Горнай улуустарыгар үлэлээбитэ, педагогическай ыстааһа – 20 сыл. Афанасий Николаевич худуоhунньук идэтин салҕаабыт оҕолоро – Борис Афанасьевич уонна Анна Афанасьевна –  РФ Худуоhунньуктарын сойууһун чилиэннэрэ. Бу курдук биhиги Филипповтар- Осиповтар династиябытыгар педагогтартан ураты учуонайдар, худуоhунньуктар, инженер-землеустроителлэр династиялара бааллар.

– Педагогическай династия  уопутуттан үллэстиэҥ буолаарай. Туохха тирэҕирэн үлэ ыытылларый?

– Саха сиригэр араас эйгэҕэ үлэлиир династияларга анаан, бырабыыталыстыба куонкурус ыытар. Ол түмүгүнэн «Книга почета лучших трудовых династий РС(Я)» диэн  сыл аайы бэчээттэнэн тахсар кинигэлээх. Ол курдук педагог уонна худуоhунньук идэлэрин тарҕатар сыаллаах, 2019 сылтан саҕалаан Афанасий Николаевич Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата ойуулуур искусство учууталларыгар, эбии үɵрэхтээhин педагогтарыгар уонна үɵрэнээччилэргэ аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи «Педагогическая палитра» бэстибээли сыл аайы тэрийэн ыытар. Маннык үрдүк таһымнаах куонкурустар ыытыллаллара хас биирдии дьиэ кэргэҥҥэ иитии-үɵрэтии үгэстэригэр улахан кэскиллээх, дириҥ суолталаах.

– Түмүккэ тус санааҥ.

– Yүнэр кɵлүɵнэ ыччакка баҕарыам этэ, аймах дьоҥҥут идэлэрин харыстааҥ, кэҥэтиҥ. Кыра саастаах бырааттаргытыгар, балтыларгытыгар уонна оҕолоргутугар билиhиннэриҥ, иҥэриҥ, киэн туттуҥ. Оҕо тɵрүччүлэрин уонна кинилэр идэлэрин билэн улаатар буоллаҕына, олоҕор сүдү күүс уонна дьулуhуу (мотивация) буолар.