25.10.2021 | 16:00

Утуйар балаһыанньа тугу кэпсиирий?

Утуйар балаһыанньа тугу кэпсиирий?
Ааптар: Айталина Софронова
Бөлөххө киир

Киһи ханнык балаһыанньаҕа сытан утуйара тус хаачыстыбатын, майгытын, кыһалҕатын кэпсиир. Биллэн турар, түүнү быһа биир сөбүлүүр балаһыанньабытыгар утуйбаппыт гынан баран, тоҕо эрэ соннук уһуктан кэлэбит.

Холкутук сытыы

Бу позаны таптааччылар, быраабыла курдук, бэйэлэригэр эркин курдук эрэллээх дьон. Ол гынан баран сороҕор наһаа көнө майгылаах буоланнар, сыыһа-халты тутталлара баар суол. Оттон тулалыыр дьон эһигини хорсун киһи курдук ылыныахтарын эмиэ сөп.

Эһиги эмиэ инники кэскилгит туһугар айманаҕыт, кэлэр күн туһунан санаан, утуйбат түүннэрдээххит. Эһигини кытары маннык түбэлтэ таҕыстаҕына, утуйа барыах иннинэ кумааҕыга сарсыҥҥы дьыалалар испииһэктэрин сурунаргытыгар сүбэлииллэр.

Искэ сытан

Искэ сытан, илиилэрин көбүс-көнөтүк тутан, онно эбии төбөлөрүн хантатан утуйар дьон баар. Дьэ бу маннык утуйааччылары судургута суох, уустук майгылаах дьонунан ааҕаллар. Биллэн турар, итинник утуйуу доруобуйаҕа оччо бөрүкүтэ суох дьайыылаах буолан, майгылара «айгырыыра» ханна барыай?! Онон дьон курдук, «киһилии» утуйарга кыһаллар ордук буолуо.

Илиини-атаҕы быраҕан

Көхсүгэ сытан баран илиини-атаҕы орону биир гына былас быраҕан утуйар буоллаххытына, бэйэҕитигэр эрэллээх, эйэҕэс майгылаах эбиккит. Ол эрээри дьонтон-сэргэттэн куруук болҕомто көрдүүгүт, ирдиигит.

Бу аһаҕас поза эһиги үтүө истээччи, хаһан баҕарар ханнык да киһиэхэ үтүө сүбэһит буоларгытын туоһулуур.

Маннык дьон бэйэлэригэр болҕомто уурарга, куруук иэйиилээх турукка сылдьарга кыһаллыахтаахтар. Уйулҕа идэлээхтэр кинилэргэ утуйуох иннинэ киинэ көрөргө, таһырдьа тахсан дьаарбайа түһэргэ сүбэлииллэр.

Көхсүгэ сытан

Көхсүгүтүгэр, илиигитин көнөтүк ууран утуйар буоллаххытына, эһиги кытаанах майгылаах, күүстээх характердаах дьоҥҥут; сэрии да буола турар түгэнигэр, сөптөөх быһыыны-майгыны ылынар, холку хоруйу тобулар кыахтааххыт. Онон көхсүгэ сытан утуйуу киһини киэҥ-холку диэн көрдөрөр.

Маннык дьон бэйэлэригэр эрэ буолбакка, атыттарга эмиэ кытаанах ирдэбиллээхтэр, үксүгэр эппит тылларын тиһэҕэр тиэрдэн тэйэллэр. Уйулҕа үөрэхтээхтэрэ маннык дьоҥҥо холку үлэнэн дьарыктанарга, тус санааларын көнөтүнэн, аһаҕастык этэргэ дьулуһалларыгар уонна утуйуу хаачыстыбатын тупсаралларыгар сүбэлииллэр.

Атаҕы кууһан

Биһиги тобуктарбытын, эппитин-сииммитин кууһан сытан утуйарбыт – бу хаһан эрэ ийэбит иһигэр сыппыт позабыт. Бу маннык балаһыанньаҕа утуйар дьону буола турар быһыыга-майгыга кэбирэҕинэн ааҕаллар.

Маннык майгылаах дьон бэйэлэригэр эрэллэрэ улаатарыгар, атыттарга итэҕэйэллэригэр, аһыллалларыгар элбэх бириэмэ наада. Дьиҥэр, саамай сүрүнэ бэйэлэригэр эрэллэрин күүһүртүлэр да, барыта саас сааһынан табыллан иһиэхтээх.

Айылҕаҕыт дьиксиниитэ сороҕор утуйарга мэһэйдиир. Куһаҕан санаалартан босхолонуҥ, йоганан, медитациянан дьарыктанаргытын сүбэлиибит.

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Иван Туласынов:  Муусука дьикти алыбар куустаран
Дьон | 23.11.2023 | 14:00
Иван Туласынов: Муусука дьикти алыбар куустаран
Тапталлаах «Киин куорат» хаһыаппыт бүгүҥҥү нүөмэригэр быйылгы «Алампа» аатынан норуот бириэмийэтин «Бастыҥ  ырыа айааччы» лауреата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна, үтүөлээх үлэһитэ, самодеятельнай композитор, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ырыа айааччыларын түмсүүтүн чилиэнэ, Бүлүү куорат бочуоттаах олохтооҕо Иван Туласыновы кытта кэпсэтиибин ааҕыҥ.   – Иван Иванович, үтүө күнүнэн! Быйыл бэһис сылын норуот номох оҥостубут, таптыыр...
Эргиччи талаан баар киһитэ — Карл Нутчин!
Дьон | 23.11.2023 | 21:00
Эргиччи талаан баар киһитэ — Карл Нутчин!
Бу интервьюга Карл Алексеевич тута сөбүлэспитэ, туох эрэ саамай күндүнү кытта көрсүһэр курдук – оҕо сааһа, үөрэммит сыллара, тапталлаах кэргэнэ, талан ылбыт идэтэ, олоҕо-дьаһаҕа барыта бу биһиги кылгас кэпсэтиибитигэр ахтыллан ааһар. Кини сахалыы сэмэйэ, холкута, муударайа хайдах эрэ сэбиэскэй кэм  дьиҥнээх эр киһитин, саха саарынын, биһиги аҕаларбытын санатта.   Карл Алексеевич...
«Харчы» сериал туохха үөрэтэрий?
Сонуннар | 23.11.2023 | 10:00
«Харчы» сериал туохха үөрэтэрий?
Бу күннэргэ “Саха” Национальнай көрдөрөр-иһитинэрэр хампаанньа ханаалыгар “Харчы” сериал көстө турар. Чахчы олоххо баары ойуулуур-дьүһүннүүр киинэни көрөөччү олус сэҥээрдэ. Тустаах уорганнар “Массыанньыктартан сэрэниҥ!” диэн хас муннук аайы да үөгүлээтэхтэринэ, албыннаппыт дьон ахсаана аҕыйыа суох курдук... Ол туһунан ИДьМ нэдиэлэтээҕи субуоккалара сэһэргииллэр, дьон оҕуруктаах өйдөөх массыанньыктар угаайыларыгар киирэн биэрэн, нэдиэлэҕэ холбоон...
Сыаналаах түүлээҕи да солбуйар, туһалаах даҕаны
Дьон | 19.11.2023 | 16:00
Сыаналаах түүлээҕи да солбуйар, туһалаах даҕаны
Түүнү хатайдаан (валяние из шерсти) малы-салы оҥорон таһаарыы киһи аймах историятыгар 8000 сыл анараа өттүгэр үөдүйбүтэ диэн баар. Бэл, түүттэн хатайдаммыт бастакы көбүөр Ной ковчегар баара диэн номоххо кэпсэнэр. Билигин да олохпутугар киэҥник туттар боолдьохпут (войлок) эмиэ бу ньыма холобура. Оттон былыргы сахалар кылы, сиэли хаталлара эмиэ бу ньыманы кытта...