Кэнники кэмҥэ дьон тоҕо эрэсиимнээх үлэттэн куотар, тэрилтэтэ, кимтэн да тутулуга суох үлэлии сатыыр буоллулар? Туох да социальнай гарантията суох үлэҕэ тоҕо талаһалларый? Бэйэҕэ эрэ эрэнии төһө өр барыан сөбүй? Бу тиэмэ тула бүгүн кэпсэтиэхпит. Биһиги көлүөнэ дьон сэбиэскэй иитиилээх, оччотооҕу кэмҥэ үөскээбит, олорбут, үөрэммит буоламмыт икки кэми тэҥнии тутабыт....

Вероника Вальеревна Александрова, суруналыыс, психолог. Биһиги кэллиэгэбит буолар. «Киин куорат» хаһыакка үлэлии сылдьыбыта. Кини оччолортон даҕаны, дьиэ кэргэҥҥэ сыһыаннаах тус рубрикаларын арыйан, ааҕааччыларга сүрдээх көмөлөөх ыстатыйалары суруйан, бэйэтин кэмигэр сонун хайысхалаах  суолу-ииһи биһиги хаһыаппытыгар хаалларбыта. Вероника Вальеревна, суруналыыс уонна психолог идэлээххин. Ол туһунан кылгастык сырдат эрэ. – Куоракка уонтан тахса...

Көннөрү, кытаанах санаалаах, ньоҕой майгылаах да киһи уйулҕата уларыйар кэмэ кэллэ. Пандемия саҕаламмыта, ковид диэн ыарыы турбута сыл буолла. Кытайга Ухань куоракка өссө былырыын баччаларга, ахсынньы ыйга бу ыарыы өрө турбута. Биһиги оччолорго Саҥа дьыллаары сылдьан, бырааһынньык сүпсүлгэнигэр буолан көннөрү сонуннары истэ-истэ “һуу-һаа” буолбуппут. Бачча ыраах сытар Сахабыт сирин тумнар...

Аныгы кэмҥэ “коучинг” диэн тылы элбэхтэ истэр буоллубут. Социальнай ситимнэри арыйа баттаатахха, үгүс киһи бу хайысхаҕа исписэлиис быһыытынан үлэлиир эбит. Киһи олоҕу көрүүтэ, психиката үйэтин тухары сайдар уонна уларыйар. Киһи өйүн-санаатын уларытарыгар саҥаттан саҥа саппаастар элбии тураллар. Кэм төһө да уларыйдар, олох дириҥ сыаннастара син биир бааллар. Биирдэ бэриллибит олохпутугар...

Үгүстэр дистанционнай үөрэҕи ыарырҕаттылар. Орто сүһүөх үөрэнээччилэрин, кинилэр төрөппүттэрин уйулҕаларыгар ордук охсуулаах буолла. Бүгүн саҥа усулуобуйа уустуктарын үс өттүттэн көрүөххэ: оҕо, төрөппүт, психолог.       “Дистанционкаттан” дьолломмотум... Линалаах бииргэ төрөөбүт төрдүөлэр. Кини – ыал улахан оҕото. Биир балта алын сүһүөххэ, биир быраата оҕо уһуйааныгар сылдьар, саамай аччыгыйдара тэрилтэтэ суох. Онон Лина “дистанционка”...

Кинилэр туохха барытыгар туйгун, уһулуччу, кыайыылаах буола сатыыллар. Үөрэхтэригэр, үлэлэригэр, дьиэ кэргэннэригэр. Оттон дьоллоохтор дуо? Бүгүҥҥү нүөмэргэ “Синдром отличника” туһунан кэпсэтиэхпитин баҕарабыт. Онуоха үс киһи олоҕун холобурдуохха. Биллэн турар, ааттарын уларыттыбыт. Кинилэр мэтириэттэрин, ураты уйулҕаларын, олохторун укулаатын Өрөспүүбүлүкэтээҕи лицей-интэринээт педагог психолога Айина Гаврильевна Филиппова ырытарыгар көрдөстүбүт. “Иэс” дуу, “ыарыы” дуу?...

    Билиҥҥи ыарахан кэмҥэ үгүс ыал уустук балаһыанньаҕа олорор. Соһуччу түгэн тирээн кэллэҕинэ, суукка-сокуоҥҥа быһаарсыбат дьиэ кэргэн кимиэхэ, ханна тиийэн көмө көрдүөн билбэт. Бүгүҥҥү “Уйулҕа” балаһабытыгар юрист, уопсастыбанньык, “Аргумент” ХЭТ генеральнай дириэктэрэ Любомир Николаевич Михайлов ааҕааччыларбытыгар кэккэ сүбэлэрин тиэрдэр. Киниэхэ улуус, нэһилиэк дьоно, ордук кыһалҕаҕа ылларбыт дьиэ кэргэттэр төлөпүөнүгэр быһа сибээскэ...

Дьиэҕэ ыйы-ыйдаан хаайтаран сылдьыы, сууккаҕа 24 чааһы быһа биир киһини, дьиэлээх дьоҥҥун кытта симиллэн олоруу.  Этэргэ дылы, “сыанан аҕаабат”. Мин биир бэйэм отуттан тахса сыл олорбут кэргэммин кытта, аан бастакыбын маннык өр бииргэ тулуһан олоробут. Мин эрэ буолуо дуо, бүтүн аан дойду дьоно бу тохсунньу ыйтан, ыарыы өрө туруоҕуттан, дойдуларыгар...

Корона дьаҥа олохпут укулаатын оннуттан уларытта. Нууччалыы эттэххэ, “до и после” олорон эрэбит. Этэргэ дылы, сорох ардыгар “ама, бу кырдьык дуо,  чахчы биһиэхэ буола турар дуо?” диэн ыйытыаххын, ыһыытыаххын-хаһыытыаххын баҕараҕын. Үлэҕэр барбаккын, кэллиэгэлэргин кытта социальнай ситиминэн эрэ кэпсэтэҕин, аймахтаргын, оҕолоргун, сиэннэргин кытта биир оннук. Аны дистанционнай үөрэх киирдэ. Маныаха өрөспүүбүлүкэни...

Билиҥҥи балысхан сайдыылаах үйэбитигэр депрессия диэн тыл олохпутугар бигэтик киирдэ диэххэ сөп. Сахалыы эттэххэ, «санаа тууйуллуута”, “кэхтии” диэн өйдөбүллээх. Урут да, билигин да киһи санаата тууйуллара кэмнээх буолуо да, бу билигин ордук тахсар көстүү буолла. Депрессияҕа чараас дууһалаах, эттэригэр-хааннарыгар бары кыһалҕаны чугастык ылынар дьон ордук түбэһэллэр диэн анал үөрэхтээхтэр этэллэр....

САХА ОҔОТУН САХАЛЫЫ ИИТИЭХХЭ Соторутааҕыта дьүөгэм “Сиэним быйыл оскуолаҕа киирэринэн, психологтар тургутуктарыгар сырытыннарбыт киһи, кими эмэ булуоҥ дуо?” диэбитигэр, туһааннаах киһини ыйдым. Сиэнэ нууччалыы эрэ саҥарар диэтим. Онуоха психологым, “оо, дьэ, билигин оҕо барыта да оннук, саха дьиэ кэргэннээх эрээри нууччалыы эрэ саҥараллар» диэн сонньуйда. Дьэ, ити курдук. Сахабыт тыла...

Бүгүн биһиги балаһабытыгар уйулҕа үөрэхтээх, Уус Алданнааҕы сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолору реабилитациялыыр Киин педагог-психолога, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Лидия Валериевна Петухова ыалдьыттыыр. - Лидия Валериевна, билиҥҥи олохпутугар уйулҕа идэтэ бигэтик киирдэ диэххэ сөп. Бүгүн биһиги олох туһунан кэпсэтэбит. Кэпсэтиибит тиэмэтэ судургу курдук гынан баран, иһэ истээх дии саныыбын. - Олох...