Владилена Охлопкова: «Олоҕу судургутук көрүҥ уонна оннук ылыныҥ»

Хаһыаппыт бүгүҥҥү ыалдьыта – полиция майора, ИДьМ иһинэн Дьокуускай куораттааҕы МУ тус састаабы кытта үлэҕэ старшай инспектора, олоҕу дьоһуннук анаара көрөр, бэриниилээх үлэһит, үс оҕо иһирэх ийэтэ, эрэллээх кэргэн Владилена Геннадьевна Охлопкова.

Владилена Геннадьевна полиция тус састаабын кытта үлэлэһэр, ол эбэтэр кини билиҥҥи эбээһинэһигэр полиция идэтигэр эҥкилэ суох үлэлээбиттэри наҕараадаҕа түһэрии, олохторугар ыарахан быһыыга-майгыга түбэстэхтэринэ көмө буолуу, саҥа үлэһиттэргэ сүбэ-ама биэрии, о.д.а. киирэр. Оттон бу иннинэ кини ГИБДД салаатыгар тоҕус сыл үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Онон, кэпсэтиибитин онтон саҕалыахха.

1-кы түһүмэх. Суол быраабылатын тутуһуу, онтон да атын

– Владилена Геннадьевна, эн өр сылларга ГИБДД үлэлээбит киһи буоларыҥ быһыытынан холкутук, куттала суох айанныырга суол быраабылаларын билиигэ ордук туох наадатын ыйыаҥ этэй?

– Суол быраабылатын суоппар эрэ буолбакка, суол кыттыылаахтара бука бары, сатыы да, олорсон да иһээччи буоллун, бары тутуһуохтаахтар. Быраабыла оҥоһуллар дьон доруобуйатын, олоҕун харыстыыр туһугар. Ким эрэ туһугар буолбакка, киһи дьиҥ бэйэтин туһугар оҥоһуллубут. Ханна сылдьарым былаһын тухары бу быраабыла – суол сокуона, быраабыланы кэһии – сокуону кэһии диэн кэпсии, өйдөтө сылдьабын. Онон өссө биирдэ этэбин, быраабыланы тутуһуу – кимиэхэ да, атын да киһиэхэ үчүгэйи оҥоруу буолбатах, киһи тус бэйэтин доруобуйатын, олоҕун харыстааһын.

Холобур, оҕо күн сирин көрдө, төрүүр дьиэттэн таҕыста, бу оҕоҕо тута автолюлька атыылаһаллар, ол эбэтэр кини тимир көлөҕө олорсон барда, ол аата пассажир буолла, анал олбохтонно, дьэ ити курдук кыһыл оҕо балыыһаттан тахсыаҕыттан суол кыттыылааҕа аатын ылла, онон кини эмиэ быраабыланы тутуһуохтаах. Бастакы хардыыны оҥордо, хааман саҕалаата, ол аата сатыы киһи ахсааныгар киирсэн, сатыы киһи быраабылатын эмиэ тутуһан саҕалыахтаах, төрөппүттэр оҕолорун үөрэтэн киирэн барыахтаахтар. Онтон оҕо улаатан истэ, бастакы бэлисипиэтин, самокатын атыыластылар, хас да көлүөһэлээх буоллун, кини суоппар, көлүөһэлээх көлө суоппара аатырда, о.э. төрөппүт аны атын быраабыланы оҕоҕо эмиэ быһааран биэриэхтээх. Сайын көрөҕүн ээ, оҕо сатыы киһи туоруур суолунан шлема, харыстыыр, көмүскүүр тэрилэ суох, бэлисипиэтин тэппитинэн туораан иһэр, кэнниттэн эбэтэ батыһан хаамар. Бу олох сыыһа, тимир көлөнү анньан туоруохтааххын. Хас биирдии төрөппүт, эбээ, эһээ сокуоннай бэрэстэбиитэл буолаллар, бу быраабылалары билэр, туһанар буоллахтарына, суол саахала аҕыйыа,  аччыа этэ.

Төрөппүт бэйэтинэн көрдөрөн быһаардаҕына, үөрэттэҕинэ оҕото суолга соҕотох сылдьарыгар бэйэтэ да холку буолар, тоҕо диэтэххэ кини оҕото быраабыланы тутуһар, кэспэт, ол аата кини оҕото саахалга түбэспэт.

– Ханнык массыынаны тохтотору уонна массыынаҕа итирик туруктаах киһи олорорун хайдах быһаараҕытый?

– Кыргыттар да кэпсээччилэр, дьонтон да истээччибин: “Атын суумкабар правабын хаалларан кэбиспиппин, ону билбит курдук тохтоттулар,  хайдах ити билэллэр ээ”, – дииллэрин. Хас биирдии инспектор суолга куруук туран, психолог курдук буолар. Холобур, суоппар хайдах айанныырын, хайдах туттарын-хаптарын көрөн билэр, сэрэйэр. Олоххо туох да мээнэҕэ буолбат, инспекторы оттон-мастан оҥорбоккун, туох эрэ “чуйкалаах” диэбит курдук, ол эмиэ кырата суох оруолу оонньуур. Айаннаан иһэр киһи кып-кыраны, сыыһаны-халтыны да оҥорбутун бэлиэтии көрөҕүн, ол курдук хайдах эрэ туттар-хаптар, көрөр-истэр, туох эрэ сыыһа хамсаныы, халбаҥнааһын баар буолар.

– Хайа да суоппар ГАИ инспекторыгар түбэһэриттэн үөрбэт буолуохтаах. Онуоха кинини куттаабат, долгуппат туһуттан кэпсэтиини хайдах ыытаҕыный?

– Бастатан туран, дорооболоһоҕун, бэйэҕин билиһиннэрэҕин, тоҕо тохтоппуккун быһаараҕын, докумуоннарын ылан бэрэбиэркэлээн бараҕын. Тугу эрэ сөбүлээбэтэххинэ, сэрэхэдийдэххинэ  суоппары көрөҕүн, аттынааҕы олорсон иһэр киһитэ туттарын-хаптарын, кэннинээҕи дьоннорун кэтиигин. Ол туран быһыыны-майгыны барытын сыаналыы тураҕын. Атын, дьаардаах сыт баар дуу, суох дуу, сэрэммит курдук эбэтэр кулук-халык туттар-хаптар, ыгыллан хаалан баран олорор, кистиир, туохтан эрэ куттанар буоллахтарына тула өттүн көрөн, массыына кэннин арыйтаран,  бэрэбиэркэни саҕалаан киирэн бараҕын. Оттон барыта сөрү-сөп, аһыы утаҕы испэтэх буоллаҕына, бу киһи холку, тоҕо, туохтан куттаныахтааҕый, онон салгыы айаннааҥ диэн баран ыытан кэбиһэҕин. Уһуннук үлэлээн, бэйэҥ, этэргэ дылы, психолог буолан хаалаҕын, онтуҥ оруола улахан, быһыыны-майгыны илиигэр тутан туруоххун наада.

– Куруук түбэһэр дьон баар буолаллар дуу?

– Бааллар, этэргэ дылы, сороҕор биир кэһиини хаста да оҥорооччулар эмиэ бааллар. Страховката суох айаннааһын, тонировкалаах хараҥа пленканан түннүктэрин бүөлээһин, ону уһултараҕын, ыстарааптыыгын, сотору эмиэ кэтэппит буолаллар. Кэпсэтэ тураҥҥын: “Тоҕо хат кэтэрдэ тураҕыный?”, – диигин. Онуоха: “Массыынам үчүгэй көстүүлээх буоларын иһин”, – диэн хоруйдууллар. Ол дьонтон ураты соҕустук көстөөрү киэргэммитин сокуон утарар. Тоҕо диэтэххэ сокуонуҥ боростуойдук оҥоһуллубат. Барыта бэрэбиэркэлээһини, тургутууну ааһан оҥоһуллар, көрөргө мэһэй буолар диэн көҥүллэммэт. Онон, тупсаҕай көстүүлээх оҥороору диэн сыыһа санаамаҥ, мантыгыт суол саахала тахсарыгар төрүөт буолуон сөптөөҕүн өйдөөҥ.

– Бэйэҥ суол быраабылатын кэһээччигин дуо?

– Хата, бу интэриэһинэй ыйытыы буолла. Чиэһинэйдик эттэхпинэ, урут кэһэр этим. Оччолорго аан бастаан уруулга олорбутум, 90-с сылларга. Харыстанар курбун олох кэппэт этим, хайдах эрэ мэһэйдэтэр эҥин курдугум.

Бастаан полицияҕа спецприемникка үлэлии киирбитим, онно араас дьону кытта алтыһаҕын, 15 сууккаҕа түбэспиттэри кытта. Кэпсэтэҕин, сыыһа-халты туттан түбэспиттэр эмиэ бааллар, сокуон киһитэ буолан баран сокуону кэһиэ суохтааххын диэн өйдөбүл онно киирбитэ. Алта ый стажировка ааһаҕын, онно өйүҥ-санааҥ уларыйан иһэр, сокуон диэн кытаанахтык тутуһуллуохтаах дии саныыр буолаҕын, онно дьэ курбун кэтэр буолбутум.

ГАИ-га үлэлии киирэн баран төһөлөөх киһи олоҕун быыһыырын дьэ билбитим, онтубун киһиэхэ барытыгар этэ сылдьабын. Сорохтор үөһэнэн кэтэн кэбиһэллэр, ол сыыһа. Пропаганда бөлөҕөр үлэлээбитим, уһуйааннары, оскуолалары кэрийэрбит. Уһуйааҥҥа тиийэҕин, оҕолор, биллэн турар оҕолуу ыраастара, чиэһинэйдэрэ, туох баарынан кэпсииллэр: “ГАИ-лар тураллар, папа сас диэбитэ. Сиргэ сыппытым, үрдүбүнэн куурканан саппыттара”, “ГАИ-лар тураллар, кургун кэт”. Ыстараап диэн ыстараап, дьиҥинэн, киһи олоҕун харыстыыр эбээт, ону олох өйдөөбөттөр. Бэйэм оҕолорум бастаан эмиэ кэтимээри ытааһыннаах-соҥооһуннаах буолара, ол курдук сороҕор эмиэ кэппэккэ айанныыллара, итинник ый курдук үөрэтэҕин, олох кэтиҥ да сабаас диэн, ол курдук этэн-этэн, үөрэтэн билигин илиилэрэ бэйэтэ барар. ГАИ-га үлэлии киирэн баран 24 чаас устата сибээскэ бааргын,  түүн-күнүс ыҥырыахтарын сөп. Сороҕор оҕолорбун илдьэ сырыттахпына, “суол саахала буолла, кэлэ оҕус” диэн ыҥыраллар. Хайыахпыный, оҕолорбун олордубутунан ыҥырыыга барабын. Массыынабын ыраах тохтотон баран быһылаан буолбут сиригэр тиийэбин. Онно, биллэн турар, курдарын бааммакка олорбуттар улахан эчэйии ылаллар, суорума да суолланаллар. Ону оҕолорум эттэринэн-хааннарынан билэн, истэн, билигин этиппэккэ да кэтэллэр.

– Дэриэбинэҕэ буоллун, ханна да анал бассаап бөлөхтөр баар буолаллар, “ГАИ-лар кэлбиттэр үһү” диэн саһыы, матасыыкылларын, тыраахтардарын күрэтии буолар. Манна хайдах сыһыаннаһаҕыный?

– Мин бэйэм дэриэбинэм оннук бөлөхтөрүгэр баарбын. Онно сөп буола-буола суол быраабылатын тутуһууга сэрэтэр үлэни, иһитиннэриилэри ыытабын, “Суол саахалын таһааран баран куотан хаалымаҥ, накаастабылга тиксэҕит,  аһыы утаҕы иһэн иккистээн түбэстэххитинэ, холуобунай дьыалаҕа тардыллаҕыт”, онтон да араас  санатыы үлэтин икки бөлөҕүнэн ыыталааччыбын. ГАИ-лар онно тураллар, манна тураллар диэн суруйаллар, хаартыска ыыталлар,  испэр күлэ саныыбын. “Эһиги итинник гынан бэйэ-бэйэҕитигэр көмөлөһөҕүт дуо, куһаҕантан атыны оҥорбоккут эбээт. Оҕолоргутун да куһаҕаҥҥа үөрэтэҕит, сокуону да кэһэҕит” диэн суруйабын. Эдэр кыргыттар, дьахталлар суоппардыыр быраап ылбакка уруулга олороллор, наһаа түргэнник сылдьаллар, дьахтар эр киһи курдук түргэнник толкуйдуу охсубат, онно эбиитин эмоцията оонньуон сөп. Дэриэбинэ аата дэриэбинэ, суол кыараҕас, сайынын оҕо элбэх, арай уулуссаҕа оҕо сүүрэн таҕыстын, ыт, сүөһү да буоллун, уруулун сыыһа тутан, суолга буолар араас түбэлтэлэргэ быраабыланы билбэт буолан дьону да дэҥниэн, бэйэтэ да эчэйиэн сөп. Онон “ГАИ-лар кэллилэр” диэн иһитиннэрии туох эрэ өҥөнү оҥоруу буолбатах, төттөрүтүн,  дьоҥҥо куһаҕаны оҥоруу буолар. Хас биирдии киһи ис-иһигэр дьиссипилиинэлээх буолуохтаах.

Бэйэм оройуоммар үлэлии сылдьан дэриэбинэбэр таҕыстахпына оскуолаҕа, уһуйааҥҥа сылдьан кэпсии, тириэрдэ сатааччыбын, олохтоох бассаап бөлөхтөргө эбэһээт быһаарыы, өйдөтүү үлэлэрин ыытабын.

– Биир эмит түгэни кэпсиэҥ дуо.

– Киһи барытыгар үөрэнэр, куһаҕан да, үчүгэй да буоллун. Тоҕус сыл үлэлээбитим тухары араас суол саахалын көрөн киһи үөрэнэр курдук буолар эбит. Ол гынан баран оҕо кыттыылаахха хайдах да киһи кыайан үөрэммэт, оҕо күн сириттэн туоруура, оҕо эчэйии ылан ыарыытыттан ытыы-соҥуу сытара, эбэтэр түҥнэри көтүллэн сиргэ, аспаалга сытара... манныкка киһи хайдах да кыайан үөрэммэт.

Оҕолоргутун, баһаалыста, харыстааҥ эрэ диэн ыҥырабын.

Үлэлээбит кэммэр куорат оскуолаларын барыларын кытта үлэлэһэн кэллим, төрөппүт мунньахтарын ыыттым, оҕолорго сэрэтэр үлэни кэпсээтим. Ол былаһын тухары биирдэ даҕаны бэлэм суруллубут тиэкистээх буолбакка, дьиҥ бэйэм сылдьыбыт, түбэспит суол саахалын түбэлтэлэрин кэпсээн туран, бирээмэ ыстаан биэрэбин, оҕо маннык эчэйиини ылар, инбэлиит буолуон сөп, күн сириттэн туораатаҕына, олоххут тухары бэйэҕитин буруйданыаххыт, олоххут уларыйан, алдьаныан да сөп диэн, итини барытын төрөппүттэргэ тириэрдэ сатааччыбын. Киһи хомойоро диэн, оҕо кыттыылаах суол саахала тахса турар. Ордук сайын электросамокаттарынан, оскуола оҕолоро матасыыкылынан суол саахалыгар түбэһэллэр, бу сайын икки ыал оҕотуттан матта. Төһөлөөх этэҕин, быһааран, сэрэтэн сааһылаан биэрэ сатыыгын да, төрөппүккэ тиийбэтэ хомолтолоох.

2-с түһүмэх. Оҕо саас, үлэһит буолуу

– Оҕо сааһыҥ туһунан кэпсиэҥ дуо?

– Оччолорго Орджоникидзевскай, билигин Хаҥалас оройуонун Улахан Аан сэлиэнньэтигэр соҕотох оҕонон күн сирин көрбүтүм, ийэбиниин иккиэбит. Кэргэннээхпин, үс оҕолоохпун, кэргэним эмиэ полицияҕа үлэлиир, иккиэн биир дэриэбинэттэн сылдьабыт.

– Оскуола кэмнэрэ умнуллубаттар, эн, бука, сытыы-хотуу, көхтөөх оҕо буолуоҥ ээ.

– Оскуола кэмнэрэ наһаа үчүгэйдик, умнуллубаттык ааспыттара. Кылааспытыгар 15 эрэ этибит, уон кыыс, биэс уол. Похуодтуу эҥин барарга биир уол икки кыыс үрүсээгин уонна бэйэтин киэнин сүгэр, ол курдук аҕыйах буоланнар, биир уолга икки кыыс түбэһэрбит.

Актыбыыс бөҕөтө этим, старосталыы сылдьыбытым. Пионерскай дружинаҕа эмиэ баарым, кыргыттартан бастакы барабанщик этим. Биир сыл хата хомсомуол буола сылдьыбытым. Барытыгар инники буоларым. Пионерскай тэриллии, хомсомуол, оҕону сааһылыыр, түмэр, үчүгэйгэ тардар этэ.  Убаастабылга, эппиэтинэскэ үөрэппит эбит.

Бииргэ үөрэммит оҕолорбун кытта урут-уруккуттан да доҕордуу сыһыаннаахпыт, көрсүһэбит, сылдьыһабыт, ылса-бэрсэ олоробут. Кэнникинэн аймахтыы да курдук буолан хааллыбыт.

– Оскуола кэнниттэн ханнык үөрэххэ туттарсыбыккыный?

– Билиҥҥинэн Дьокуускайдааҕы медицинскэй колледж, урут ЯМУ диэн этэ, онно туттарсан киирбитим. Ол саҕана Австрийскай киин, Медкиин саҥа тутуллан эрэр этэ, онно анаан икки бөлөҕү бэлэмнээбиттэрэ. Үөрэхпин бүтэрэн баран онно үлэҕэ киирбитим, кардиолог бырааска медсиэстэрэнэн сыл курдук үлэлээбитим. Ол кэннэ оҕолонон тахсарбар атын сиргэ көспүтүм. Ол курдук, кырдьаҕастар балыыһаларыгар сиэстэрэнэн, оҕо неврологическай диспансерыгар, норуокка биллэринэн, “Красная Якутия” үлэлии сылдьыбытым. Олоҕу араас өттүттэн көрөр, сыаналыыр тэрилтэлэргэ үлэлээбит курдукпун. Кырдьаҕастарга дьиэлэринэн сылдьарым, онно бириэмэ бөҕөбүн ыытар этим. Киирэн баран кэпсэтэ-кэпсэтэ олоробун, сэҥээрэн истэбин. Оҕо балыыһатыгар түөрт сыл үлэлээбитим. Инбэлиит оҕолору, төрөппүттэрин наһаа аһынар этим. “Краснай Якутия” диспансерга иһээччи дьону кытта үлэлиигин, кинилэр психологиялара “миигин ким да өйдөөбөт” диэн. Ону өйдүү сатаан кэпсэтии бөҕөтүн ыытар этим. Ити курдук, этэргэ дылы, олох ыарахан өттүн билэн баран дьэ полицияҕа киирбитим. Аны туран “аһыы утахтарым” онно кэлэллэр. Билибин уулуссатыгар баар спецприемникка үлэлиибин. Онно урут диспансерга сыппыт дьонум кэлэллэр, “арыгыттан эмтии сатаабыппыт дии, эмиэ иһэн кэбистиҥ дуо”, – диибин. Кэлэн 15  суукка сыталлар, ону таһынан  депортацияланар сокуону кэспит омуктары аҕалаллара.

Онон үлэбин итинник саҕалаабыппар үөрэбин, махталлаахпын. Араас дьылҕалаах дьону кытта алтыстаҕым. Олору кытта кэпсэтэбин, наһаа элбэҕи билбитим, Дьылҕа хаан оҥоһуута ыараханын, киһи араас дьылҕалаах буоларын, олоҕу көрөрбөр “оруосабай ачыкым” уһуллар курдук буолбута, олох араас өрүттээҕин аан бастаан онно көрөн саҕалаабытым диэххэ сөп. Киһи кыраттан да кэхтэн олох дьэбэрэтигэр түһүөн сөптөөҕүн. Ол түһэн баран баттаҕыттан бэйэтин соһон таһаарыаҕын. Бу тэрилтэҕэ түөрт сыл үлэлээбитим тухары төһөлөөх киһи, араас дьылҕа кэлэн ааспыта буолуой.

3-с түһүмэх. Таптал, дьиэ кэргэн

– Тапталгын, кэргэҥҥин хаһан, хайдах көрсүбүккүнүй?

– 19 сааспар кэргэн тахсыбытым, мин оччолорго үөрэхпин бүтэрбит кыыс, кини аармыйаттан саҥа кэлбит уола хаан этэ.

Кэргэним бииргэ үөрэммит уолум бииргэ төрөөбүт убайа. Биһиги үһүс кылааска үөрэнэрбитигэр кинилэр 7-с кылаас оҕолоро, пионербаһаатайдар. Пионерга киирэрбэр кэргэним миэхэ хаалтыс баайбыта, “Будь готовь!” диэбитигэр “Всегда готова!” диэбитим. “Юра убайа хаалтыс баайда” диэ да диэ буолбуттарын наһаа өйдөөн хаалбытым. Ол онон бүтэр, оскуолаҕа сылдьан билсии суох.

Устудьуоннуу сылдьан сарсын дойдубар айанныырбар диэн киэһэ Автовокзал сабыллыан эрэ иннинэ билиэт ыла бардым. Арай ким эрэ: “Дорообо!” – диир. Мин улахан киһи курдук көрөбүн, урут айах атан кэпсэппэтэх киһим, кимин биллим. Билиэт ыла кэллим диэн эттим, уолум: “Бу түүн аармыйаҕа барабын, “Маяктан” кэллим, күнү быһа олордум, биир дойдулаахтарбын көрсөөрү, эйигин эрэ көрүстүм. Билигин “Маякка” барабын уонна көтөбүн”, – диир. Онон мин атаарбыт курдук буоллум. Дьикти дии, дьылҕам оннук бэлиэни оҥорон, кэргэн буолуохтаах киһибин көрүһүннэрбит эбит.

Ол курдук кини аармыйаттан кэлэн, мин дойдубар сайылыы сылдьан дьэ дьиҥнээхтии билсибиппит.

– Ыал буолууга бэйэ-бэйэни өйдөһүү, харыстаһыы, таптал улахан оруоллаах, өссө тугу эбэн этиэҥ этэй?

– Убаастабыл. Киһи эйигин таптыыр, таптаан илдьэ сылдьан көрөн, харааннаан дурда-хахха буолар, онтон ис-искиттэн убаастабыл тахсыахтаах. Ол баар буоллаҕына харыстааһын тахсан кэлэр, онтон өйдөһүү кэлэр, ол барыта холбоон таптал уйатыгар кубулуйар. Убаастабыла суох кэргэҥҥин өйдүү сатаатаххына эмиэ туох да тахсыбат. Ол суох буоллаҕына эн киниэхэ дурда-хахха да буола сатаабаккын, кини харыстыы да сатаабат. Уонна сылаас сыһыан наада. Дьахтар уонна эр киһи эр ойох буолан олоруутугар. Бу эмиэ биир улахан оруолу оонньуур.

Эр киһи – айылҕа оҕото, дьахтары тоҕо эрэ итиннэ диэбэттэр. Дьахтар дьиэтин иһэ, 20 кв. миэтэрэ буоллун, 120 кв. миэтэрэ буоллун, кини энергетиката, кини бас билэр сирэ. Ааны арыйан таҕыстыҥ, бачча улахан киэҥ айылҕа, салгын, тэлгэһэ – эр киһи киэнэ. Тас өттө барыта, ол иһин кини айылҕа оҕото дэниллэр. Оттон дьахтар –  хапытаан. Кини хараабылын хайдах туруоруоҕа, хайдах устан саҕалыаҕа, дьиэ иһин сыһыана барыта сөпкө салаллыаҕа. Дьиэ иһинээҕи хараабыл хапытаана – дьахтар. Дьиэ иһигэр эрин, оҕолорун эйэҕэс сыһыанынан, аһылыгынан, көрүүтүнэн, сылаас хоонньутунан илиитигэр түһэрэн ылыахтаах. Эр киһи ааны арыйан бачча улахаҥҥа, киэҥҥэ тахсарыгар бэлэмнээн, дьахтар онно дьаныһыахтаах,  сыала-соруга оннук буолуохтаах. Эр киһини бэлэмнээн таһаарар гына. Оччоҕуна дьахтар эмиэ эр киһини кытта тэҥҥэ турунан кэбиһэр, олоххо суолтата тэҥ буолан хаалар. Тоҕо диэтэххэ бу олох барыта тэҥнэһиигэ сылдьар, баланс дэнэр, хараҥа – сырдык, түүн – күнүс, дьол – сор.

Өйдөспөт буолуу, убаастабыл суоҕа, дьахтар муудараһын таһаарбата, эр киһи киэҥ көҕүстээх буолбатаҕа бу барыта киирсэн, ол түмүгэ арахсыыга тиэрдиэн сөп. Дьахтар муударай, эр киһи киэҥ көҕүстээх буолуохтаах. Оччоҕо тэҥҥэ баран иһиэхтэрэ.

– Олоҕуҥ орто омурҕаныгар үктэнэн олороҕун, онуоха туох санаалар-оноолор киирэллэрий, дьоллоохпун диэн этинэҕин дуо?

– 50 саас чугаһаан истэҕинэ сааһыран эрэбин,  төттөрү барааһыҥҥа үктэнэбин диэн санаалаах буолар курдуккун. Дьиҥэр, наһаа үчүгэй саас эбит. Толкуйуҥ, олоҕу көрүүҥ уларыйар,  хайдах эрэ өрө тахсан кэҥээбит курдукпун, билиим элбээбит, дьон убаастыбыллаах сыһыаннара эмиэ олус үчүгэй иэйиини биэрэр. Эдэр кэллиэгэлэрбэр  барыларыгар эдьиий буола сылдьабын.

Эбэһээт дьоллоохпун дэнэбин. Хас биирдии түгэҥҥэ: кэргэн тахсыбыппар, үс оҕо – уол оҕо, икки кыыс бэлэх буолан кэлбиттэригэр, ийэҕэ, аҕаҕа, бу аймахха төрөөн кэлбиппэр, полицияҕа киирэн баран ханна үлэлиэхпин баҕарбыппынан барытыгар үлэлээбиппинэн. Олоҕу атын өттүнэн көрбүппэр наһаа махталлаахпын. Дьылларбар, күннэрбэр, итини барытын ааспыт буоламмын, билигин хайдах баарым, билигин хайдаҕым, миигин ылыналларыттан, таптыылларыттан дьоллоохпун.

– Арай суруналыыс буол, бэйэҕэр ханнык ыйытыыны биэриэҥ этэй?

– “Өссө биирдэ төрөөн аастаххына бу олоҕу олоруоҥ этэ дуо?” – диэн ыйытыыны биэриэм этэ.

– Хоруйуҥ?

– Саҥаны баҕарыам этэ. Олох атыны, саҥаны.

– Владилена, оттон иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаҕын?

– Ийэбиниин кэллиэксийэлиибит. Фарфоровай статуэткалары  мунньабыт, сойуус саҕанааҕылары. Тиэмэбит – дьахталлар уонна дьиэ кэргэн диэн. Бэйэм кэнники “билиҥҥи кэм оҕолоро” диэн статуэтканы мунньан саҕалаабытым. Бу дьарыктаммыппыт 18 сыл кэриҥэ буолбут эбит, 200-чэ устуука баар.

Оттон биир дьарыгым, суруйуу буолар, хоһоон диэтэххэ хоһоон буолбатах, олоҥхо диэтэххэ эмиэ да атын курдук, поэма диэххэ дуу, мифология дуу, атын жанр эбитэ дуу. Бэйэм тугу баҕарарбын, туох өйбөр көтөн кэлэрин суруйабын.

– “Киин куорат” хаһыат ааҕааччыларыгар тугу баҕарыаҥ этэй.

– Бу олоххо киһиэхэ үөһэттэн анаммыт икки улахан эппиэтинэс сүктэриллэр диэххэ дуу – күн сиригэр төрүүрэ уонна олохтон барыыта,  ол ортото – дьиҥ олох, ол  наһаа боростуой, судургу. Ааҕааччыларга сүбэлиэм, баҕарыам этэ, олоҕу судургутук көрүҥ уонна оннук сыһыаннаһыҥ, иккигэ иккини эптэххэ, түөрт буоларын курдук. Куһаҕан дии санаабыттаргын үчүгэйгэ эргитэн, төкүнүтэн. Оннук кыраны да төкүнүттэхтэринэ хаар курдук, улааттар улаатан иһэр, онон кыра да төкүнүйэн улаатан, тула, тас өттүлэригэр үчүгэйинэн эрэ дьайа сылдьыа. Уонна суол быраабылатын кэһимэҥ диэм этэ. Хас биирдии быраабыла кинилэр доруобуйаларын уонна олохторун харыстыырын умнумаҥ.

Хартыыскалар: Дьоруой тиксэриитэ