Умнуллубат биир түгэн

Сороҕор киинэҕэ уһуллубут биир түгэн киһи дьылҕатын кэрэхсэбиллээхтик кэпсиэн сөп. Биһиги СӨ аудиовизуальнай кииммит көмүс пуондатыгар «Советская Якутия» диэн 1952 сыллаахха уһуллубут документальнай киинэҕэ Ленин проспегын устун күлэн мичилиһэн иһэр үс эдэркээн дьону бука диэн Саха сирэ барыта көрбүтэ буолуо. Кинилэр туох идэни баһылаан, хайдах олохтоох дьон буолбуттара интэриэһиргэтиэн, толкуйдатыан сөп. Бу киинэ лиэнтэ биир түгэнигэр уһуллан хаалбыт, билигин Дьокуускай куоракка олорор, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ – Анна Прокопьевна Алексеева буолар.

Саха сирин сайына сатыылаан турдаҕына, Өрөспүүбүлүкэтээҕи култуурунай-сырдатар оскуола  устудьуоннарын Анна Борисованы, Ульяна Шадринаны уонна Алексей Даниловы куорат устун күүлэйдии сылдьалларын Илин Сибиирдээҕи киинэ-устуудьуйа бөлөҕө киинэҕэ тиһэн хаалларбыт. Устар бөлөх куусаба аһаҕас кыра массыынаҕа аппараттаах олорон устар эбит. Манна куорат олохтоохторо сибиэһэй сонуннаах хаһыаттары атыылаһаллара, «Центральнай» киинэ тыйаатыр аттыгар дьон тоҕуоруһа хаамара, минньигэс мороженай сиир оҕолор оччотооҕу кэми көрдөрөр биир кэрэ түгэннэрэ буолар. Бу балтараа чаастаах документальнай киинэҕэ Аҕа дойду сэриитэ бүппүтэ сэттэ эрэ сыл ааспытын кэннэ Саха сирин үлэһит норуотун, күннээҕи түбүктэрин, кэрэ көстүүлээх айылҕатын устан хаалларбыттар. Ол гынан баран сэрии ыар сыллара кинилэр сүрэхтэригэр-быардарыгар оспот баас буолан хааллаҕа. Анна Прокопьевна бу каадыры көрдөҕүнэ, эрчимнээх эдэр сааһын, умнуллубат үтүө күннэрин ахтан-санаан ааһар. Билигин ити көстөр доҕотторо күн сиригэр суохтар, ол гынан баран ити 1952 сыл сайына сүрэҕэр өрүү баар.

Тыыл бэтэрээнэ Анна Прокопьевна Алексеева 1933 сыллаахха Орджоникидзевскай оройуоҥҥа дьадаҥы ыалга төрөөбүт. Ийэтэ уон үстэ төрөөбүтүттэн үс буолан хаалбыттар. Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаламмытыгар кини аҕыс саастаах кырачаан кыысчаан этэ. Хас биирдии дьиэ кэргэни уоттаах сэрии ыар тыына таарыйбыта. Аччыктааһыны, чугас дьоно өлүүтүн-сүтүүтүн, бииргэ төрөөбүт убайа сэриигэ барбытын уонна кыайыы көтөллөөх кэлбитин билигин да Анна Прокопьевна харах уулаах ахтар. Нөмүгүгэ сэттэ кылаастаах оскуоланы бүтэрэн баран Аня Борисова Дьокуускайга өрөспүүбүлүкэтээҕи култуурунай-сырдатар оскуолаҕа үөрэммит, онтон Москуба куоракка библиотечнай институту 1961 сыллаахха бүтэрбит.

Анна Прокопьевна кэргэнин Василий Семенович Алексеев дойдутугар Үөһээ Бүлүүгэ кэлэн отут сыл «Коммунизм сардаҥата» хаһыакка сүрүн эрэдээктэри солбуйааччынан эҥкилэ суох үлэлээбитэ. Ону таһынан уопсастыбаннай үлэттэн туора турбакка, Үөһээ Бүлүү оройуоннааҕы дьахталлар сэбиэттэрин,  саллааттар ийэлэрин кэмитиэтин үтүө суобастаахтык өр сылларга салайбыта. Арассыыйа суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, элбэх кинигэ ааптара.

Анна Прокопьевна олоххо, кэрэҕэ тардыһыылаах, улахан дьиэ кэргэн Далбар Хотуна, түөрт оҕо амарах ийэтэ, элбэх сиэн, хос сиэн эйэҕэс эбэтэ. Улуу Кыайыы 80 сылынан Анна Прокопьевна Алексееваны итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибит, чэгиэн доруобуйаны, ыраас халлааны, дьолу-соргуну, баай-талым олоҕу баҕарабыт! Аан дойду устуоруйатыгар улахан сабыдыаллаах, ыар сүтүктээх, харах уулаах уонна өрөгөй үктэллээх Улуу Кыайыы суолтата хаһан да умнуллубатын.