Тирии мээчик, күөрэй, үөһэ!

Тигиилээх тирии мээчик салгыҥҥа өрө кыырайан тахсарын “очко”, “аут”, “потолок” диэн ньиргиэр саҥа доҕуһуоллаах волейбол оонньуута ааспыт өрөбүлгэ Дьокуускай куоракка Улуу Кыайыы 40 үбүлүөйдээх сылыгар оскуоланы бүтэрбиттэр ортолоругар Аҕа дойду көмүскээччилэрин күнүн көрсө буолан ааста.

Бу күн икки сааланан сүүһүнэн оонньооччуну түмпүт күрэхтэһии туһунан Сунтаар улууһун Элгээйи орто оскуолатын 1985 сыллаахха бүтэрбит Георгий Егоровтыын кэпсэттибит.

– Георгий Егорович, күрэхтэһии сыл аайы хабаана кэҥээн, кыттааччытын кэккэтэ элбээн иһэрин бэлиэтии көрдүм.

– Оннук. Бу күрэхтэһиини быйыл үһүс сылбытын ыыттыбыт. Саха АССР оскуолаларын араас кэмҥэ бүтэрбиттэр түмсүүлэрин хамсааһына өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн саҕаланарыгар биһиги, 1985 сылга бүтэрбиттэр, эмиэ түмсүү тэриммиппит. Алексей Васильев бэрэссэдээтэллээх уопсастыбаннай түмсүүбүт тула билигин 4000 кэриҥэ буолан мустаммыт, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр-көстөр хамсааһын буола үүннүбүт. Хара маҥнайгыттан улууһунан арахсыы, кылааһынан эрэ билсиһии буолбатын туһуттан кэлиҥҥи дьон болҕомтотун тардар илиҥҥи халандаар уон икки ыйынан мустуу көҕүлэммитэ. Ол эбэтэр тус-туһунан улуустарга, куораттарга олорор үөлээннээхтэр бэйэлэрин «зодиактарын» бөлөҕөр киирэн, бэйэ-бэйэлэрин кытта куйаар ситиминэн билсэн, алтыһан саҕалаабыттара уонна төгүрүк сылга биирдэ, бэйэлэрэ төрөөбүт ыйдарыгар уопсай өрөспүүбүлүкэ тэрээһинин оҥорорго сүбэлэспиттэрэ. Туһааннаах зодиак бөлөҕө бу тэрээһини бары көмөлөөн, уопсай сүбэнэн ыыталлар. Холобур, биһиги, «Күрүлгэн» бэлиэ бөлөҕө быйыл үһүс төгүлүн волейбол күрэхтэһиитин ыытабыт. Чахчы, төһө даҕаны хас биирдии зодиак-бөлөхтөн биирдии хамаанда ирдэнэр буоллар, сыл аайы кыттааччы ахсаана элбээн иһэрэ үөрдэр. Сүрүн оонньооччулары таһынан «саппаастар», «ыалдьааччылар» даҕаны сыл аайы элбээн иһэллэрэ үөрдэр. Быйыл күрэхтэһии балаһыанньатыгар «ыалдьааччылары» туһунан киллэрэн, түһүлгэбит дьиҥнээх спорт бырааһынньыгар кубулуйда.

– Мин билэрбинэн, манна куоракка эрэ олорооччулар буолбакка, улуустан кытта оонньуу даҕаны, «ыалдьа» даҕаны кэлэллэр.

– Оннук. Кэлэктиип, чуолаан зодиак-бөлөх, туһугар диэн ыраахтан-чугастан айаннаан кэлэр үөлээннээхтэрбит элбэх буолаллар ээ. Бу да сырыыга волейбол хамаандатыгар киирсээри, «ыалдьаары», Кэбээйиттэн, Бүлүүттэн, Үөһээ Бүлүүттэн, Чурапчыттан, Амматтан, Горнайтан, Намтан, Хаҥаластан кэлбит дьоннордоохпут. Тоҕо диэтэххэ биһиги көлүөнэ эдэр сааспыт волейбол аргыстаах ааспыта диэтэхпитинэ, сыыспаппыт буолуо. Ол билиҥҥи сааспытыгар ыарахаттардаах курдук эрээри, сүрэхпит баҕатынан күрэхтэһэбит буоллаҕа дии. Уонна, биллэн турар, үөлээннээхтэрбитиниин тэтиммит биир буолан, кэм кыаллар.

– Эһиги 1975-1989 cc. выпустар ортолоругар ыытыллар волейбол өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэҕин кыайыылаахтара буолаҕыт. Бу туһунан кэпсии түс эрэ, Георгий.

– Биһиги, «Выпуск-85» түмсүүбүт волейболга сүүмэрдэммит хамаандата волейбол Кубогын икки төгүллээх хаһаайыттарынан буолабыт. Быйылгы Кубогы ыллахпытына, үйэ-саас биһиэхэ хаалар.

– Күүстээх оонньооччулар ааттарын истиэх эрэ.

– Хамаанда туһугар диэн санааттан «мээчиги туппатаҕым ыраатта», «хаһан эрэ мээчиктиир этим» диир кыттааччы элбэх. Боростуой оонньооччуттан ураты волейбол спорда өрөспүүбүлүкэҕэ сайдарыгар улахан кылааттаах үөлээннээхтэрбит биһиги ортобутугар элбэхтэр. Кинилэр эмиэ бэйэлэрин зодиактарыгар киирэн оонньооннор, күрэхтэһии тыҥааһыннаах да буолар, кинилэри көрөммүт үгүспүт холобур ыларбыт, уопут да буолара саарбаҕа суох. Күүстээх оонньооччулар кыраһыабай, хатыламмат түгэннэри бэлэхтииллэрэ даҕаны көрөргө астык.

Бу олунньу 17 күнэ – волейболу сэҥээрээччилэр билэр уонна билинэр СахаВА уопсастыбаннай тэрилтэ төрөөбүт күнэ. Бу бэлиэ күҥҥэ «Выпуск-85» түмсүү быһаччы кыттыылаахпыт диэххэ сөп. Ол курдук, 2008 сыллаахха үөлээннээхпит Сергей Иванов көҕүлээһининэн Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр аан бастаан волейбол күннэрин чэрчитинэн ыытыллыбыт күрэхтэһиилэр 16 тыһ. кыттааччыны түмпүттэрэ. Уонна чахчы даҕаны норуот ылынар, кыттар, сэҥээрэр спорт көрүҥүнэн билиниллэн, “СӨ Волейбол федерацията” баар буоларын ситиһии буолта. Онон Сергей Иванов СахаВА төрүттээччитэ, бэрэссэдээтэлэ буолар. Аны биир үөлээннээхпит Янис Ефимов – федерация билиҥҥи салайааччыта. Бу уолаттар иккиэн биһиги үөлээннээхтэрбит, күрэхтэһиилэрбитигэр кыттар, көҕүлэһэр буоланнар, күрэхтэһиибитин СахаВА былааҕын таһааран, өрөгөй ырыатынан истэн саҕаланна.

Саха сирин волейболун СахаВА чилиэннэрэ — биир үөлээннээхтэрбит: Сергей Иванов (Оҕус), Янис Ефимов, Семен Дмитриев (Чубуку), Георгий Иванов (Күрүлгэн), Афанасий Сидоров (Игирэлэр) бэйэлэрин зодиактарын хамаандаларыгар оонньоон, күрэхтэһиибит таһыма да үрдүүр, кыраһыабай да түгэннэрдээх буолар.

Түгэнинэн туһанан бэйэм зодиак бөлөҕүм аатыттан бу күрэхтэһиини ыытарбытыгар сылын аайы күүс-көмө буолар, өйүүр түмсүүбүт лидерэ Лилиана Ивановна Антоноваҕа махтанабыт. Биһиги выпуск ыытар саахымат, дуобат, ох саа да күрэхтэһиилэрбит, бу волейбол даҕаны Марха оскуолатын (директор М.Н. Стручкова) истиэнэтигэр үгүстүк ыытыллан кэлбиттэринэн оскуола дьаһалтатыгар махтанабыт.

– Георгий Егорович, билсиһиннэрииҥ иһин махтанабын. Куруук маннык эдэр эрчим кэмҥитин туппутунан сылдьыҥ, спорду сэҥээриҥ!

Санатар буоллахха, олунньу ыйга Дьокуускайга Ем. Ярославскай аатынан Саха түмэлигэр Кыайыы 40 сылыгар оскуоланы бүтэрбиттэр «Выпуск-85» уопсастыбаннай түмсүүлэрэ “Время и Память” диэн ааттаах олус баай матырыйааллаах, дириҥ ис хоһоонноох быыстапканы туруорбута. Манна 1941-45 сс. Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтара, тыыл бэтэрээннэрэ, сэрии сылларын оҕолоро эбэлэрин-эһэлэрин, ийэлэрин-аҕаларын өлбөөдүйбэт мөссүөннэрин, бойобуой мэтээллэрин, туоһу  суруктарын, наҕараадаларын, ахтыыларын, тутта сылдьыбыт малларын таһынан бүгүҥҥү күммүтүгэр буола турар анал байыаннай дьайыыга кыттар волонтер, военкор, байыаннай быраас быһыытынан сылдьар үөлээннээхтэрин, эдэркээн олохторун толук уурбут оҕолорун туһунан матырыйааллар турбуттара.

Хаартысканы ааптар түһэриилэрэ