Үтүө санаанан салайтаран

Бүгүн дьон-сэргэ, нэһилиэнньэ үгүс араҥата көмөҕө, өйөбүлгэ наадыйар кэмигэр, араас тэрээһиннэри, дьаһаллары ыытыыга меценаттар төһүү күүс буолаллар. Сахабыт сиригэр оннук дьон олохпутун тупсараллар, инникигэ эрэли үөскэтэллэр. Олортон биирдэстэрэ – тутуунан дьарыктанар “Прогресс” хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ, “Дыгын оонньууларын” сүрүн спонсора, үбүлээччитэ Алексей Семенович Пинигин бу күннэргэ үбүлүөйдээх 55 сааһын бэлиэтиир. 

 “Дыгын оонньуулара” саха норуотун култууратын, историятын көрдөрөр. Мас тардыһыыта, атах оонньуута, хапсаҕайдаһан тустуу – биһиги, сахалар, былыргыттан илдьэ кэлбит күрэхтэһэр төрүт көрүҥнэрбит.  Ыччаппыт өй-санаа, эт-хаан өттүнэн, киһи быһыытынан  сайдарыгар олус тоҕоостоох, туһалаах. Биһиги сайдыы өттүгэр барыахтаахпыт. Инники кэскили, чэбдигириини тутуһуохтаахпыт. “Дыгын оонньууларын” кыайыылаахтара оҕолору дьарыктаан эрэллэр. Холобур, Сайсары түөлбэтигэр Ильменскэй уулусса 9-гар саҥа тутуллубут В.В. Рязанскай дириэктэрдээх аарыма спорткомплекска Леонид Филиппов 150 оҕону дьарыктыыр. Оҕолор кэлэ тураллар. Төрөппүттэрэ аҕалаллар, оҕолоро Иван Белолюбскай, Николай Дьяконов, Дьулустаан Ноговицын курдук күүстээх дьон буолуохтарын баҕараллар. Элбэхтэрэ бэрт буолан, дьарыктанар миэстэ тиийбэт. Онон өссө спорт саалатын тутуохпутун баҕарабыт. Төрүт көрүҥнэрбитин сайыннарыаҕыҥ, оҕолорбутун, ыччаппытын күүстээх-күдэхтээх, кыраһыабай, күүстээх санаалаах, дьиҥнээх эр киһи буола улааталларын, киэн туттар дьоммут буолан тахсалларын ситиһиэҕиҥ!”

Алексей Семенович Пинигин

Хадаар Көлөгөйүттэн

Алексей Семенович төрдө-ууһа Чурапчы. Аҕата Семен Семенович Пинигин Хадаар нэһилиэгин Көлөгөйүттэн төрүттээх, учууталлаабыта, сэбиэттээбитэ, спорт кэмитиэтигэр бэрэссэдээтэллээн оройуонун кыайыыга-хотууга кынаттаабыта, дуобакка маастарга хандьыдаат. Ийэтэ Валентина Дмитриевна Амма өрүс кытылыгар олорор нэһилиэктэртэн Мындаҕаайыттан, Мырылаттан сыдьааннаах, норуодунай тыйаатыр режиссерунан уһуннук үлэлээбитэ. Биһирэмнээх испэктээктэри туруорара, уус-уран самодеятельность кэнсиэрдэригэр ис-иһиттэн иэйиилээх хоһооннору ааҕан, көрөөччүлэри умсугутара. Эбээлэрэ, эдьиийдэрэ норуот маастардара.

Алексей аҕатын сабыдыалынан спорт долгунугар улааппыта, күрэхтэһиилэргэ сылдьара, спортивнай оскуола-интэринээккэ үтүөлээх тренер Д.П. Коркиҥҥа тустуунан дьарыктаммыта. Спорду өйүгэр-санаатыгар иҥэриммитэ. Уола Сэмэнчик оҕо эрдэҕиттэн аҕатын кытта “Юность” стадиоҥҥа бииргэ сылдьаллара, ардыгар бииргэ сэрээккэлиирбит, футболист буолар ыра санаалаах Нерюнгри футболга оскуолатыгар тиийэн үөрэммитэ. Үөрэххэ дьоҕурдаах буолан, орто оскуоланы кыһыл көмүс мэтээлинэн бүтэрбитэ. Оскуолатааҕы сылларыгар Уһук Илин чөмпүйүөнэ, “Бастыҥ бомбардир” бириис хаһаайына. Москваҕа “Химик” профессиональнай кулуупка  ыҥырыыга сылдьар бэртээхэй футболист буола буспута-хаппыта. Атаҕын ахиллатын эчэтэн, быстах кэмҥэ дьарыгын тохтоппута. Арассыыйа Норуотун Хаһаайыстыбатын уонна Судаарыстыбаннай сулууспа Академиятыгар менеджер идэтигэр үөрэнэн бүтэрбитэ. Билигин “Прогресс” ХЭТ биир тутаах буҕаалтыра. Онон, Пинигиннэр култуураҕа-спорка удьуордаан туран айылҕаттан дьоҕурдаахтар.

Үлэ-үөрэх киэҥ аартыгар

Олох киэҥ аартыгар тардыһар дьулурҕа өйдөөх-санаалаах Алексей Пинигин Чурапчы орто оскуолатын 1976 с. бүтэрбит сылыгар хомсомуол путевкатынан “Агропромстройга” болуотунньуктаабыта, Нерюнгритааҕы 12-СПТУ-га БелАЗ-ка үөрэнэн, массыына ыытар быраап ылбыта, ЗабВО-ҕа  Бурятия сиригэр-уотугар аармыйаҕа сулууспалыыр сылларыгар сибээс байыаннай чааһыгар суоппардаабыта. Дьокуускайдааҕы Тыа хаһаайыстыбатын академиятыгар биэс сыл үөрэнэн экономист, юрист уонна хайа инженерэ идэлэри баһылаабыта. Быыһыгар-ардыгар тимиринэн уһанан, силиэсэрдээбитэ, токардаабыта. Көтөрү иитэр фабрикаҕа атыы-эргиэн отделларын салайбыта. Чурапчыга уонна Намҥа “Туймаада-Даймонд” алмааһы кырыылыыр собуоттарга таһаарыылаахтык үлэлээн, генеральнай дириэктэри солбуйааччыга тиийэ үүммүтэ, дьиэ-уот өрөмүөннэринэн дьарыктаммыта. 

Эдэр үлэһит өйө-санаата кэҥээн, айар-тутар баҕата баһыйан, 1999 сылтан тутуу эйгэтигэр эрчимнээхтик киирбитэ. Алексей Семенович Пинигин биригээдэлэрэ олорор дьиэлэр ититэр ситимнэрин өрөмүөннээһини эҥкилэ суох толортообуттара. Тутуу тэрилтэтин салайар  уонна тэрийэр дьоҕура хоту Булуҥҥа, Тиксии бөһүөлэгэр арыллыбыта. Ханнык да ыарахаттары аахсыбакка, ылыммыт сорудахтарын  хаачыстыбалаахтык уонна болдьоҕор бүтэртииллэрэ.

Бэйэтин кыаҕар, билиитигэр-көрүүтүгэр эрэллээх этэ. Инньэ гынан, туспа чааһынай тутуу тэрилтэлэммитэ. Дьиэлэр хапытаалынай өрөмүөннэринэн, сылытыынан-ититиинэн, ситимнэри тардыынан, реконструкциялааһынынан дьарыктаммыта. Үлэлэрин түмүктэриттэн астыныыны, дуоһуйууну ылара. Генбэдэрээтчит быһыытынан үлэлээн-хамсаан, сирдэнэн-уоттанан, Жатайга, Аллараа Бэстээххэ, Эдьигээҥҥэ олорор дьиэлэри киллэрбиттэрэ. Застройщик быһыытынан араас тэрилтэлэр, министиэристибэлэр дьиэ-уот туттарар сакаастарын ылаттаан, үлэ көхтөөхтүк барбыта. “Прогресс-инженеринг”, “Сириус” тутуу тэрилтэлэрин көдьүүстээхтик салайбыта.

«Прогресс»

Балысхан тэтимнээх үлэни ыытар буолан, кэҥээн испиттэрэ.  2011-2012 сыллардаахха “Прогресс” ХЭТ юридическай регистрацияны ааспыта. Аата да этэринии, “Прогресс” үүнүүгэ-сайдыыга туһуламмыта. Тыа сирин улуустарын кытта дуогабардар түһэрсиллибиттэрэ. Вахтовай ньыманан хомуллубут биригээдэлэргэ 100-чэкэ, ардыгар 400-500-кэ тиийэ ахсааннаах араас омуктар үлэлииллэр. Ол иһин өйдөнүмтүө буоллун диэн нууччалыы ааты ылыммыттара. Штакка 29-30 киһи турар. Тутуллар эбийиэк иэниттэн, элбэҕиттэн-аҕыйаҕыттан биригээдэлэр үлэһиттэрин ахсаана хамсыыр.

Куорат таһынааҕы Хатас бөһүөлэгэр бэртээхэй база оҥостоннор, 2006 с. офис туттаннар киирбиттэрэ. Үлэ өссө киэҥ далааһыннаммыта. Генеральнай дириэктэр Алексей Семенович Пинигин үпкэ-экономикаҕа солбуйааччыта Өлүөхүмэ Кыыллааҕыттан СГУ үп-экономика институтун кыһыл дипломунан бүтэрбит Павел Евгеньевич Пшенников, тутууга солбуйааччыта Амма Алтаныттан СГУ техфагын бүтэрбит  тутуу инженерэ Андрей Викторович Протодьяконов. Күөгэйэр күннэригэр сылдьар эдэр, эрчимнээх салайааччылар. Сүнньүнэн, тыа сиригэр тутуулары ыытар буоланнар, тыа сирин ыччатын, аармыйаҕа сулууспалаабыт, дьиэлэриттэн-уоттарыттан, дьиэ кэргэттэриттэн иккилии-үстүү ый тэлэһийэ сылдьан, ыарахан үлэни тулуйар, идэлэрин сөбүлүүр испэсэлиистэр “Прогресска” үлэлииллэр.

Сакаасчыттары кытта кэпсэтиилэргэ, дуогабардарга, хантараактарга олоҕуран, кэлэктиип сүбэ мунньаҕар бигэргэммит былааннарынан, производственнай графиктарынан тутуулар бараллар. Үбүлээһин, харчы  киириитэ-тахсыыта, хаамыыта хонтуруолланар. Чиҥ материальнай базалаахтар, сөп буолар тиэйэр-таһар, көтөҕөр-уурар тиэхиньикэлэрдээхтэр. Бүгүҥҥү туругунан барыта 44 социальнай хабааннаах тутууну, олор истэригэр оскуолалар, оҕо уһуйааннара, Нам 1-кы Хомустааҕар спортивнай саала, Чурапчыга спортивнай саалалардаах оскуолалар үлэҕэ киирдилэр. Олохтоохтор уҕараабат махталларынан туһаналлар. Биирдиилээн дьоҥҥо, тэрилтэтин үлэһиттэригэр материальнай-социальнай көмөлөр хараабакка оҥоһуллаллар.

«Бастыҥ меценат»

Алексей Семенович үөйбэтэх өттүттэн төһө да доруобуйатыгар улахан охсууну ыллар,  күргүөмнээх үлэ үөһүгэр сылдьар. Икки-үс сыллааҕыта Саха төрүт дэгит күрэһин (саха многоборьета) Федерациятын Бэрэсидьиэнинэн талыллыбыта. СӨ Физическэй култуураҕа уонна спорка министиэристибэтин иһинэн 2023 сыл түмүгүнэн физическэй култуура уонна спорт эйгэтигэр “Бастыҥ меценат” лауреатын дьоһун аата иҥэриллибитэ. Үрдүк сыанабыл өр сыллаах сыралаах үлэнэн ситиһиллибитэ.  

Эдэр-оҕо саастарыттан спорду өйдүүр уонна өйүүр бигэ өйдөбүлү сүрэҕэр дириҥник иҥэринэ сылдьар буолан, тэрийэр-салайар үлэтин ис хоһооно ол сиэринэн. Бар дьон, норуот тапталынан туһанар Туймаада уйгу-тунах ыһыаҕар Үс Хатыҥҥа сыллата ыытыллар “Дыгын оонньууларыгар” болҕомто ууруллан кэллэ. Дьокуускай куорат Физическэй култуураҕа уонна спорка управлениетын салалтата анаан-имнээн кэлэн бириис туруоран өйүүрүгэр, көмөлөһөрүгэр  көрдөспүттэрин быһа гыммакка, Алексей Семенович кэлэктиибин кытта сүбэлэһэн бараннар, көрдөһүүнү ылыммыттара. “Прогресс” ХЭТ “Дыгын оонньууларын” быйыл алтыс төгүлүн сүрүн спонсор быһыытынан үбүлээтилэр. Муҥутуур кыайыылаахтар Леонид Филиппов (2020), Егор Филиппов (2021), Алексей Уваровскай (2022), Вячеслав Дьяконов (2023), Дьулустаан Ноговицын (2024) сыллардаахха хас биирдиилэрэ 1 000 000 солк., быйыл Борис Сдвижков 3 000 000 солк. уу харчынан “Прогресс” тэрилтэ ген.дириэктэрэ Алексей Семенович Пинигин илиититтэн үөрүүлээх быһыыга-майгыга туппуттара. 

Спорт кыайыыга дьулууру, тулууру иитэр, олоххо, үлэҕэ ситиһиилээх буолуу тыынын иҥэрэр суолтата улахан. Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх тутааччыта, Бочуоттаах архитектора, Чурапчы уонна Нам улуустарын, Хадаар, Болтоҥо, Кытаанах,  1-кы Хомустаах, 2-с Хомустаах, Хамаҕатта, Хатыҥ-Арыы, Кэбээйи нэһилиэктэрин Бочуоттаах гражданина Алексей Семенович Пинигин бу аҕыйах хонуктааҕыта РФ Бэрэсидьиэнэ В.В. Путин Махтал суругун тутта.

Алексей Семеновиһы өрөгөйдөөх үбүлүөйүнэн эҕэрдэлиибит, норуотун туһугар бэйэтин харыстаммат үлэтигэр-хамнаһыгар үрдүк көрдөрүүлэри, чэгиэн-чэбдик туругу, дьиэ кэргэнигэр дьолу-соргуну баҕарабыт!