Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнэ киэҥ далааһыннахтык ааста

2025 сылга бэлиэтэнэр саха суругунан литературата төрүттэммитэ 125, Улуу Кыайыы 80 сылларыгар аналлаах Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнэ олунньу 13 күнүгэр Дьокуускай куоракка киэҥ далааһыннаахтык бэлиэтэннэ.

Суорун Омоллоон аатынан опера уонна балет тыйаатырыгар бу күн киэһэ 17.00 чаастан икки этээһинэн биллиилээх суруйааччылар кыттыылаах автограф-сиэссийэ, кинигэ, сахалыы оҥоһук быыстапкалара, Новгородов алпаабытынан чэрэниилэнэн суруйарга, хоһоон ааҕарга холонуу тэрилинниэлэр.

Үөрүүлээх мунньах “СӨ судаарыстыбаннай уонна официальнай тылларын чөл хаалларыы, сайыннарыы” судаарыстыбаннай бырагыраама үлэтин кэпсиир видеонан уонна Галина Кривошапко аатынан СӨ судаарыстыбаннай филармонията Арассыыйа уонна СӨ Өрөгөй ырыаларын толоруутунан саҕаланна.

Бу кэннэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Николаев Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүгэр аналлаах дакылаатын истии буолла.

Ил Дархан бүгүн Арассыыйа тылларын сайыннарарга улахан болҕомто уурулларын, тыл дойдуну сомоҕолуур күүс буоларын, хас биирдии омук бэйэтин тылын илдьэ сылдьарыгар сөптөөх усулуобуйа баар буолуохтааҕын туһунан дойдубут Конституциятыгар сурулларын, Арассыыйа Федерациятын Бэрэсидьиэнэ Владимир Владимирович Путин бары норуоттар тылларын чөл хаалларыы элбэх омуктаах дойдубутугар сүҥкэн суолтатын бэлиэтээбитин уонна быраап, үп-харчы өттүнэн уонна ис хоһоонунан тустаах хааччыллыылаах буолуохтааҕын ыйбытын тоһоҕолоото.

“Биһиги бүттүүн сорукпут – төрүт тылбытын күүһүрдүү, чөл уонна ыраас буоларын ситиһии, ыччакка иҥэрии. Бу соруктары олоххо киллэрэр анал бырагыраама үбүлээһинэ икки төгүл улаатан, сыллата бүдьүөттэн 100 мөл. солк. көрүллэр. Үлэ түөрт хайысханан ыытыллар: тыл эйгэтин чинчийии, үөрэх литэрэтиирэтин оҥоруу уонна бэчээттээһин, ийэ тылы үөрэтии, куйаар ситимигэр киэҥник тарҕатыы”, – диэн бэлиэтээтэ Айсен Николаев.

Маны сэргэ “Саха тылын быһаарыылаах улахан тылдьыта” бэччээттэнэн, саха тылын аан дойду таһымыгар таһаарбытын, СӨ Билимин академиятын иһинэн төрүт тыллары үөрэтии, харыстааһын уонна сайыннарыы үлэтэ ыытылларын, Бырабыыталыстыба иһинэн саха тылын тиэрминнэрин хамыыһыйата тэриллибитин, сокуон барыла икки судаарыстыбаннай тылынан киирэрин, инникитин маннык тэрээһиннэр олохтоох бэйэни салайыныы таһымыгар эмиэ тарҕаныахтара диэн биллэрдэ.

Саҥа ФГОСка олоҕурар 1-4 кылаастарга саха тылын уонна литературатын учебнигын оҥоруу 2025 сылга түмүктэниэхтээҕин, 630 оскуола библиотекаларын төрөөбүт тылынан кинигэнэн хааччыйыы ситиһиллиэхтээҕин эттэ.

Сорох улуустарга төрөөбүт тылынан үөрэтии туруга доҕолоҥнуурун, үөрэх министиэристибэтэ маныаха сөптөөх дьаһаллары ыларыгар эрэнэрин тоһоҕолоото.

Айсен Николаев бэлиэтээбитинэн, төрөөбүт тыл дьылҕата бүгүҥҥү күҥҥэ өрөспүүбүлүка оскуолаларыгар үлэлиир 670 саха тылын уонна 74 хотугу тыллар учууталларыттан быһаччы тутулуктааҕынан, учууталлары, тыл үөрэхтээхтэрин бэлэмниир үлэҕэ болҕомто ууруллуохтааҕын, төрүт тылларга БКЭ түмүгүн үрдүк үөрэх кыһалара ылыналлар эрээри, саха тылын талыы сэдэҕин, хотугу тыллары кэнники үс сыл биир да оҕо талбатаҕын этэ. Быйыл саха тылын учууталларын өрөспүүбүлүкэтээҕи III-c сийиэһин үрдүк таһымнаахтык тэрийэр сорук турарын бэлиэтээтэ.

Бэлиэ күнүнэн ийэ тыл сайдарыгар, чөл хааларыгар сыраларын уурар, сүҥкэн кылааттарын киллэрсэр дьоҥҥо СӨ Ил Дархан бириэмийэлэрэ туттарыы буолла:

С.А. Новгородов аатынан бириэмийэ – ХИФУ РФ Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна култуураларын үнүстүүтүн саха тылыгар кафедратын сэбиэдиссэйэ Дария Ивановна Чиркоева;

Н.И. Спиридонов – Тэки Одулок аатынан бириэмийэ – СӨ дьүкээрдэрин ассоциациятын чилиэнэ, хотугу норуоттар ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустубаларын маастара, дьүкээгир тылын, култууратын тарҕатааччы Мария Николаевна Курилова;

В.Д. Лебедев аатынан бириэмийэ – эбээн норуотун ытык кырдьаҕаһа, “һээдьэни” таһаарааччы, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, “Ийэ буолуу мэтээл” II истиэпэннээх, “СӨ учууталларын учуутала”, “Сэрии оҕолоро” бэлиэ хаһаайката Анна Дмитриевна Слепцова;

Г.М. Василевич аатынан бириэмийэ – тыл билимин хандьыдаата, Гуманитарнай чинчийии институтун хотугу филологияҕа салаатын билимҥэ үлэһитэ Мария Петровна Дьяконова.

Бырааһынньыктааҕы кэнсиэр Дьокуускай куорат тыйаатырдарын артыыстара, култуура колледжын устудьуоннара, Пригороднай бөһүөлэк оскуолатын оҕолоро уонна саха эстрадатын ыраһыаттара кыттыылаах буолан ааста. Дьоро киэһэ оһуохайынан түмүктэннэ.

Санатар буоллахха, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев ыйааҕынан 1996 сыллаахха Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнэ олохтоммута. Ити иннинэ 1992 сыллаахха “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыллар тустарынан” өрөспүүбүлүкэ сокуона бигэргэммитэ.

Хаартыскалар: Андрей Сорокин, СИА