11.06.2025 | 10:00

Сыдьаайа: «Хайдахтаах да уустук түгэҥҥэ сырдык туруккун ыһыктыма!»

Сыдьаайа: «Хайдахтаах да уустук түгэҥҥэ сырдык туруккун ыһыктыма!»
Ааптар: Татьяна Захарова-ЛОҺУУРА
Бөлөххө киир

«Талааннаах киһи барытыгар талааннаах» диэн мээнэҕэ эппэттэр. Бүгүҥҥү дьоруойбут, кырдьыга да, барытыгар дьоҕурдаах ийэ, эбэ, кэргэн, дьүөгэ. Баайар, иистэнэр, амтаннаах ас да астыыр. Уһанан да ылыан сөп, оннооҕор түннүк өстүөкүлэтин тарбаҕынан эрэ кээмэйдээн сөрү-сөп гына быһан олордоро. Эдэригэр тэлэбиисэри, магнитофоннары кытта өрөмүөннүүрэ үһү. Туруорар үҥкүүтүн муусукатын бэйэтэ сааһылаан, “нарылаан” быһан, биидьийэ да таҥар, хаартысканы да фотошоптуур.

Саха сиэринэн, кыратыттан хомустуур, ыллыыр, туойар. Билигин онно өссө дьону уһуйар. Нумерологиянан дьарыктанар, уйулҕаһыт быһыытынан эмиэ көмөлөһөр, араас кэпсээннэри, хоһооннору да суруйан холонор.

Оттон дьон-сэргэ кинини сүрүннээн үҥкүүгэ дьарыктааччы, үҥкүү туруорааччы, “Сыдьаайа” үҥкүү оскуолатын салайааччытын быһыытынан билэр. Сэрэйдэххит буолуо, бүгүҥҥү ыалдьыппыт – Анастасия Иннокентьевна Габышева-Сыдьаайа.

Анастасия икки үрдүк үөрэхтээх: кэтэхтэн Арктикатааҕы култуура институтугар туризм салаатыгар уонна олохтоох университекка  психолог идэтигэр үөрэммит. Эрдэ култуура колледжыгар режиссер үөрэҕин бүтэрбит.

Биһигин ыйаабыт бэлиэ сирэ – Сунтаар Күндэйэтин Харыйалааҕа. Ол эрээри, аҕата суох буолаатын кытта, быыкаа эрдэҕинэ Хороҕо көспүттэр.

Айдарыылаах аҕаттан айыллан

– Ийэм аҕабар сэттис кэргэн этэ. Уол оҕолоох, сүүрбэтин ааһан баран, 61 саастаах, сокуонунан сэттэтэ ойохтоно сылдьыбыт киһиэхэ – аҕабар, ойох баран, 10 оҕоломмуттар. Мин, оһоҕос түгэҕинээҕи оҕо, бу дойдуга бэбээрэн кэлэрбэр, аҕам 76 саастааҕа. Сорох итэҕэйбэт да, кырдьыга, оннук. Мин кэннибиттэн өссө биир оҕо кэлэн баран, төннүбүт. Аҕам... 80 сааһыгар диэри дьахтарга сылдьара үһү! Эр киһи быһыытынан олус кыахтаах эбит. Дэлэҕэ да, ийэм сылаарҕаан, туора хаамарын билбэтэҕэ буоларын кэпсиэ дуо.

Тээтэм үһүйээннэри, номохтору, остуоруйалары суруйара, тойуксут, олоҥхоһут, бултуур-алтыыр уонна эт-хаан өттүнэн олус сайдыылаах, тэтиэнэх буолан, ыһыахтарга сүүрүүгэ наар бастыыра. Арай 80-с хаарын санныгар түһэрбит сылын сайыныгар барыларын ырааҕынан быраҕаттаан, биэтэккэ бу тиийэн иһэн, этэрбэһин быата быстыбытыттан иҥнэн охтон, туораан хаалбыт. Оҕонньор, саҥатыттан матан, балааккаҕа киирэн сыппытыгар, “Сүүрүүгэ бастаата Иннокентий Габышев” диэн ыҥыра сатаабыттарын булгуммут. Ийэбэр кэлэн: “Ити аата, бу сылы туораабат буолбуппун”, – диэхтээбит. Кырдьык, ол сыл бултуу сылдьан муустаах ууга түһэн, сэбиргэхтэтэн өлбүт.

Аҕам “Саха сирин ойууннара” диэн кинигэҕэ Сэттэ Сэрбээк ойуун диэн киирэ сылдьар. Сэбиэскэй кэмҥэ оннук дьарыгы бобор-хаайар буолан, дүҥүрдэммэт эҥин үһү. Хаанныырын, отунан-маһынан эмтиирин, хааны сөмүйэтинэн тутан тохтоторун, хомуһуннааҕын (гипноз) хойукка диэри кэпсииллэрэ. Хаартылыы олорон арыт тугу эмэ сөбүлээбэтэҕинэ эбэтэр сыыһа хоттордоҕуна, хаартыларын “көтүтэн” кэбиһэрин истибитим. Оннук биирдэ “аара таммалатан кэлбиккит” диэбитин баран көрбүттэрэ, билигин аҕай остуолга баар хаартылара суолга сытар үһү!

Күндү дьонум – учууталларым

–Үҥкүүгэ аан бастаан Хороҕо алын кылаастарга үөрэппит учууталым, Күүкэйтэн төрүттээх Мария Васильевна сыһыарбыта. Бастакы үҥкүүбүн хайдах үөрэппитин бу бэҕэһээ курдук өйдүүбүн. Бэйэтэ аһыы олорор уонна этэр: “Настя, арай баран иһэн, суолтан платок булан ылбыккын. Ылан төбөтүттэн тутаҕын, эргитэҕин, иккис эргииргэр “платоккун сууйаҕын”, үһүс эргииргэ “ыгаҕын”, төрдүс эргииргэр “тэбиигин”, бэһискэр – “үөһэ ыйыыгын”. Өс хоту ону барытын толорон иһэбин. Ол үҥкүүбүн үс сыл устата толорон турабын (күлэр). 3-4-с кылаастарга тиийэн, онтум өссө уһаан, барар суолбар уол баар буолбута. Киниттэн кыбыстан, биир эргиири оҥоробун, иккис эргииргэ иккиэн үҥкүүлүүбүт. Онтон аны Виктор диэн уол кэлэн, хотугу таба үҥкүүтүн үөрэппитэ, бэйэтэ Индия таҥарата буолан үҥкүүлүүрэ. Элгээйигэ киирбиппэр, А.Ф. Клакинова ылан, дьэ, классическай үҥкүүгэ, станокка турарга үөрэммит дьоллоохпун. Үҥкүү араас көрүҥнэригэр, албастарыгар дьарыктаан, эппин-хааммын билинэрбэр, элбэххэ үөрэппитэ. Августина Федоровна ис-иһиттэн үҥкүү кутугар айдарыылаах киһи тугу эппитэ, такайбыта барыта өйбөр сүппэттии хаалбыт. Кини үөрэнээччилэрин үҥкүүһүттэр көрөөт да, “Августина истиилэ, буочара” диэн эндэппэккэ билэллэр. Учууталбын олус таптыыбын, олохпор суолбун түстээбитэ диэн олус махтанабын. “Элгээйилэр дьолбутугар кэлбит киһи”, – дэһэбит. Дойдутун дьоно, таатталар, эмиэ олус ытыктыыллар. Учууталбытын кытта сибээспитин быспаппыт.

Оскуола – производство – үрдүк үөрэх

– 9-10-с кылаастарга Сунтаарга үөрэммитим. 10 “А”-лары барыбытын ыҥырыынан пиэрмэҕэ таһаарбыттара. Дуогабарга олорор дьиэбит оттуллар, күнүс эбиэттэтэллэр диэн этэ. Онтон  эбиэтэ эрэ баара. Интэринээккэ, бэлэмҥэ үөрэммит киһиэхэ, дьиэҕэ олорбут да кыргыттарга сарсыарда эрдэ туран, оһох оттуута, ол иннинэ мас хайытыыта, онтон хотоҥҥо тахсыы туһугар уустук этэ. Эдэркээн, нарын хачаайы кыргыттар уоннуу киилэлээх биэдэрэлээх үүтү, сүөһү эбии аһын, 40-наах бөтүөнү көтөҕөлүүрбүт. Аны тымныыта! Биир кыыспыт түүннэри ынчыктыы хоноохтуура. Онтубут сүрэҕэ мөлтөх эбит. Туруорсан медхамыыһыйа барбыппытыгар да, туораппатахтара. Өр бараахтаабатаҕа, өлбүтэ. Миигин эмиэ сүрэҕиҥ, бүөрүҥ мөлтөх, хааныҥ аҕыйах диэбиттэрэ да, хамыыһыйа бүтүүтэ “муус доруобай” буолан хаалбыт этим. Биллэн турар, эдэр дьон үтүө сааһы баттаһа күлэ-үөрэ сылдьарбыт, романтикалыырбыт, матасыыкылынан хатааһылыырбыт. Ынахтарбытын ыан кэлэн баран, 21 чааска киинэҕэ ойорбут. Салгыы хаалан, үҥкүү туруоран, ыччаты үҥкүүлэтэр этим. Бэйэм оскуола сахтан туруорунар буолтум. Бээ, тиһэх кылааска  сылдьан хайҕанан, хаһыакка тахсан турабын. Сопхуоска икки сыл үлэлээт, куоппутум.

 

Дьылҕа хаан ыйааҕынан

– Элбэҕи билбэт уонна сэҥээрбэтэхпин олоххо үрдүнэн-аннынан көрөр эбиппин. Тоҕо диэ? Тоҕо эрэ бастаан култуура институтугар буолбакка, Москубатааҕы циркэ училищетыгар туттарсар баҕалааҕым. Эрдэ суруйан ыйыталаспыппар, ханнык эксээмэннэри, хаһан туталларын, идэтийиигэ сыһыаннаах тургутук хаһан буоларын кытта ыыппыттара ээ. Бэс ыйын 1 күнүттэн бэлиэр докумуон туттаран, тута эксээмэннэниэхтээх эбиппит. Өйдөөн көрүмүнэ, эппиэти эрэ көрөн үөрэн, тустааҕы болҕойбокко, ыһыахтаан эҥин баран хойутаан тиийбитим. Икки эксээмэн номнуо буолбут этэ. Дириэктэрдэригэр киирэн, “Я из Якутии” диэн ыраахтан сылдьабын диэн, биири кэлиилии кэбэ олордум. Били, үүт-үкчү “Приходите завтра” киинэҕэ курдук. Хойутуу уһуллубута буоллар, мин туспунан киинэ дуу диэм этэ (күлэр).  Дириэктэр: “Ну и что из Якутии? Хойутаатыҥ. Үһүс, идэҕэ тургутуу эрэ хаалла”, – диэн быһаара сатыыр. Мин ол тухары “Я из Якутии” диирбин тохтоппоппун, интонациям эрэ уларыйар. Ытыахча буолабын. Бүтэһигэр сылайда быһыылаах, тутар хамыыһыйаҕа эрийэн: “Тут девушка из Якутии, разберитесь”, – диэтэ. Онно да түспүппэр, хайыахтарай? Төттөрү кэлбитим.

Эһиилигэр кэмигэр тиийэн, киирэн, саҥардыы үөрэнэн иһэн, хат буолбуппун биллим. Били, төннөн баран Күүкэй кулуубугар худругунан үлэлээбитим, онно кэргэн буолуохтаах уолбун көрсүбүтүм, ол кини батыһан тиийбитэ, онон төнүннэхпит дии. Кэлбиппэр, аҕабытын аармыйаҕа ыҥыран ыллылар. Бэйэм почтальонунан киирдим. Онтон оҕом 1,5 саастааҕар Элгээйигэ кулууп методиһынан ылбыттара. Иккис оҕобут төрөөбүтэ. Ол кэнниттэн аны араҕыстыбыт. Миигин Кэмпэндээйигэ кулууп дириэктэринэн ыҥырбыттарыгар, оҕолорбун кыбыммытынан тиийдим. Хата, үчүгэй баҕайы эбээлэр түбэһэн, оҕолорбун көрсөн абыраабыттара. Үөрэх эрэ туһунан санаабакка сырыттахпына, дьүөгэм Изабелла Жиркова кэтэхтэн үөрэниэҥ этэ диэн өй укпута. Ол эрээри оҕолорбун ким көрүөй? Испэр үөрэниэхпин олус баҕарабын.

Маннык дьикти эмиэ баара

– Арай ол дьүөгэбиниин Сунтаарга киирэн аттестация туттаран тахсан иһэн, массыынабыт саахалланна. Изабеллам сиһин эчэппитэ, мин төбөбөр улахан доргуйууну ылбыппын. Өйбүн сүтэрбит этим, кэлин истибитим, массыынабыт үстэ эргийбит. Ол кэмҥэ дууһам тахсан хаалбыта дуу, хайдаҕа дуу? Эмискэ овчарка буолан хаалбыппын! Тылбын быластыы таһааран баран, аҕылааһын-мэҥилээһин бөҕө. Түөһүм түү, ыт ытынан буолан хаалбыппын. Онтон эмиэ туох эрэ “дыҥ” гына күүскэ саайаатын кытта аны... дьаабылыка эбиппин! Сытым дьикти, дьааһык иһигэр соҕотохпун, опилка быыһыгар сытан төкүнүҥнүүбүн.  Арай биир киһи сытар дьааһыкпын туппутунан, быраҕаары, траншея диэки баран иһэр. Мин хаһыы бөҕө: “Ээ, тохтоо! Мин манна баарбын, быраҕыма-аа”. Үһүстээн “дыҥ” гына сааллыы кэнниттэн, хата, төттөрү киһи буолан хааллым. Онтум да, эһээхэй оҕобун. “Эһээх-эһээх” диэн ытыыбын. Онтон 3 саастаах оҕо бойбойо сүүрэбин, ол кэнниттэн 6 саас дьиэрэҥкэйэ, арыый улаатан, кыыс буолабын... Ити курдук төһөлүү эрэ буола-буола сааһым улаатар. Онтон дьиҥ сааспар тиийдим бадахтаах. Аны: “Уой, мин кимминий?! Аатым ким этэй?” диэн толкуйдаан мэйиим ыгыллар. Һуу, бүтэр уһугар Настя диэн буоларбын, кулууп дириэктэринэн үлэлиирбин эмискэ өйдөөн кэллим. 

Балыыһаҕа сыттахпына хамсаабатын диэн хас да күн дөйүтэр укуол биэрэннэр, искусственнай комаҕа курдук, үдүө-бадаа сыппытым. Төһө эрэ кэминэн, арай эдьиийдэрим саҥаралларын истэбин: “Тыыннаах эрэ буол! Өйгөр киир. Баҕаҥ хоту үөрэххэ ыытыахпыт”, – дии-дии ытаһаахтыыллар. Мин, арааһа, ол үөрэнэр дьол тосхойбутуттан да үөрэн быһыылааҕа, түргэнник үтүөрбүтүм. Сайыныгар үөрэххэ киирбитим.

– Аата, дьиибэтин! Аҕаҕын биирдэ эмэ түһээн көрөҕүн дуу?

– Ончу көстүбэт, арай биирдэ, кыра эрдэхпинэ, түүлбэр сиэтэн баран үөһээ халлааҥҥа көтүтэн, күнү көрдөрбүтэ. Эппинэн-сиимминэн билэр курдукпун. Уҥа өттүм (аҕа хайысхата дииллэр) наар эчэйэр-хайыыр. Тугу эрэ этэ сатыыр диэн өйдүүбүн.

Оҕо эрдэхпиттэн аһаҕас эттээх, аһаҕас кулгаахтаах этим да, кистиирим. Утарарым. Оччоҕо туох эрэ куһаҕан буолара. Ол дьиктим сүтэ сылдьыбыта. Саахал кэнниттэн эмиэ биллэн, эрэйдээбитэ. Кыра кылаастарга миигин атаҕастаабыттары ыраахтан, биллэрбэккэ, кэһэтэлиир этим... Кэлин ол куһаҕан диэн өйдөөн, тохтоппутум. 6-7-с кылааска куоракка икки сыл балыыһаҕа сытан, кылааспын хаалбытым. Кэлин Сайыынаҕа барыахпын баҕарарым да, туох эрэ мэһэйдээн иһэрэ. Кэлин В.Кондаковка тиийбиппэр “биһиэхэ кэл” диэбитэ да, барбатаҕым.

Куоракка “Наара суохтарга” үчүгэй баҕайытык үлэлии сырыттахпына хаста да дьиэбин халаан, биирдэ уулуссаҕа охсон баран, бэргэһэбин эҥин устан тураллар. Онуоха: “Чэ, кэбис, табыллыа суохпун, сыыһа баран иһэбин” диэн санааттан кассир-атыыһыт кууруһун бүтэрэн, ДП-1 остолобуойугар кассирдыы киирбитим. Онно 9 сыл үлэлээбитим.

Ил Түмэн дьиэтигэр... илиҥҥи үҥкүү

– Ол кэмҥэ Ил Түмэн мунньахтыыр саалатын иннинээҕи фойеҕа... 4 сыл үҥкүү оскуолатын үлэлэтэн турабын. Оччолорго “танец живота” муода этэ. Ил Түмэҥҥэ үлэлиир үөрэнээччим Наталья кэпсэтэн, баҕалаахтары түмэн, киэһэ дьарыктыырым. Үксэ тастан сылдьааччы этэ. Биирдэ, быыбар иннинэ быһыылаах, дьарыктана сырыттахпытына “Якутск Вечерний” хаһыат суруналыыһа кэлэн ыйыталаста. Онуоха: “Бу – доруобуйаны көннөрүнэр, эрчиллэр дьарык буолар”, – диэн быһаардым. Арай бэрт сотору хаһыат бастакы балаһатыгар “Ил Түмэҥҥэ киэһэ өттүгэр сыгынньах аҥаардаах кэрэ аҥаардар имэҥнээх муусуканан илиҥҥилии үҥкүүлүүллэр!” диэн тахсыбыт. Мин тохтотор буоллулар диэн, хомойдум аҕай. Хата, онтум аппараат салайааччыта Мария Яковлевна барахсан, миигин өйдөөн, өйөөн: “Арааһы суруйуохтара. Ол аайы тохтоомо. Салгыы дьарыктаа”, – диэтэ. Миэхэ оччолорго олоҕум уустук кэмэ этэ. Оҕолорбун кытта соҕотохпун. Хамнаһым быыкаа. Күһүн-саас фекалия уута буолар, тымныы, хааччыллыыта суох эргэ мас дьиэҕэ куортамнаһан олорорбут. Атыны уларсар кыах суоҕа. Астаах сиргэ үлэлиирим абырыыра. Төһө да оннук уустук балаһыанньаҕа олордорбун, онтубун таспар биллэрбэт мөккүөрдээҕим. Сырдыкка тардыһыы, куһаҕаны умна сатыыр ухханыгар буоллаҕа, бу санаатахха, дьиҥ турукпар ончу дьүөрэтэ суох таҥнар-симэнэр эбиппин: үп-үрдүк хобулук, тобугу үрдүнэн сылдьар дьууппа, кырааска-сымааска. Ол тас хах иһигэр баар ис кыһалҕабын таба көрөн, муударай салайааччы дьахтар оннук өйөөбүтүн күн бүгүнүгэр диэри күндүтүк саныыбын, махтанабын.

 

Иэйиибин үҥкүүнэн тиэрдэбин

– Быйыл “Сыдьаайа” үҥкүү оскуолатын үлэлэппитим 20 сыла туолла. Бастаан утаа сүрүннээн илиҥҥи үҥкүүгэ дьарыктыыр этим. Дьон миигин кырабыттан сырдыгынан дьайаҕын дииллэрин иһин Сыдьаайа диэн ааттаммытым. Үҥкүүм бөлөҕө “Ханум” этэ. 20 сыл тухары Сыдьаайа аатым кэлиҥҥи сылга, дьэ, күүскэ иҥнэ.

– Сиэнчээниҥ пааспарынан Сыдьаайа Куо дии? Хас бөлөхтөөххүнүй, сүрүннээн саастаахтар дьарыктаналлар дуо?

– Оҕолорум ааттаабыттара. Ити сиэним мин тутулбар олус чугас диэн үөрэбин. Билигин 6-7 бөлөхтөөхпүн. 20-лэриттэн саҕалаан, араас саастаахтар сылдьаллар. Индия үҥкүүтүн бөлөҕө, Илиҥҥи үҥкүү 2-3 бөлөҕө, сахалыы, зумба уо.д.а. Олортон ордук “Айыы сааска” (бастаан “Азиза” этэ) дьарыктанааччылары ордук сырдата сатыыбын. Үҥкүүлээтэхтэринэ биллэ тупсаллар, оҕо курдук үөрэллэр. Уонунан сылларга сылдьааччылар бааллар. “Кыргыттарым” үөрэн сүөм үрдүүллэрэ – миэхэ дьол. Эт-сиин өттүнэн эрэ буолбакка, уопсай туруктара эмиэ тупсарын бэлиэтии көрөбүн. “Эн үҥкүүгэр сылдьан, күүс-кыах ылан, туругум тупсан, биисинэскэ ылыстым”, “Манна сылдьыахпыттан лаппа тубустум, сэргэхсийдим” диэн харда үтүө тылларын тиэрдэллэр.

Сыл аайы дьарыктааччыларым күүстэринэн айар кэнсиэр тэрийэбин. Хаһан да барыыһырбаппын. Ночоот уонна ороскуот тэҥ-тэҥигэр таҕыстаҕына – үөрүү. Ардыгар сылайдахпына: “Бу тоҕо да тохтотон кэбиспэтим буолла?!” – диэн ыйытыы турааччы. Оччоҕуна “тохтоомо, иһит эрэ” диэбит курдук дьон сыанабыла, махтал тыла иһиллэн барааччы. Ол аата мин дьоҥҥо туһалааҕы оҥоро сылдьар буоллаҕым диэн. Көннөрү үҥкүүнэн эрэ муҥурдаммаппыт, кэпсэтии, сэһэргэһии, араас сүбэ да баар буолар. Быыһыгар дьону хомуска, ырыаҕа-тойукка дьарыктыыбын.

Иэйиибин үҥкүүнэн тиэрдэбин. Соҕотохтуу толорор үҥкүүнү туруорарбын сөбүлүүбүн. Үҥкүүһүт үтүө, чорбойор өрүтүн “тула эргийэҕин”. Холобур, илиитэ имигэс буоллаҕына, илии хамсаныытын туһанаҕын,  минньигэс мичээрдээҕи, харизмалааҕы диэххэ, сирэйинэн сыана диэки үгүстүк хайыһыннаран туруораҕын.

Холобур, 86 саастаах Марго мичээрдээтэҕинэ, биллэ тупсан кэлэр, илиитинэн араастаан хамсана-хамсана, көннөрү хаамтаҕына да, көрөөччү “Браво, бис!” бөҕө буолар. Кини бу үҥкүүнэн дьарыктанар кэмигэр бэрэпиэссэр буола үүммүтэ. Лиэксийэ ааҕарын, үлэлиирин быыһыгар АГАТУ кэнсиэригэр өрүү да кыттар, көхтөөх киһи. Өссө эмиэ дьоҥҥо биллэр Алекса диэн 86 саастаах үҥкүүһүтүм: “Мин бу билигин өйдөөтүм, кэмигэр идэбин сыыһа талбыт эбиппин, кутум тутула үҥкүү эбит, сааһыран да баран буоллар, 15 сыл үҥкүүлээн дьоллоннум”, – диир.

Кириэмил дыбарыаһыттан кыайыы кынаттаах

– 2023 сыллаахха “Айыы саастарбын” илдьэн, 1-кы истиэпэннээх лауреат аатын ылан кэлбиппит. 85-тэригэр диэри саастаах кыттааччылаах бөлөх туох үҥкүүнү толорор буоллаҕай диэн сөҕө күүппүттэр этэ. Онно “Удаҕан оҕолонуута” диэн 12 мүн. уһуннаах, эрдэ Японияҕа толорбут үҥкүүбүтүн, ирдэбил быһыытынан 3 мүн. диэри кылгатан кыттыбыппыт. Япония көрөөччүлэрэ олус сөбүлээн, сүһүөхтэригэр туран, дохсун ытыс тыаһынан махтаммыттара. Удаҕан бөһүөлэк дьонун арчылыыр-харыстыыр. Оҕото кинини солбуйуохтаах. Эрдэттэн бэлэмнэнэн, сахалыы сиэри-туому толору тутуһан көрсөллөрө барыта үҥкүүгэ көстөр гыммытым. Удаҕан, былыргы дьахталлар курдук, от тэлгээн баран маска тайанан олорон төрүүр. Хайдах тахсара көстүбэт, үҥкүүһүттэр бүөлээн тураллар, оҕо ытаан бэбээрэр... Толору сахалыы таҥастаах эбээлэр аа-дьуо тахсан долгулдьуйа хаамаллара, хамсаныылара, саҥа киһи кэлбит үөрүүтэ, ол өрөгөйө толору арыллыбыта. Ону көрөөччүлэр долгуйуулара, тэҥҥэ үөрсүүлэрэ ситэрэн-хоторон биэрбитэ, көрүөххэ олус үчүгэй, умнуллубат түгэн.

Быйыл эмиэ Арассыыйа араас муннуктарыттан кэлбит 200 нүөмэртэн талыллар 15 нүөмэр иһигэр киирэн, Кириэмил дыбарыаһын саалатыгар үҥкүүлүүр чиэстэннибит. Бу сырыыга 60-гар диэри саастаахтарбын илдьибитим. Туруоруубут “Саҥа олох” (“Рождение новой жизни”) диэн. Судургутук эттэххэ, таба оҕолонуутун көрдөрөр. Этитиинэн кэлбит туруоруу. Тугут уобараһын сиэним Сыдьаайа Куо толорбута. Гран-прини ылан, Махтал суругу кытта 150 тыһ. солк Грант туттардылар. Ол иһигэр 100 тыһ. солк. – Кириэмил куонкуруһугар, оттон 50 тыһ. солк. – Турцияҕа кыттарга ананар. Онон Турцияҕа барарга бэлэмнэнэ сылдьабыт. Былаан киэҥ. Бэстибээл тэрийээччилэрэ бэйэбэр “За вклад в развитии культуры страны” диэн мэтээл туттарбыттара. 

50 сааспын туоларбар Сунтаарга кэнсиэрдээн кэлбиппит. 3,5 чаас уһуннааҕа. Толору көрөөччүлээх умнуллубат тэрээһин буолбута. Араас оройуоннарга гастроллуубут, куорат профилакторийдарыгар аһымал кэнсиэр тэрийэбит. Дьарыктанар дьонум олус көхтөөхтөр. Сылдьыбыт сирбит элбэх. Бэйэм 30-ча дойдуну көрдүм.

– Айан ороскуота, таҥаһын-сабын хааччыныы барыта бэйэ суотугар буоллаҕа?

– Оннук. Кэргэттэрбит, оҕолорбут өйүүр, өйдүүр буолан, оннук сылдьабыт. Арыт ким барсара былдьаһыы буолар. Үҥкүү, дьарык, айан кэнниттэн үөрэн-көтөн, өрө көтөҕүллүүлээх дьиэлэригэр тиийэллэрэ дьиэ кэргэн олоҕор, бэйэ ыккардыгар сыһыан тупсарыгар көмөлөһөр. Итини үгүстэр билэллэр. Сорохтор: “Уу, таҥас тиктэрэ-тиктэрэ ханна эрэ айаннаабатах киһи диир этибит да, биирдэ өйдөөбүппүт, айаҥҥа туруммут буолабыт. Үҥкүү, бэйэни ылыныы оннук умсугутуулаах”, – диэн үөрдэллэр. Биир эмэ кыыһыран тохтооччу, ый баһыгар-атаҕар кэлэн дьарыктанааччы да ханна барыай.

– Киинэҕэ оонньообутуҥ дуу?

– Арай Даана Сард эрийэн: “Эн сэрэбиэйдээччигин дуо?” – диир. “Аһаа”, – диибин уонна саныыбын: “Ким эппит буоллаҕай?”. “Ыҥырыам, кэлээр”, – диир. Онтум, били, “Ааспыт ааспат амтана” сериалга гадалканы оонньотоору эбит. “Белый пароход” киинэҕэ эмчит удаҕан персонаһыгар устубуттара да, бэлиитикэнэн сибээстээн, антах сарбыйбыттар үһү. Хатастар “Тайҕа тапталыгар” устубуттара, кыайан тахсыбакка сылдьар. Атын да оруолга оонньуохпун сөп дии саныыбын.

– Сүрүн тумулук туттар этииҥ ханныгый?

– Хайдахтаах да уустук түгэҥҥэ сырдык туруккун ыһыктыма! Олоххо киһи арааһы көрсүөн сөп. Ол эрээри барыта үчүгэйинэн түмүктэнэригэр эрэниэх тустаахпыт!

– Оннук ээ. Кэпсээҥҥэр махтанабын. Ситиһиилэри!

Хаартыскалар: Дьоруой тус архыыбыттан

Сонуннар

Ордук ааҕаллар

Батыһыннара ыйар аналлаах Өлөөн буойуна — БатЫйа
Дьон | 10.07.2025 | 18:00
Батыһыннара ыйар аналлаах Өлөөн буойуна — БатЫйа
Батыйа позывнойдаах байыас билигин Украина Луганскай сиригэр Ийэ дойдубутун көмүскүү сылдьар. «Батыйа – батыһыннара ыйар, (указать направление)» диэн кини позывнойун суолтатын быһааран биэрбиттэрин, кырдьык да дии санаатым.  Кинини кытта дьиктитик кэпсэттибит. Тоҕо диэтэххэ кини олус уйан дууһалаах, кэрэни кэрэхсиир, айар үлэтин онно да сылдьан бырахпат – уруһуйдуур, уһанар, арааһы астыыр,...
Оҕуруот үлэтэ үчүгэй көрүүнү эрэйэр
Дьон | 04.07.2025 | 16:00
Оҕуруот үлэтэ үчүгэй көрүүнү эрэйэр
Кылгас сайыммыт барахсан сөрүүн тыалынан илгийэн, ардаҕынан балачча күндүлээн, бастакы ыйа ааһа оҕуста. Сайыҥҥы кэм тыа сирин, куорат да олохтооҕор оҕуруот, сибэкки үүннэриитин кытта ситимнээх.   Хаһыат бүгүҥҥү нүөмэригэр Дьокуускай куорат олохтооҕо, ХИФУ научнай-быыстапкалыыр комплексын инсектарийын сэбиэдиссэйэ Нюргуна Нюргуновна Килибееваттан оҕуруот көрүүтүгэр сүбэлэри ылыаҕыҥ: Баҕа санааттан саҕаламмыта Ис-испиттэн баҕаран туран 1990...
Былыргы чороон абылыыр күүһэ туохха сытарый?
Дьон | 04.07.2025 | 13:00
Былыргы чороон абылыыр күүһэ туохха сытарый?
Өбүгэ иһитин сөргүтүү үлэтэ утумнаахтык ыытыллар. Маныаха норуот маастардара улахан оруоллаахтар. Былыргы уустар ньымаларын хаҥатааччы уус Василий Лопатин бүгүн «Киин куорат» ааҕааччыларыгар  уус идэтигэр удьуордааһын, Ил Дархан Айсен Николаев үлэҕинэн оҥорбут чороонун туһунан кэпсиир, мас иһити харайыыга сүмэлээх сүбэтин үллэстэр.   – Үтүө күнүнэн, Василий Васильевич! Өбүгэттэн тардыллар ситим хас биирдиибит...
НВК Саха бырагыраамата от ыйын 7-13 күннэригэр
Сонуннар | 06.07.2025 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата от ыйын 7-13 күннэригэр
Понедельник, 7 июля 6:00 Тиэргэн 12+ 6:30 Мы вам покажем 12+ 7:00 Новый день 6+ 8:00 Утро Якутии 6+ 9:00 Новый день 6+ 10:00 Утро Якутии 6+ 11:00 Тиэргэн 12+ 11:30 ПроАвто 12+ 12:00 "Якутия" информационная программа 12+ 12:15 Саха сатаабата суох 6+ 12:45 Асчыттар 6+ 13:30 "Саха Сирэ" информационнай...