Сирдээх киһи тутайбат эбэтэр элбэх оҕолоохтору сиринэн хааччыйыы

Сахабыт сирэ төһө да киэҥ нэлэмэн сиринэн аатырдар, ханна да көр – сир тиийбэт кыһалҕата. Холобур, тыа  сиригэр ходуһа, мэччирэҥ сир тиийбэт. Оттон куоракка даача, оҕуруот аһын үүннэрэр сир, дьиэ туттарга сөптөөх тиэргэн көстүбэтэ – туһугар төбө ыарыыта. Буолаары буолан, Дьокуускайга тыа сириттэн көһөн кэлии тохтообот, куорат тэнийэ, улаата турар.

2026 с. бүтүөр диэри – 4200 ыалга

Ол да буоллар элбэх оҕолоох ыаллары сир учаастагынан хааччыйар үлэ тиһиктээхтик барарын бэлиэтиир тоҕоостоох. Куорат баһылыга Евгений Григорьев эппитинэн, былырыын, сыл бүтүүтүттэн саҕалаан, уочаракка турааччылартан тыһыынчаҕа чугаһыыр ыалга сир бэриллибит. Бу курдук сир булуллан, тыырарга сөптөөх гына бэлэмнэнэн истэҕин аайы, салгыы түҥэтэн иһиэхтээхтэр. Мээр 2026 сыл түмүктэниэр диэри 4200 элбэх оҕолоох ыалы сиринэн хааччыйар сорук турбутун этэн турар.

Быйыл олунньу 12–13 уонна 19-20 күннэригэр үс уонна онтон элбэх оҕолоох ыаллар ананыахтаах сирдэрин талар тэрээһиннэрэ буолбута. Кинилэргэ Бүлүүлүүр аартык 16-17 км оҕуруот аһын үүннэрэргэ (ведение огородничества) көҥүллээх сир анаммыта. О.э. бу көрүҥ сиргэ – син эмиэ ИЖС сиригэр курдук – кыстыыр, пропискаланар дьиэни туттуохха сөп. Уопсайа 600 элбэх оҕолоох ыал ыҥырыллыбытыттан 418 киһи кэлбит. Кинилэртэн биир киһи түбэспит учаастагыттан аккаастаммыт. Эрдэ дуу, хойут дуу да буоллар, инфраструктурата булгуччу оҥоһуллуохтаах сиргэ босхо сирдэнии – хайдаҕын да иһин, табыллыы.

300 тыһ. солк. ылыахха сөп

Сокуон быһыытынан, босхо сир анатар бырааптаах категория аҕыйаҕа суох. Оттон сир, билэргит курдук, баҕа хоту элбэх буолбатах. Онон да буоллаҕа, бу иннинэ учаастак ылаары кэтэһэ сылдьардааҕар харчынан ылары ордорооччуларга  үбүнэн биэрии киирбитэ. Соторутааҕыга диэри ол кээмэйэ 200 тыһ. солк. этэ. Ол билигин 50 % үрдээн, 300 тыһ. буолла. Бу туһунан СӨ Бырабыыталыстыбатын 67 №-дээх уурааҕа бу дьыл олунньу 27 күнүгэр тахсыбыта.

Сэрэйиллэрин да курдук, бу үп тус сыалга анаан бэриллэр. Быйылгы уураахха туттуллар сыала эмиэ эбиллэн биэрбит. Холобур, олорор дьиэни атыылаһарга, өрөмүөннүүргэ, дьиэ кэргэн туһатыгар туттуллар араас тиэхиньикэ ыларга, үөрэххэ уонна эмтэнэргэ, ону таһынан кэтэх хаһаайыстыба тэринэргэ да туһаныахха сөп. Ити курдук сорохтор бэлиэр сирдээх эбэтэр сирдэнэргэ суоттаммат эбэтэр ити этиллибит хайысхаларга ордук наадыйар түгэннэригэр биир кэмнээх да буоллар үбүнэн көмө көрүллэрэ олус туһалаах. Дьокуускай ДИЗО чахчытынан, күн бүгүҥҥү туругунан 769 элбэх оҕолоох ыал үбүнэн өйөбүлү талан, туһаммыт.

*Арай онуоха манныгы быһаарар тоҕоостоох: учаастак оннугар биир кэмнээх социальнай үбүнэн өйөбүлү талбыттар кэнэҕэһин эбии оҕолоннохторуна даҕаны, элбэх оҕолоох ыал быһыытынан сир анатар бырааптара олохтоохтук сүтэр.

Туттуллар хайысхалара

Сир оннугар ананар социальнай өйөбүл үбү туһаныахха сөп:

*Оҕо (оҕолор) үөрэхтэнэллэригэр (төлөбүрдээх үөрэх өҥөтүн туһанарга), оҕо үөрэнэр кэмигэр үөрэх кыһата олохтообут олорор сиригэр, уопсайыгар олоруу иһин уонна хомунаалынай өҥө төлөбүрүгэр. Бу түгэҥҥэ оҕо сайабылыанньа биэрэр кэмигэр кини 23 сааһын туола илик буолуохтаах.

*Мэдисиинэ өҥөтүн туһаныыга (элбэх оҕолоох төрөппүттэр уонна 18 сааһын туола илик оҕо туһаннаҕына).

*Кэтэх хаһаайыстыбаны сайыннарыыга. Ол иһигэр, тыа хаһаайыстыбатыгар туттуллар тиэхиньикэ ылынарга (сүөһү, сылгы, сибиинньэ, коза, таба уонна ону тэҥэ тыраахтар, тыа хаһаайыстыбатын массыынатын атыылаһарга).

*Олорор дьиэ усулуобуйатын тупсарарга, ону таһынан дьиэни өрөмүөннүүргэ.

*Олорор дьиэни сылааһынан хааччынарга (гааһынан, уотунан сылытыы, киин сылытыыга холбонуу). Ити иһигэр инженернэй-тэхиньиичэскэй хааччыйыы ситимигэр холбонуу эмиэ киирсэр (гаас, уот, сылытыынан, уотунан, уунан хааччыйыы, уу ситимин тардыы). Ону тэҥэ ити этиллибити олоххо киллэрэргэ туттуллар тэрили атыылаһарга эмиэ туһаныахха сөп.

* Олорор дьиэни туттарга анаан, атыы-тутуу дуогабарын түһэрсэн, сир учаастагын атыылаһарга.

*Тырааныспары (уунан айанныыр көлө (тыы) ыйанар мотуорун, мотуордаах тыыны, снегоходу, авто-тырааныспар сириэстиэбэтин, матасыыкылы, квадроциклы уонна хаарынан-бадараанынан айанныыр (снегоболотоход) көлөнү) атыылаһарга.

Үбүнэн өйөбүлү ким талыан сөбө

Элбэх оҕолоох ыал быһыытынан сир учаастагын ыларга бэлиэр уочаракка турар ыаллар. Оттон онно тура илик түгэҥҥитигэр, бастаан элбэх оҕолоох ыал быһыытынан сир учаастагын ылааччылар учуоттарыгар туруохха наада. Сайабылыанньаны булгуччу электроннай көрүҥүнэн Судаарыстыбаннай өҥө эбэтэр Е-Якутия порталыгар киирэн, толорон ыытыллар.

«Мои документы» эбии быһаарыыта

“Мои документы” МФЦ быһаарбытынан, олорор дьиэ усулуобуйатын тупсарыыга киирсэр: ипотека бастакы төлөбүрэ, ипотека кирэдьиитин тутаах иэһин сабыы, дьиэ атыылаһарга, дьиэни туттарга уонна уларытан-тупсаран туттарга (маныаха хайаан да тутуунан дьарыктанар анал тэрилтэ тутуохтааҕа ирдэммэт), өлүүскэ кыттыылаах тутууга кыттан, кыбартыыра, дьиэ туттарга, туттарарга туһаныахха сөп.

“Сир оннугар харчынан ылабын” диэн сайабылыанньалаһыах иннинээҕи 3 сыл иһигэр (!) ыытыллыбыт дьиэ өрөмүөнүгэр, тырааныспар, тиэхиньикэ атыылаһарга эбэтэр кэтэх хаһаайыстыбаны сайыннарарга көрсүллүбүт ночооту сабынарга кэмпэнсээссийэ быһыытынан туһаныахха сөп. Маны анатарга “Мои документы” киин эбэтэр Е-Якутия уонна судаарыстыбаннай өҥө порталыгар киирэн, сайаапкалаһыллар.

Төлөбүрү ханнык тэрилтэ аныыра

Сайабылыанньаны СӨ Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтин иһинэн баар Дьокуускайдааҕы нэһилиэнньэ социальнай көмүскэлгэ уонна үлэҕэ управлениета 10 үлэ күнүн иһигэр көрөр уонна быһаарар.

СВО кыттыылаахтарыгар ананар сир

Олунньу ый бүтүүтэ СВО кыттыылаахтарыттан 79 киһи ылыахтаах сирин талан, анатан барбытын суруйан турабыт. Мантан салгыы кулун тутар 25 уонна 26 күннэригэр өссө 100 киһи (эбэтэр кинилэр дьиэ кэргэннэрин бэрэстэбиитэллэрэ) кэлэн сирин учаастагын талаллара былааннаммыт. Кинилэр почтовай аадырыстарыгар ыҥырыы ыытыллыбыт, ону тэҥэ төлөпүөнүнэн эмиэ эрийэн биллэриэхтэрэ. Онно кэлэригэр сирин талар киһи пааспарын илдьэ кэлиэхтээх, оттон кини оннугар бэрэстэбиитэл кэлэр буоллаҕына, нотариус бигэргэтиилээх дэбиэринэс наада. Ааспыт сырыыга аҕатын оннугар, ийэлэрэ соҕуруу сылдьар буолан, кыыстара жеребьевкаҕа кэлбит этэ. Оннук табыллыбат эбит. Ийэтэ кэллэҕинэ, кэлэр сырыыга да талыан сөбө этиллибитэ. Сокуоннай кэргэнниилэрин быһыытынан,  ийэтэ бэйэтэ кэлбитэ буоллар, пааспарыгар баар бэчээтинэн, дьиҥэ, жеребьевкаҕа кыттыан сөп эбит.

Уопсайынан, хос-хос хаампат гына, СВО кыттыылаахтарыгар бэриллэр сири хайдах анатар, ылар туһунан “Сир сыһыаннаһыыларыгар ааҕыныстыба” 40-80-46 нүөмэригэр эрийэн чопчулаһыахха сөп.

«Гараж амнистията»

“Гараж амнистията” диэн гараж турар сирин уонна гарааһы бэйэтин судургутуллубут бэрээдэгинэн бэйэ бас билиитигэр суруйтарыы ааттанар. “Амнистия” кэмин баттаһа, улахан мачайа суох бэйэ бас билиитигэр ылан, ЕГРН-ҥа регистрациялатар кыах 2021 с. балаҕан ыйын 1 күнүттэн саҕалаан, 2026 сыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри бэриллэр. Бу туһунан дойду 79-ФЗ-гар уларытыы киирэн, кыаллар кыахтаммыта. Ол гынан баран итиннэ гараж эрэ барыта хапсыбат. Тутуллубут сиригэр олохтоохтук турар, атын сиргэ көһөрөр түгэҥҥэ бүтүн бэйэтинэн кыайан көһөрүллүбэт, акылааттаах (фундамент) гараж киирсэр уонна хамсаабат хапытаал быһыытынан регистрацияланар. Эрдэ маннык “амнистия” 2004 сыл ахсынньы 30 күнүгэр диэри тутуллубут гараастарга дьайара этиллибитэ. Ону таһынан олохтоох дьаһалта уонна суут көҥүлэ суох туттуллубут хапытаалынай гараһынан быһаарбыт гаражтара эмиэ хапсыбаттар. Гараж турар сирэ сокуон хараҕын тутуһан анаммыт буолуохтаах.

Дьокуускайга 2025 с. 187 сайабылыанньа киирбититтэн билиҥҥитэ 79 гражданин гарааһын, турар сирин бэйэ бас билиитигэр суруйтарбыт.

“Гараж амнистиятыгар” хапсар кыахтаах дьон сайабылыанньаларын ДИЗО-ҕа, Октябрьскай уу. 20/1 дьиэтигэр, 2-с нүөмэрдээх түннүккэ тиийэн туттараллар. Ол иннинэ туһааннаах тэрилтэ муниципальнай өҥөнү оҥорор отделын 32-64-80 нүөмэригэр эрийэн сиһилии ыйыталаһар, Росреестр саайтыгар киирэн, “амнистия” туһунан билсэр ордук.