Семен Дмитриевич Михайлов

СӨ култууратын туйгуна, Үлэ бэтэрээнэ, «Дьокуускай куорат Уокуруктааҕы дьаһалтатын култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга управлениетын 2017 сыллааҕы лауреата» Бочуоттаах аат хаһаайына Семен Дмитриевич Михайлов оҕо эрдэҕиттэн билиигэ-көрүүгэ, үрдүккэ тардыһыылаах, олоххо ханнык баҕарар түгэҥҥэ эппиэттээх, ханнык баҕарар мунаах да түгэҥҥэ муннукка-ханныкка анньыллыбакка кыайыылаах, ситиһиилээх буолара биллэр этэ.
Ол курдук кыра нэһилиэк оҕото бүтүн сойуус үрдүнэн аатырар-сураҕырар Ленинскэй комсомол аатынан Кыһыл знамялаах Ригатааҕы гражданскай авиация инженердэрин үнүстүтүүтүгэр туттарсан киирэн, киин сир оҕолоруттан итэҕэһэ суох ситиһиилээхтик үөрэнэн  бүтэрбитэ. Талбыт идэтинэн үлэтин хоту улуустары хабар Халыма-Индигир холбоһуктаах авиационнай этэрээккэ саҕалаабыта уонна, 1993 сыллаахха убаастанар биричиинэнэн Дьокуускайга көһөн кэлэн, бастаан Дьокуускай куорат үөрэҕириитин управлениетыгар, онтон СӨ үөрэҕириитин министиэристибэтин иһинэн үлэни тэхиньиичэскэй өттүнэн хааччыйар үөрэхтээһин киинигэр үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ.
Ханна даҕаны үлэлээтэр-хамсаатар, олус эппиэтинэстээхтик уонна хайаан даҕаны инникигэ хардыылыырга торумнаах барыллары оҥорон үлэлиир буолан, ол тэрилтэлэргэ сыыйа-баайа, былааннаахтык, үлэ усулуобуйата тупсарыллара. 
Инньэ гынан 2008-2016 сылларга Дьокуускай куорат Уокуруктааҕы дьаһалтатын «Норуот айымньытын киинэ» муниципальнай бүддьүөт управлениетыгар дириэктэри хаһаайыстыбаннай-административнай үлэҕэ солбуйааччынан үлэлиир кэмигэр бу Киин иһинэн тэрилтэлэр уотунан, ититиинэн хааччыллыыларыгар, дьиэлэрин-уоттарын хапытаалынай, быстах даҕаны өрөмүөннэригэр үлэлэр тиһигин быспакка ыытыллыбыттара. Манна чорботон бэлиэтээн эттэххэ, былааннаах үлэ барыыта  хаачыстыбаны тупсарыыга төһүү күүс буолбута. 
2016 сыллаахха, тоҕоостоох түгэн үөскээбитигэр, үрдүкү салалта Семен Дмитриевиһы Дьокуускай куорат «Норуот аймньытын киинин» үлэтин-хамнаһын бары өттүнэн салайыыны эрэнэн, итэҕэйэн, дириэктэринэн анаабыта. Бу эрэли, итэҕэли кини чиэстээхтик толорбута, онно кини тулуура-дьулуура, уопута, дириҥ билиитэ, киһи быһыытынан хаачыстыбата, майгытын мааныта олук буолбуттара. Манна кини салайааччы быһыытынан буспута-хаппыта. Сурукка-бичиккэ тиһиллибити олоххо киллэриигэ, үлэ технологиятын эҥкилэ суох тутуһууга, эбии уопсай үлэни ааҕыыга-суоттааһыҥҥа, суут-сокуон, быраап, эбээһинэс боппуруостарыгар эргиччи билиилээҕин көрдөрбүтэ. Онон тэрилтэ үбүн-харчытын боппуруоһа, тэхиньиичэскэй, материальнай базатын хааччыллыыта тэҥҥэ тыырыллан, көрүллэн, айарга-тутарга усулуобуйа олохтоммута. Маны таһынан кини үлэ барыытын сыыппара, көрдөрүү эрэ нөҥүө көрбөккө, киһи быһыытынан хаачыстыбаны өрө тутан, каадырдары иитэр-үөрэтэр өттүгэр эмиэ күүстээх салайааччы буоларын биллэрбитэ. Ол курдук, Кииҥҥэ киирэр 17 кэлэктиип бары биир ньыгыл сомоҕо буолан, бэйэ-бэйэҕэ ыалдьыы, көмөлөһүү, түмсүү, бииргэ буолуу тыына күүскэ киирбитэ. Манна кини салайааччы быһыытынан аҕалыы истиҥ сыһыана уонна култуура тэрилтэлэриттэн балысхан сайдыылаах, араас элбэх уларыйыылаах-тэлэрийиилээх, ол ахсын онно эппиэттиир ирдэбиллэрдээх кэмҥэ сөптөөх хайысханы таба туппута улахан оруолу оонньообута. Ол да иһин буолуо, кини салайар кэмигэр 7 исписэлиис СӨ култууратын туйгуна буолбута, 32 үлэһит араас бочуоттаах ааты, бэлиэни, Бочуотунай грамотаны туппуттара.
Семен Дмитриевич салайааччы быһыытынан биир бастыҥ хаачыстыбатынан куруутун инникигэ эрэллээҕэ, ол иһин үлэни-хамнаһы былааннааһына, торумнааһына хас эмэ сыл инники буолара буолбута. Хас биирдии кэлэктиибин састаабын ырытан-ырыҥалаан көрөн, айар-тутар дьон уратыларын, уйаннарын учуоттаан туран, сайдыыга-үүнүүгэ туһуламмыт хайысханы туттаран, сөптөөх сүрүн өйдөбүлү биэрэрэ.
Кини үлэҕэ сыһыанын өссө биир чаҕылхай уонна киһиэхэ барытыгар холобур буолар хаачыстыбата – сымнаҕас, наҕыл буолууну сэргэ ирдэбиллээх уонна, наада буоллаҕына, түргэн-тарҕан хамсаныылаах буолууну олус сөпкө алтыһыннаран, тугу ирдиирин, оҥорторуон баҕарбытын хайаан даҕаны ситиһэрэ. Ол туһугар биирдэ даҕаны айдаан, ар-бур дэсиһэн өйдөспөт буолуу тахсыбатаҕа. Семен Дмитриевич салалтатыгар сылдьан хайдах даҕаны төттөрүлэһэр санаа үөскээбэт эйгэтэ баара. Ити курдук сыаллаах-соруктаах уонна үрдүк түмүктэрдээх үлэ бүтүн куорат нэһилиэнньэтигэр кэрэни, үтүөнү кэрэхсэтэр эйгэни үөскэппитэ, сырдыкка, үрдүккэ тардыһыы күүһүрбүтэ.
Кини салайар үлэни хамаандалааһын курдук ылыммакка, сүбэ-соргу, бииргэ үлэлээһин, бэйэ-бэйэни ситэрсии-хоторсуу быһыытынан туруоран, кыайыы-хотуу, ситиһии туһугар туһуламмыт үлэтэ үтүөкэн түмүктэри аҕалбыта. Ол курдук, Дьокуускай куорат «Норуот айымньытын киинин» кэлэктииптэрэ куорат таһымыттан саҕалаан, эрэгийиэн, Арассыыйа, норуоттар икки ардыларынааҕы таһымҥа бэстибээллэргэ, көрүүлэргэ, күрэстэргэ тиийэ Сахабыт сирин дорҕоонноохтук ааттаппыттара. 
Семен Дмитриевич дириэктэрдиир кэмигэр үлэ усулуобуйатын тупсарыыны өссө күүһүрдүбүтэ, солбуйааччытын кытта тэҥҥэ үлэлэһэн, туруорсан, ааҕан-суоттаан, ыытыллыахтаах үлэ тоҕоостооҕун үөһээ турар тэрилтэлэргэ докумуон даҕаны, тыл-өс, кэпсэтии-сэһэргэһии, бэсиэдэлэһии да бары ньыматын туттан, дакаастаан, үгүһү ситиспиттэрэ. Онно кини дьыаланы тэхиньиичэскэй өттүнэн олох үчүгэйдик өйдүүрэ олук буолбута. Ол курдук, Табаҕаҕа «Кедр», Маҕаҥҥа «Ритм», Мархаҕа «Чэчир» Култуура дьиэлэрин саҥа, сылаас, сырдык, аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир уораҕайдарын туттарбыта. Ону таһынан куоракка «Арчы дьиэтин», Тулагыга «Түһүлгэ», Хатаска «Тускул» Култуура кииннэрин, Кангалаас бөһүөлэгэр «Горняк» Култуура дьиэтин хапытаалынай өрөмүөннэрин ыыттарбыта, Капитоновкаҕа, Киллэмҥэ, Сыырдаахха үлэлиир кэлэктииптэр кулууптарыгар күөх төлөн киириитин үөрүүтүн билбиттэрэ. Бу барыта дьон туһугар барбыт былааннаммыт, сааһыламмыт үлэ көстүүтэ.
Улахан тэрилтэ салайааччытын быһыытынан үгүс элбэх тэрилтэлэри кытта алтыһарыгар, туруорсарыгар, ирдииригэр эбэтэр кинилэр ирдэбиллэригэр эппиэттэһэр туһугар документация өттүгэр күүстээх үлэни ыыппыта: сир, дьиэ-уот докумуоннара; култуура үлэтин сыаналыыр, ырытар, анаарар ирдэбиллэри чуолкайдааһын; Норуот айымньытын киинин Устаабын саҥардан оҥоруу; кэлэктииптэр олорор сирдэрин салалталарын кытта ыкса сибээһи олохтооһун; олорор сиринэн нэһилиэнньэни кытта үлэҕэ улахан болҕомтону ууруу.
Үлэлиирин тухары билиигэ-көрүүгэ тардыһыыта уонна ону олоххо киллэриитэ киһини сөхтөрөрө, хас биирдии анал эбии үөрэхтээһин кэнниттэн туох эмэ саҥаны-сонуну  кэпсиирэ, билиитин үллэстэрэ, билиигэ-көрүүгэ тардыстар дьону убаастыыра, өйүүрэ, өйдүүрэ.
Семен Дмитриевич Михайлов курдук саха саарынын, киһи килбиэнин кытта үлэлээбит кэммитин куруутун күндүтүк саныахпыт.
Дьокуускай куорат Култуураҕа уонна духуобунаска управлениетын, Дьокуускай куорат Уокуруктааҕы норуот айымньытын киинин аатыттан оҕотугар, сиэннэригэр, чугас дьонугар дириҥ кутурҕаммытын тиэрдэбит.