Саһарбыт страницалар...

Аҕам Константин Константинович Борисов, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, хаһыат бөҕөтүн суруйтарара уонна онтон сэргии көрбүт, интэриэһинэй диэбит матырыйаалларын, ыстатыйаларын кичэйэн кырыйан уурунан иһэрэ. Мин бүгүн онтон оччотооҕу «Кыым» хаһыат «Улуу Кыайыы 20 сылын көрсө» диэн рубрикатыттан, ол эбэтэр 60 сыл анараа өттүгэр тахсыбыт кыра ыстатыйаны хайдах баарынан билиһиннэриэм.

Саллааттар тобуктаабаттар

Остуолбар «Мин этэр тылым» диэн кинигэ сытар. Автор ити кинигэни биһиги заводка бииргэ үлэлээһиммит бүтэһик сылыгар илии баттаан бэлэхтээбитэ. Мин атын үлэҕэ барбытым, оттон кини Үрдүкү литературнай курска үөрэнэ киирбитэ.

«Мин этэр тылым» электросварщик Григорий Люшнин алтыс кинигэтэ этэ.

Биһиги тэрилтэбит үгүс уолаттарын курдук Люшнин Москватааҕы металлургическай «Серп и молот» завод профессиональнай-техническэй училищетыгар сана идэҕэ үөрэммитэ. Ол кэнниттэн сүүрбэччэ сыл канатнай сыахха электросварщиктаабыта. Кини үчүгэйдик үлэлиирэ, куруутун бириэмийэлэри итиэннэ грамоталары ылаттыыра.

1958 сыллаахха Григорий Люшнины ССРС Суруйааччыларын союһугар ылбыттара. Бастакы кинигэлэрин Детгиз таһаартаабыта. Сүүһүнэн тыһыынча экземплярдаах кинигэлэр начаас тарҕаммыттара. Люшнин оччолорго үлэ туһунан олус сатабыллаахтык кэпсиирэ. Кини «Мин ырыам», «Табаарыс үлэ», «Өтүйэ, чыскы үчүгэй сэптэр», «Эн автомобилыҥ», «Саҥа велосипед» диэн кинигэлэрин кыра ааҕааччылар сөбүлээбиттэрэ. Рабочай-поэт хоһооннорун туһунан биллиилээх суруйааччы Самуил Маршак маннык эппитэ: «Люшнин икки талааннааҕа – поэт талаана уонна көмүс илиилээх маастар талаана баара хайдах курдук үчүгэйий!».

Өссө эрдэ, Люшнин иннинэ, ССРС Суруйааччыларын союһугар завод рабочайдарын Николай Флеровы, Александр Филатовы уонна Яков Шведовы ылбыттара. Григорий Люшнин «Серп и молот» завод «Литература хайатыгар» төрдүс представителинэн буолбута.

Биһиги, рабочай уолаттар уонна кыргыттар, Люшнины кимиэхэ да бэриллибэт бэртээхэй сварщик быһыытынан билэрбит. Кини үлэни ытыктыырын, үтүөтүн, эйэҕэһин уонна поэтическай талаанын иһин таптыырбыт. Ол эрээри биһигиттэн ким даҕаны кини хорсун быһыыны оҥорор кыахтаах диэн санаабат этэ. Айылҕаттан сэмэй буолан, Гриша Аҕа дойду Улуу сэриитигэр кыттыытын туһунан аҕыйах тылынан ахтан аһаpapa:

– Сэриилэспитим. Бааһырбытым, билиэҥҥэ түбэспитим. Сэрии бүтүүтүгэр өлүү лааҕырыттан куоппутум, хаттаан кыргыспытым. Демобилизация кэнниттэн завоппар эргиллибитим.

Онтон эмискэ «Комсомольская правда» 1959 сыллаах бэс ыйын 21 күнүнээҕи нүөмэригэр «Саллааттар тобуктаан турбаттар» диэн төбөнөн фашистар өлүүлэрин лааҕырыгар булуллубут тэтэрээттэн хоһооннору бэчээттээбитэ. Хаһыат «Хоһооннор автордара ким буолуой» диэн ааҕааччылартан ыйыппыта.

Биллибэт автор сотору көстүбүтэ. Ол Григорий Люшнин этэ. Өлөр өлүү айаҕар туран, билиэҥҥэ сылдьан, кини төрөөбүт Аҕа дойдутун таптыырын туһунан, өстөөҕү абааһы көрөргө, бэриммэккэ, бүтэһик мүнүүтэҕэ диэри охсуһарга ыҥырар хоһооннору суруйбута.

«Биһиги Гриша хорсун быһыытын сөҕөрбүт, – диэн билиэҥҥэ бииргэ сылдьыбыт табаарыстара суруйаллар. Кини хоһоонноро бэрт кистэлэҥинэн устуллаллара, лааҕыртан лааҕырга тириэрдиллэллэрэ уонна саамай күндү өйдөбүнньүк быһыытынан өйгө хатанан хаалаллара. Люшнин атыттар тустарыгар бэйэтин харыстаммат этэ».

Фашистскай билиэҥҥэ 22 саастаах герой-буойун Григорий Люшнин суруйбут хоһоонноро хорсуннар уонна санааны өрө көтөҕөллөр. Кинилэри билигин даҕаны киһи долгуйбакка эрэ аахпат.

Григорий Люшнин кинигэлэрэ утуу-субуу тахсыбыттара. Билигин кини уонча кинигэлэннэ. Уопсай тираһа мөлүйүөнтэн таҕыста. Билигин Люшнин прозаик быһыытынан эмиэ суруйар. Кини бэйэтин олоҕун кэпсиир сэһэни бүтэрдэ. Автор ааҕааччыларга кэрэхсэбиллээхтик кэпсиир баай олоҕу олорбута.

Лев ПОДВОЙСКАЙ,
инженер.

РЕДАКЦИЯТТАН: Григорий Люшнин ааспыт сайын Якутскай куоракка ыытыллыбыт нуучча литературатын уонна искусствотын биэчэрдэригэр кыттыбыта, фашистскай билиэҥҥэ сылдьан суруйбут хоһооннорун ааҕыталаабыта.

Өссө бу ыстатыйа анныгар кыракый заметка баар.

Хаһыакка бэчээттэммэтэр даҕаны

Үөһээ Бүлүүттэн Ороһу нэһилиэгэр, Тамалакааҥҥа олохтоох Е.С. Антоновтан Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии фронугар баран өлбүт Егор Бахтанов кырдьаҕас ийэтэ М. Николаева сөптөөх харалтата суох олорорун туһунан сурук кэлбитэ. Сурук дьаһал ыларга оройуоннааҕы Совет ситэриилээх комитетыгар ыытыллыбыта. Үөһээ Бүлүү райисполкомун председателин солбуйааччы таб. Ильин онно бу курдук эппиэттиир: «Таб. Антонов Е.С. суругун тутан баран, Николаева Марияҕа сөптөөх материальнай көмөнү оҥорор туһунан быһаарылынна. Кини биир ынахтааҕа отунан хааччылынна».