Роман Оконешников: «Сахалар анимацияҕа талааннаахтар»

«Тундра» саха анимационнай устуудьуйатын кылгас метражтаах ойуулуктарын (мультфильмнарын) үгүс дьон сэҥээрэр буолуохтаах. Саха үгэһин, күннээҕи олоҕун ойуулуур сахалыы саҥалаах дьэрэкээн ойуулуктары оҕо эрэ буолбакка, улахан да дьон астына көрөбүт, устуудьуйа саҥа бырайыактарын долгуйа күүтэбит.
«Тундра» анимация устуудьуйата Саха сирин бу эйгэҕэ үлэлээччилэриттэн биир бастыҥнара диэххэ сөп. Ону кини үрдүк таһымнаах үгүс ситиһиилэрэ, наҕараадалара да туоһулууллар. Хаһыаппыт бүгүҥҥү нүөмэригэр “Тундра” устуудьуйа үлэтин сүрүннээччилэртэн биирдэстэрэ Роман Оконешников ыалдьыттыыр.

– Роман Романович, устуудьуйаҕыт туһунан кылгастык сырдатан ааһыаҥ дуо?

–  “Тундра” анимационнай устуудьуйабытыгар Саха сирин тыйыс кыһынын көрдөрөр мультфильмнары сиэрийэнэн оҥорон таһаарабыт. Кэпсиир судургу түгэннэрбитигэр дьиэ кэргэн, доҕордоһуу, бэйэ-бэйэҕэ көмөлөсүһүү, бэйэни көрдөөһүн, ылыныы курдук сыаннастар нөҥүө саха омук быһыытынан ураты култууратын, үгэстэрин уонна олоҕун-дьаһаҕын анимация эйгэтигэр киллэрии – бу сүрүн сорукпут. Устуудьуйабыт 2022 с. тэриллэн үлэлиир. Билигин бастайааннай үлэһитэ сэттэбит.

­– Саха төрүт үгэһин көрдөрөр уу сахалыы анимационнай ойуулуктаргытынан, "Тымныы оҕуһуттан" саҕалаан, көрөөччү сэҥээриитин ылбыккыт. Бу маннык биир дьоруойдардаах оҕолорго аналлаах сиэрийэлэринэн ойуулугу таһаарыы идиэйэтэ хайдах үөскээбитэй?

– Биһиги хара маҥнайгыттан бэйэбит олохпутун көрдөрүөхпүтүн баҕарбыппыт. Аан дойдуга саамай тыйыс тымныылаах киһи олорор сирэ биһиги Сахабыт сирэ буолар. Маннык усулуобуйаҕа хайдах дьаһанан олорорбутун, култуурабытын, үгэстэрбитин, олохпутун-дьаһахпытын көрдөрүөхпүтүн баҕарбыппыт. Атын дойду дьоно олус сэргииллэр. Ити араас таһымнаах бэстибээллэргэ эҥин кыттабыт дии, ардыгар бэйэлэрэ ситимҥэ тахсан “биһиэхэ маннык бэстибээл буолар, үлэҕитин биһиэхэ ыытаарыҥ” эҥин диэн сэргээбиттэрин биллэрээччилэр. Ойуулуктарбытыгар бэйэбит олохпутун кэпсиибит. Биһиги, 25-35 саастаах дьон, оҕо сааспыт хайдах ааспытын, хайдах улааппыппытын көрдөрөргө дьулуһабыт. Ол иһин “Тымныы оҕуһугар”, “Муҥхаҕа” 90-с сыллар бүтүүлэрэ, 2000 сс. саҕаланыылара көрдөрүллэр. Төлөпүөн, смартфон, көмпүүтэр эҥин тарҕана, үөдүйэ илик кэмэ. Уазигынан айаннаан, таһырдьа оонньоон ааспыт оҕо сааспыт. Холобур, Айаал, баҕар, ким эмэ өйдөөн көрбүтэ буолуо, таһырдьа тахсарыгар икки паара үтүлүктээх. Оҕо сылдьан кыһын таһырдьа оонньоотоххо үтүлүккэ хаар киирэн илийэн хаалааччы дии, оччотугар иккис паара үтүлүгү хостоон кэтиллээччи (күлэр). Ити курдук ойуулуктарбытыгар бэйэбит оҕо сааспыт түгэннэриттэн киллэрэн биэрэбит.

– Сакааһынан үлэлиигит дуу?

–Устуудьуйабыт билигин портфолиотын оҥостор диэххэ сөп. Саха сирин кыһынын көрдөрөр ойуулуктар диэн тиэмэҕэ үлэлиибит, бу устуудьуйабыт портфолиота. Билигин сакааһынан улаханнык үлэлээбэппит. Кыра  сакаастары оҥорбуппут, холобур, национальнай бибилэтиэкэни кытта “ҺӨҔҮҤ” бырайыакка үлэлэспиппит. Ону сэргэ АГИКИ-ны кытта олоҥхону ойуулуур хартыынаны “тилиннэрэргэ” үлэлэстибит. Бу үлэ сүрэхтэнэ илик буолан, элбэҕи кэпсиир сатаммата буолуо. Ити курдук, аҕыйах сакааһынан үлэни кытта, араас граннарга кытта, мультиктарбытын оҥоро сылдьабыт.

– Сценарийдаргытын ким суруйар?

– “Тымныы оҕуһун” сценариһа бэйэбит режиссербут Александр Охлопков-Моруо буолар. Оттон “Муҥханы” Татьяна Ушницкая уонна Николай Сыромятников суруйбуттара. Маны таһынан манна өрүү көмөлөһөр консультаннаахпыт – Юлия Синельникова диэн. Урут Арассыыйа Disney телеканалын үлэһитэ этэ, билигин “Солнце” федеральнай телеканалга үлэлиир. Өссө биир консультаммыт Святослав Ушаков, “Союзмультфильм” сценариһа, “Чебурашкаҕа” эҥин үлэлэспитэ.

– Араас таһымнаах куонкурустарга үгүс ситиһиилэргитин сырдатан аас эрэ...

– Былырыын 2024 с. Хабаровскайга буолбут “Анимур” диэн киинэ бэстибээлигэр “Лучшая анимация” ааты ылбыппыт. Эмиэ былырыын Будапешт куоракка “Budapest Short Cut Film Festival” киинэ бэстибээлэ буолан ааспыта. Онно “Лучшая короткометражная анимация” наҕараадаҕа тиксибиппит. Маны таһынан норуоттар икки ардыларынааҕы Канадаҕа буолбут “Montreal International Animation Film Festival-ANIMAZE” бэстибээлгэ бочуоттаах кыттааччы аатын ылбыппыт.  Воронеж куоракка буолбут “МультПрактика” анимация бэстибээлигэр “Лучшая детская анимация” анал аакка тиксибиппит. 2023 с. Канадаҕа “ImagineNATIV Film” киинэ бэстибээлигэр кыайыылаах аатын биэрбиттэрэ. Ити курдук, уопсайа 20-тэн тахса киинэ бэстибээлигэр кыттан турабыт.

– Инники былааннары сэгэтэн аастахха, саҥа туох бырайыактары  бэлэмнии сылдьаҕыт?

– Билигин үс бырайыагы толкуйдуу сылдьабыт. Кыра-кыра кылгас метражтаах анимацияны буолбакка, сериал курдугу оҥорбут киһи диэн. Элбэх идиэйэ баар. Бырайыактарбытын хас да грант куонкурустарыгар ыыппыппыт, түмүктэрэ билиҥҥитэ биллэ илик, күүтэбит. Ону тэҥэ толору метражтаах анимированнай дьоруойдаах киинэни оҥорбут киһи диэн көннөрү идиэйэ быһыытынан былаанныыбыт.

– Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр анимация эйгэтэ төһө сайынна дии саныыгын?

– Анимация эйгэтэ күн-түүн сайда турар. Сахабыт сиригэр мин билэрбинэн билигин хас даҕаны устуудьуйа баар. Бу эйгэни ылсыбыт, манна үлэлээччи ыччат дьон элбэх. Биһиэхэ, холобур, АГИКИ-ттан үс устудьуон кэлбитэ. Таһымнара, сатабыллара балайда үчүгэй, бэркэ оҥороллор. Уопсайынан, сахалар бу эйгэҕэ талааннаахтар эбит диэн көрөбүн.

– Анимациянан дьарыктаныан баҕалаахтарга тугу сүбэлиэҥ этэй?

– Анимацияны ылсыан баҕалаах дьоҥҥо үөрэнэргэ туох да улахан уустуга суох диэн этиэм этэ. Youtube көрөн, Udemy сайт куурустарын көрөн, босхо, төлөбүрдээх да үөрэниэхтэрин сөп. Сүбэ быһыытынан эттэххэ, бастаан ханнык бырагыраамалар эҥин баалларын үчүгэйдик билсэн баран үөрэнэр кууруһу атыылаһар ордук. Онлайн оскуолаларга тиийэргэ уопсай өйдөбүллээх, чопчу маны үөрэтэбин диэн соруктаах тиийэр курдук. Үөрэтэр куурус арааһа олус элбэх. Сүрүнэ тус интэриэстээх буолуохха наада. Социальнай ситимнэргэ, ВКонтакте эҥин, бэйэ портфолиотын оҥостон, анимацияҕа сатабылы көрдөрөр үлэлэргитин дьон көрүүтүгэр таһааран... Үлэ буларга ол эмиэ улахан суолталаах.

– Роман Романович, сэргэх кэпсээҥҥэр махтал буоллун, айар үлэҕэ ситиһии сэтиилээх саҥа саҕахтар аһылла турдуннар!

«Тундра» анимация устуудьуйата

Тэриллибит сыла: 2022 с.

Үлэтин хайысхата: 3D анимация, киинэ компьютернай графикатын уонна визуальнай спецэффектэрин оҥоруу.

Ойуулуктара: “Тымныы оҕуһа”, “Муҥха”, “Таҥха”.

Айар хамаанда: Disney, Universal, Netflix, Nickelodeon, Паровоз, Союзмультфильм, Солнце курдук ханаалларга үлэлээбит уопуттаах креативнай индустрия эйгэтин профессионаллара.

Хаартыскалар:
Дьоруой тус архыыбыттан