Ойуу тылын күүһүн баһылаабыт Наталья Петрова

Төрүт тылын  киэргэлинэн ойуулаан саҥардар худуоһунньук Наталья Петрова — "Талба талааннаахтар" рубрика бүгүҥҥү ыалдьыта. 
Айар куттаах ыалдьыппыт Дьокуускай куорат олохтооҕо, дьиэ кэргэн истиҥ ийэтэ, тапталлаах кэргэн.

— Айар куттаах, иэйии аргыстаах биир дойдулааҕым Наталья! Бүгүн эн дьоҕуруҥ, сахалыы кутуҥ, иэйииҥ туһунан сэһэргэһиэхпит. Тумус туттар ытык киһибит Мандар Уус бэйэтин ойууһуппун диэн билинэр. Оччотугар тарбах айар алыбынан тулалыыр эйгэни уруһуйдуур, харахпыт далыгар көрөрү барытын кэрэ көстүүлүүр, дууһаны сылаанньытар, үөрдэр дьону ойууһут диэххэ сөп. Эйиэхэ эмиэ ойууһут буолар дьоҕур бэриллибит.

Хас сааскыттан  уруһуйдуургун өйдүүгүн дуо?

— Бэйэбин өйдүөхпүттэн уруһуйдуубун. Ол эрээри соҕотох уруһуйдуурбун бу диэн өйдөөбөппүн, өрүүтүн  эдьиийдээх балтыбын кытта бииргэ олорон дьарыктанарбыт. Үксүн харандааһынан, онтон улаатан истэхпит аайы акварель, гуашь туттар буолбуппут.

— Дьоҕуру сайыннарарга художественнай кылаастар бааллар. Эн оннук оскуолаҕа үөрэммитиҥ дуо?

— Төрөөбүт сэлиэнньэбэр Ытык Күөлгэ 1958-1959 сс. үөрэх дьылыгар аһыллыбыт музыкальнай оскуолаҕа художественнай кылаас үлэлиир этэ. Онно киирэн үөрэниэхпин баҕарарым да, тоҕо эрэ бу олус наадалаах диэн толкуй киирбэтэҕэ. Баҕар, бэйэм уруһуйдьут буоларбынан буолуо. Бииргэ үөрэнэр дьүөгэм онно үөрэнэрэ, куруук тугу уруһуйдаабытын көрдөрөр, үөрэҕин кэпсиир буолара.  Биир саас дьүөгэбиниин музыкальнайга барсыбытым, ол эрэн миэстэ суох, кылаас толору диэн ылбатахтара. Кэлин барыта умнуллан, эбии туттарсар санаа киирбэтэҕэ.

— Тугу уруһуйдууруҥ төбөҕөр ойууланан кэлэр дуу, эбэтэр бүгүн маны уруһуйдуур эбиппин диэн былаанныыгын дуу?

— Киһи тугу айара барыта искиттэн тахсар. Маны сөбүлүүбүн, онон тугу сөбүлүүрбүнэн  уруһуйдуубун диэн буолбат. Төттөрүтүн, тугу сатаабаккын уонна саҥаны, сонуну уруһуйдуу, ойуулуу сатыыгын. Биири эрэ оҥорор сыыһа,  уларытан, ис санааҕын күүһүрдэн, кэҥэтэн истэххэ, киһи сайдар.

— Дьоҕур удьуорунан бэриллэр диэни ылынаҕын? Төрүттэргэр уустар, иистэнньэҥнэр бааллара биллэр дуо?

— Ийэм өттүнэн эбэм Мэҥэ Хаҥалас Табаҕатын олохтооҕо Александра Мучина көнө иистээх үчүгэй иистэнньэҥ этэ. Биир сайын  кэлэ сылдьан куукулабар ыстаан тигэргэ үөрэппитэ. Онно наһаа үөрэн, ол кэмтэн куукулабын бэйэм таҥыннаран саҕалаабытым. Ийэм Марфа Егоровна Никифорова эбэбитин удьуордаан иистэнэр, сатаабатаҕа суох. Онон ийэбит тикпит таҥастарын кэтэн улааппыппыт. Пуховик курткаҕа тиийэ тигэрэ,  ииһин дьэрэкээн быысыпканан киэргэтэрэ.

— Оскуола кэнниттэн ханна үөрэммиккиний?

— 2007 сыллаахха  Тааттатааҕы лицейы бүтэрэн баран Дьокуускайдааҕы медколледжка фармацевт үөрэҕэр туттарсан киирбитим. Идэбинэн балачча үлэлээбитим. Билигин оҕобор олоробун.

— Уруһуйдаары гыннаххына, ис туругуҥ хайдах буоларый?

— Дьоҕур иэйии аргыстаах, онон турукка киирэҕин. Иэйииттэн тахсар үлэ ураты үчүгэй ауралаах. Уруһуйдуур үлэ курдук буолар, күн аайы бэйэбэр сорук туруорунан үлэлиибин. Үлэм эскиистэн саҕаланар, манна өй үлэтэ ирдэнэр. Күнтэн күн дьоҕур сайыннарыытыгар идэтийэбин. Холобур, наар маслянай кыраасканан эрэ буолбакка, атын инструменнары тутта сатыырга болҕомтобун уурабын.  Сарсыардаттан саҕалаан өйбөр оҥорон көрөн, бэйэм бэйэбэр ыйытык туруоран санаабын ситэбин.  Сорох хартыыналар өйбөр ойууланан тахсаллар, ол түгэни мүччү туппакка, тутатына сурунан иһэбин. Ардыгар бастакы көрүүбүн холустаҕа түһэрэн уруһуйдаатахпына, туох эрэ тиийбэт, ситэтэ суох буолан тахсара эмиэ баар. Дьэ онно көрөн уларытыы киллэрэбин. Киһи үлэтиттэн дуоһуйуу ылыахтаах, оччотугар дьэ сиппитинэн ааҕыллар.

— Үлэҕинэн оҥороҕун дуу, эбэтэр көҥүл атыыга таһаараҕын дуу? Дьон  төһө сэҥээрэрий?

— Худуоһунньук бэйэ-бэйэтигэр майгыннаспат майгылаах, буочардаах, олоҕу көрүүтэ туспа буолар. Сорохтор хартыына атыыга барыа суохтаах диэн саныыллар, хас биирдии хартыына искусство биир көрүҥэ буолан, мусуойдарга эрэ ыйаныахтаах диэччилэр эмиэ бааллар. Ону мин маннык быһаарабын. Худуоһунньук – бу идэ. Кини оҥорон таһаарбыт үлэтэ төлөнүөхтээх. Онон  хартыыналары үлэҕинэн ылан, сороҕор бэйэм санаабынан уруһуйдаан, атыыга таһаарабын. Инникитин тус быыстапкабын тэрийиэхпин баҕарабын. Айар үлэ сэҥээриллэр, дьон көрүүтүгэр тахсар буоллаҕына, худуоһунньук суола аһыллар. Ол инниттэн сорох үлэбин уурунабын.

— Төрөөбүт тыл, сурук-бичик күнүгэр Тааттаҕа ыытыллыбыт “Саргы дьаалы улааттын, сахалыы саҥа сатараатын, саха-омук сайыннын!” диэн тэрээһиҥҥэ “Ойуу тылын күүһэ” быыстапкаҕа "Саха көмүс тыла", "Олох", "Сайдыы" триптиҕиҥ турбута.  Бу триптих тугу кэпсиирий?

— "Саха көмүс тыла" хартыынаны куонкуруска анаан онорбутум. Ол куонкурус-быыстапка 2024 с. "hөҕүҥ" 2.0 диэн саха тылыгар ананан ыытыллыбыта. Бу үлэм  кыайыылаахтар кэккэлэригэр киирбитэ. Хартыына туһунан кэпсээтэххэ, урут сахаларга сурук-бичик суоҕун билэбит, өбүгэлэрбит барахсаттар саныыр санааларын, алгыс тылларын, тойуктарын туттар малларыгар угаллара. Төрөөбүт тыл кэрэтэ тимир, мас уустара оҥорон таһаарбыт уран киэргэллэригэр, иһиттэригэр оһуор буолан ойууланара, суруллара. Оһуор буолан көлүөнэлэрин харыстыыр дьайыылаахтара. Хартыына хараҥа былыт саппыт былыргы кэми көрдөрөр. Оттон буукубалар ол кэмтэн дуораан курдук өбүгэ саҥатынан алгыстанан, билиҥҥи кэмҥэ кэлбитин көрдөрөллөр. Хас биирдии өбүгэ мала саҥарар дорҕоонноох, ааспыты кэпсиир саҥалаах, ааҕыллар айымньы буолар. Төрөөбүт тылым оҕуруолуу тиһиллэн, ойуу тылынан  ураннык саҥара, алмаас таастыы суолдьут сулус буола турдун диэн санааттан уруһуйдаммыта.

— Эһиги ыалы айар дьоҕур, ойуу алыптаах эйгэтэ холбообута. Оҕолоргут уруһуйдуулларын төһө сөбүлүүллэрий?

— Биһигини, кырдьык, ойууһут идэтэ көрсүһүннэрбитэ, ыал оҥортообута. Уоллаах кыыс оҕолоохпут. Даниил оскуола, Илона дьыссаат дьонноро. Аҕабыт  Алексей идэтинэн дизайнер. Опера уонна балет тыйаатырын декоратора. Уруһуйдуурун эмиэ олус сөбүлүүр. Оҕо төрөппүтүн көрөн үөрэнэр, онон аттыбар олорон иккиэн тэҥҥэ уруһуйдууллар, тугу баҕаралларын ойуулууллар. Кинилэр худуоһунньук буолуохтара диэн этэргэ эрдэ. Бу олоххо киһи тугу баҕарарынан, тугу сүрэҕэ сөбүлүүрүнэн, дууһата тугу ылынарынан олоруохтаах. Бу суол эрэ олоххо киһини дьоллоох оҥорор дии саныыбын.

— Олоххо таба тайаныы, дьоҕургун сөптөөхтүк туһанан олоруу, тапталга, табыллыыга тиэрдэрэ саарбаҕа суох. Онон этэҥҥэ буолууну, сиэрдээх олоҕу баҕарабын. Өрүү даҕаны кэрэни ойуулаан, бар дьон үөрүүтүн үрдэтэ туруҥ!