Олохпутун чэпчэтэр сүбэлэр

Аныгы дьалхааннаах олохпут бэйэтэ туһунан быраабылалардаах: куруук ханна эрэ ыксыыбыт, мөлүйүөнүнэн дьыаланы биирдэ саба тута сатыыбыт, ол быыһыгар бэйэ бодотун илдьэ сылдьабыт. Маныаха бириэмэбитин уонна күүспүтүн харыстыыр сүрдээх боростуой ньымалар баалларын бүгүн ааҕааччыларбын кытта үллэстиэхпин баҕардым. Баҕар, биир эмэ сүүтүк да саҕа сүбэ оруобуна кэмигэр ааҕыллан туһалаарай. 

«Куукуна» сүбэлэрэ:

1. Буспут сымыыт үчүгэйдик хахтанарын туһугар, оргуйа турар уутугар суодата эбиҥ.

2. Бааҥка түгэҕэр сакалаат паастата хааллаҕына (быраҕыаххын баҕарбаккын, сатаан ылбаккын), бааҥкаҕар мороженай кутан, икки төгүл минньигэстэнэ түһэҕин.

3. Луугу кырбыыргар хараҕыҥ уута кэлбэтин туһугар ыаста ыстаа.

4. Микроволновка сууйуллубат? Уулаах миискэни саамай улахан уотугар туруор. Паар тахсыа, ол кэнниттэн көннөрү тирээпкэнэн эрэ сотон кэбиһиэҥ.

5. Тугу атыылаһыахтааххын холодильник ааныгар магнитынан сыһыарыллыбыт лиискэ эбэтэр блокнокка сурунан ис. Туох эмэ аһыҥ бүттэ – суруй. Туох эрэ наада буолла – эмиэ суруй. Маҕаһыыҥҥа бараргар ол испииһэккин ыл.

6. Чаанньык иһин ыраастыыргар ханнык баҕарар минньигэс утаҕы кутан оргут (холобур, Coca-cola) эбэтэр лимон кислотатын.

7. Маҕаһыыҥҥа, ырыынакка бараргар тот сылдьыаххын наада. Бу харчыгын экономиялыа.

«Күннээҕи олоххо» сүбэлэр:

1. Хаҥас илиигитигэр магниттаах браслеты кэтиҥ. Тоһоҕону, саморезтары айаххытыгар кыбыта сылдьыахтааҕар табыгастаах ньыма.

2. Эр дьон уһанар, туттар малларын уктар хас да дьааһыктаах «органайзердаах» буолаллар. Мантан наадалаах малгытын ыллыгыт да тута саба, хаппахтыы сылдьыҥ. Сыыһа-халты туттаҥҥыт тоҕон кэбиһиэххитин сөп, оччоҕо бэрт үлэнэн хомуйбуккут, дьаарыстаабыккыт ыһыллан, хаттаан үлэни көрсүөххүт.

3. Пластик бытыылканы быраҕыаххыт иннинэ хаппаҕын арыйыҥ, бытыылканы хампы тутан, кумалаан, салгынын таһаарыҥ уонна хаппахтааҥ. Маннык гыннаххытына, кини кыра миэстэни ылар, бөххүт биэдэрэтэ туолан хаалбат.

4. Саҥа түүппүлэҥ кыараҕас? Үс хос наскылаах кэтиҥ уонна 10 мүнүүтэ фенинэн үрдэриҥ, кэҥиэҕэ.

«Айаҥҥа» сүбэлэр:

1. Уоппускаҕа соҕуруу эҥин бараргар харчыгын туттуллубут помадаҥ хаппаҕар кистээ.

2. Таҥаһыҥ кумаламматын туһугар дьаарыстаан уурума. Эрийэн уурдаххына, имиллибэт даҕаны, кыра миэстэни да ылыа.

3. Бинсээги өтүүктүөҥ оннугар, гостиницаҕа дуу, отельга дуу бааннай хоско киллэрэн итии ууну ыытан кэбис, паар кумаламмытын көннөрүө.

4. Багажкын туттарыаҥ иннинэ хаартыскаҕа түһэр. Сүттэҕинэ, эн кэпсииргинээҕэр хаартысканы көрөн түргэнник булуохтара. Маны таһынан, наадалаах докумуоннаргын сканердаан кэбис уонна почтаҕар киллэр. Сүтэр түбэлтэтигэр көмөлөһүө.

5. Айаҥҥа илдьэр малгын испииһэктээ. Бу төннөн кэлэргэр ылбыт малгын умнубаккар көмөлөһүө.

6. Массыынанан ыраах айанныы сылдьан, элбэх фуралар тохтоон турар сирдэригэр сапыраапкалан. Улахан уйуктаах массыыналар суоппардара ханна албыннаабаттарын уонна хаачыстыбаннай уматык куттары билэллэр. Бу сүбэни кафеларга тохтоон аһыыргар эмиэ туһан. 

7. Сайын поеһынан айанныыргар вагон түгэҕэр миэстэтэ тал, манна форточкалар аһыллан, салгын үчүгэйдик хамсыыр, сөрүүн буолар. 

8. Сөмөлүөтүнэн көтөргөр эйигин тиэйэр авиахампаанньа тугу биэрэрин барытын туһан. Стюардессаны ыҥыр уонна туруору ыйыт: «Мин тугу босхо ылыахпын сөбүй?». Соһуйуоххут иһин, эһиэхэ аһыы утах эрэ буолбакка, эбиэккитигэр кытары эбии ас кутан биэриэхтэрэ.

9. Куйаас күҥҥэ бытыылкаҕа баар уугут сылыйан хааллаҕына, «Холлс» кэмпиэти сиэҥ, уугут сөрүүкээбит курдук буолуоҕа.

Төрөппүккэ сүбэлэр:

1. Оҕоҥ остуоруйа истэрин сөбүлүүр? Бастатан туран, эн манна саҥарар, кэпсиир дьоҕургун сайыннараҕын. Иккиһинэн, остуоруйаларгын диктофоҥҥа уһул, дискэҕэ киллэр уонна иллэҥэ суох кэмҥэр холбоон кэбис, оҕоҥ астына истиэ.

2. Оҕоҕор «Хоһу хомуйуу бэрээдэгэ» диэн ыйан-кэрдэн, суруйан ыйаан кэбис. Бу олус үчүгэй түмүгү аҕалар. 

3. Оҕоҕор куруук кыраҕын диэн этэ сылдьыма. Сотору эйигин кытары сүбэлэспэт буолуоҕа.

4. Олох туһунан кэпсээ, бэйэҥ уопуккуттан үллэһин. Бу кини адаптация ааһарыгар көмөлөһүө.

5. Өскөтүн сарсыарда оҕоҥ ыараханнык уһуктар буоллаҕына, компьютернай оонньууларын уонна таптыыр мультиктарын туһунан ыйыталас, бэрт түргэнник сэргэхсийиэ.

6. Сорох түгэҥҥэ «тоҕо да тоҕо?» диэн ыйытыыларга, «Оттон эн туох дии саныыгын маны?!» — диэн төттөрү ыйыт.

Аһылык тула сүбэлэр:

1. Хобордооххор ас ыһаарылыыргар, оливка арыытын кут. Бу атын арыыттан сүүрбэ тоҕус килокалорийынан кыра. Оттон нэдиэлэҕэ уонна арыыга астанар буоллаххына, 290 ккал харыстыыр.

2. Кыра тэриэлкэни тутун. Чуолаан халлаан күөх хараҥаны. Кыра тэриэлкэ эн мэйиигин албынныыр, аҕыйаҕы аһыыбын диэн. Оттон чинчийии көрдөрбүтүнэн, халлаан күөх эбийиэк аппетиты аччатар эбит. Манан эн нэдиэлэҕэ 500 ккал харыстыыгын.

3. Аһыаҥ иннинэ биир ыстакаан итии уута ис. Бу метаболизм реакциятын оҥорор, маны диетологтар «куртаҕыҥ туолан кыра аһылыгы сиигин» диэн ааттыыллар эбит. Дьиҥинэн, ууну иһии күн устата калорийы ыларгын тоҕус бырыһыан аччатар. Нэдиэлэҕэ  1358 ккал тахсар.

4. Астыыргар араас туманы туһан, соус оннугар. Соус тыһыынчанан калорийдаах, биир остолобуой ньуоскаҕа сүүскэ тиийэ – оттон тума калорийа суох. Ону таһынан аһыы тумалар уонна биэрэстэр метаболизмы түргэтэтэллэр, онон бытаанык аһыыгыт, айаххыт уотунан умайа олорор буолан. Нэдиэлэҕэ 500-тэн кыра калорийы ол аата сиигит.

5. Күүлэйдээҥ. Хардыыны мээрэйдиири атыылаһыҥ уонна күҥҥэ 10000 сыалы туруорунуҥ. Хаама  бараргытыгар ыккытын күүлэйдэтиҥ. Ыты кытта сүүрбэ мүнүүтэ күүлэйдиир дьон сылга 7 киилэни быраҕаллар эбит. Оттон атын дьону кытта хаамар оннук туһата суох дииллэр, тоҕо диэтэххэ кинилэр төттөрү бардыбыт, сөп буолуо диэн сүрэҕэлдьэтиэхтэрин сөп. Хайа да ыт маннык көрдөспөтө, эппэтэ биллэр. Маныаха нэдиэлэ устата 3500 ккал уматаҕыт.