Оҕуруону сэргээччи эбиллэр

Ахсынньы 20 – тохсунньу 17 күннэригэр Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр “Бисер Севера” диэн эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы IV-с көрүү-куонкурус кыттыылаахтарын оҕуруо оҥоһуктарын, сиэдэрэй симэхтэрин, хартыыналарын быыстапката буолан ааста.
Тэрээһин чэрчитинэн ыытыллыбыт маастар-кылаастары сэргэ Хоту, Сибиир уонна Уһук Илин олохтоох омуктарын национальнай көстүүмнэригэр, симэхтэригэр, тээбириннэригэр тигиллэр оҕуруо ойуутун-мандарын, эҥинэ эгэлгэтин кэпсэтиһэр, сүбэ-соргу атастаһар сэминээр тэрилиннэ.
2000 сс. саҕаланыыларыттан силис тардыбыт оҕуруо дьарыктаахтар быыстапкаларыгар быйыл 119 уран тарбахтаах оҥоһуга, ииһэ көрдөрүүгэ турда. О.и. Саха сирин 24 улууһуттан, Дьокуускайтан эрэ буолбакка, Хабаровскай кыраайтан, Магадантан, Камчаткаттан, Краснодартан, Москуба уобалаһыттан тиийэ кыттыбыттар бааллар. Быыстапка үгүс көрөөччү үрдүк сыанабылын, кэрэхсэбилин ылла.
Бу туһунан быыстапканы түмүктүүр, кыайыылаахтары наҕараадалыыр, бэлиэтиир тэрээһиҥҥэ “Симэх” киин дириэктэрэ, РФ уонна СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Я.В. Игнатьева, Өксөкүлээх аатынан НДДь генеральнай дириэктэрин солбуйааччы, күрэх Дьүүллүүр сүбэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Р.Е. Колосова үөрэ үллэһиннилэр. Быыстапка тэриллэр буолуоҕуттан оҕуруо дьарыгын сэргээччи, куонкуруска да кыттааччы сыллата эбиллэн иһэрин, эдэрдэр ылсар буолбуттарын эттилэр.
Алта киһилээх Дьүүллүүр сүбэҕэ история, тыл билимин хандьыдааттара, норуот маастара, методист, художник модельердар киирбиттэр. Бастыҥы быһааралларыгар илиинэн үлэтэ төһө элбэҕин, төһө кыра-улахан, элбэх оҕуруо туттуллубутун, туһанар ньымалара төһө уустугун-судургутун олоччу учуоттаабыттар.

Түмүккэ култуура салаатын, норуот уус-уран оҥоһуктарын ускуустубатын сайыннарыыга кылааттарын киллэрбит быыстапка кыттааччыларыгар Ил Түмэн култуураҕа уонна СМИ-гэ кэмитиэтин, СӨ Култуура уонна Арктика дьыалаларыгар уонна Тас сибээскэ министиэристибэлэрин, Дьокуускай куорат Култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга управлениетын, “Симэх” Национальнай киин Грамоталарын, Махтал суруктарын туттардылар.
СӨ Аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох норуоттар ассоциацияларын бэрэссэдээтэлэ К.В. Роббек төрүт дьарыкка, култуураҕа сыһыаннаах маннык тэрээһиннэри өйүүрүн, махтанарын эттэ. Аҕатын туһунан өйдөбүл оҕуруону кытта эмиэ ситимнээҕин аҕынна. Ол курдук, куоракка кэлэригэр-барарыгар биир дойдулаахтара оҕуруо үлэһэллэрин, онуоха аҕата түбэһиэх оҕуруону ылбакка, анаан-минээн көрдөөн, бэйэтэ талан, сыымайдаан аҕалан түҥэтэрин өйдөөн хаалбытын эттэ. КМНС Грамотатын Аллараа Халыма, Эдьигээн, Алдан кыттааччыларыгар туттартаата.
“Симэх” национальнай киин быыстапкаҕа көхтөөх кыттыы иһин 15 киһиэхэ туттарбыт Махтал суругуттан сирдэттэххэ, Амматтан алта кыттааччы баар. Ыраахтартан Москуба талааннааҕа С.Г. Курышева кэлбитин анаан билиһиннэрдилэр, өйдөбүнньүк бэлэҕи туттардылар. Светлана маннык тэрээһиннэргэ үгүстүк сылдьарын, ол эрээри биһиги оҕуруонан дьарыктанааччыларбыт үлэлэрин көрөн ордук сөхпүтүн-махтайбытын иһитиннэрдэ.
Быыстапка кыайыылаахтарыгар эҕэрдэ!
“Национальнай көстүүм” номинацияҕа Орто Халыматтан М.И. Булдукина үлэтэ бастаата. Камчаткаттан Т.В. Уварова – 2-с, Өлүөхүмэттэн кыттыбыт Яна, Ия Робертовна Чемпосовалар үлэлэрэ 3-с м буолла.
Кинилэр, атын да номинациялар кыайыылаахтара дьупулуом, анал бэлиэ, “Бисерная лавка” сэртипикээтин туттулар.

“Оҕуруо симэх” хайысхаҕа Уус Алдантан М.И. Портнягина – 1 м, Хаҥаластан Е.П. Ефимова – 2-с, Алдантан Н.П. Шинкарева 3-с м буоллулар.
Мария Иннокентьевна Портнягина оҕуруо алыптаах эйгэтигэр ылсыбыта быданнаабыт. Кэрэхсэбиллээҕэ, бэйэтэ билбитин-көрбүтүн, сатаабытын бар дьонугар үллэстэр үтүө үгэһи тутуспута быйыл хайыы үйэ 10 сыла томтойо туолар. Киэргэллэригэр хайаан да бэйэтиттэн тугу эрэ саҥаны, уратыны киллэрэрин сөбүлүүр. Саха сэмэй далбара маннык улахан, таһымнаах куонкурустарга бу иннинэ кыттыбатаҕын, бу бастакы сырыыта, кыайыыта буоларын үллэһиннэ.
Оттон сахалыы истииллээх симэххэ Л.П. Винокурова (Дьокуускай) бастаата, 2-с м – М.А. Павлова (Сунтаар), 3-с м – Л.А. Смолина (Дьокуускай).
“Хоту, Сибиир уонна Уһук Илин олохтоох норуоттар этническэй киэргэллэрэ” номинацияҕа Эбээн Бытантайтан О.О. Попова кыайыы кынаттанна. 2 м – Дьокуускай Хатаһыттан Р.Н. Алексеева, 3 м Аллайыахаттан Т.А. Горохова буоллулар.

Оҕуруо хартыыналарга (“Вышитая картина”) Дьокуускайтан С.С. Сидорова диэн Бочкарева-Иннокентьева уруһуйунан оҥорбут “Алгыс” үлэтэ ылыан ылла. Светлана Самсоновна бу сүҥкэннээх үлэтин икки сыл устата оҥорбут. Манныгы айан-тутан таһаарарга талаан-дьоҕур эрэ буолбакка, улахан дьаныар, тулуйан-тэһийэн олоруу наада. Оҕуруо араас эгэлгэ дьүһүнүн сөпкө, таба дьүөрэлиири сэргэ ирдэнэр дьүһүҥҥүн көрдөөн, булан да ыларыҥ үгүс сыраны, үбү да эрэйэн эрдэҕэ. Аҥаардас хартыына кээмэйин да көрөн, киһи сөҕөр-махтайар. Бу номинацияҕа 2 м – эмиэ Дьокуускай олохтооҕо У.М. Нохсорова, 3 м Амма улууһуттан А.А. Васильева эмиэ сыралаах үлэ түмүгүнэн ситиспит үлэлэрэ ыллылар.

“Көстүүм аксессуара” аакка бастакы миэстэни Краснодар кыраайыттан Р.Д. Алныкина ылла, 2-с истиэпэннээх дьупулуому – Дьокуускайтан Н.В. Атакова, 3 истиэпэннээх дьупулуому Хаҥаластан М.Н. Заборовская ыллылар.

Ону таһынан анал ааттар олохтоммуттар. Дьокуускайтан Т.В. Сосина, И.Г. Сосина “Оҕуруо флористика” анал аат дьупулуомун туттулар. “Интерьер тэрилэ” диэҥҥэ – Анаабыр талааннааҕа А.Н. Петрова, “Сылгы тэрилигэр оҕуруо туттуллуута” (Конское убранство”) – Уус Алдантан Т.Г. Дегтярёва, “Таба тэрилин киэргэлэ” (“Украшение оленьей упряжки”) – Дьокуускайтан А.С. Христофорова, “Харыйа оонньуур” оҥоһуктарга – Уус Майаттан А.В. Невская, “Ураты уус-уран быһаарыы” (“Оригинальное художественное решение” – Дьокуускайтан “Үктэл” айар түмсүү үлэлэрэ сиэрдээхтик ыллылар. Кинилэргэ “Бисерная лавка” маҕаһыыннаах Л.А.Будищева 1 тыһ. солк. сэртипикээттэри туттарда.
Үөрүүлээх тэрээһини виртуоз хомусчут Артур Семенов-Тоҥ Саха хомуска оонньооһуна, Анастасия Куличкина салайааччылаах “Гиркилэн” ансаамбыл үҥкүүтэ киэргэттэ. СӨ Норуотун маастара Людмила Жиркова салайааччылаах Дьокуускайтан “Үктэл” айар бөлөх тигэр аныгылыы истииллээх оҕуруо киэргэллээх сахалыы таҥастарын уонна төрүт олохтоох хотугу омуктар маастардара оҕуруолаах сарыы, түүлээх соннорун кэтэн көрдөрүү (дефиле) ыытыллыбытын астына-дуоһуйа көрдүбүт.
Оҕуруонан дьахтар эрэ дьарыктаммат!
Быйыл 119 кыттааччы ортотугар соҕотох эр киһи – Хаҥалас улууһун Ой бөһүөлэгин олохтооҕо Г.Г. Саввин бааран көрөн, анаан кэпсэтэ сырыттым.
Григорий төһө да иккис эрэ сылын оҕуруолуур дьарыкка ылыстар, биир дойдулаахтарыттан хайыы үйэ суумкаҕа, кыалыкка сакаас ылан, үлэлэһэ сылдьарын эттэ. Ийэтэ иистэнэр, эдьиийэ хоруоҥкалыыр уонна бэйэтэ да сыстаҕас буолан, дьахтар эрэ барыта сатаабат, санаммат эйгэтигэр хорсуннук ылыстаҕа. Бу дьарыгын бэйэтэ сөбүлүүр. Кыра да буоллар, эбии харчылаһара, дьон кини үлэтиттэн астынарын көрөн, санаата кынаттанара сыттаҕа. 37 саастаах Григорий Саввин:
– Оҕо эрдэхпинэ эдьиийим хоруоҥкалыырын көрөн, туттар ньыматын син билэр курдугум. Ол иннинэ ийэбэр көмөлөһөрүм, дьон сакааһынан, кыралаан, тесьманан киэргэтэн, сумочка тигэр буолбутум. Ол кэнниттэн былырыын дойдубар Т.Н. Шишкина оҕуруону тигиигэ маастар-кылааһыгар сылдьыбытым. Кини тигиилэрбин сөбүлээн, Аммаҕа буолбут Олоҥхо ыһыаҕын быыстапкатыгар кыттарбар сүбэлээбитэ. Онно сылдьан, кыттан, дьон оҥоһуктарын көрөн баран, дьарыктанар баҕам өссө улааппыта. Балтым А.К. Фадеева сүбэ-ама буолааччы. Бу быыстапкаҕа мусуойга сылдьан көрбүт 18-с үйэтээҕи дьахтар оҕуруо киэргэллээх дьоҕус саппыйаларын, кыалыгы үтүгүннэрэн тикпиппин аҕалбытым. Суумканы, саппыйаны кыра кээмэйдээҕин илиинэн, улаханын массыынанан тигэбин. Оҕуруонан, тимиринэн, быысапканан киэргэтэбин. Сынньанан, тохтоон ыла-ыла оҥорор буолан, биир суумканы, ортотунан, 3 нэдиэлэ курдугунан бүтэрэбин.

Инбэлииттэргэ ыытыллар араас тэрээһиннэргэ – о.и. Дьокуускайга буоларга эмиэ – кыах баарынан кыттан иһэбин. Дьону кытта тэҥҥэ сылдьан, сэргэхсийэҕин, туохха эрэ үөрэнэҕин, билбэккин билэҕин. Маннык сылдьарбын сөбүлүүбүн. Бу иннинэ сүүрүүгэ кыттыбытым.
Григорий ону тэҥэ быысыпкалыырын, таҥалайдыы тигиини баһылаабытын этэр. Биэнсийэтэ кэллэ даҕаны, сукуна, оҕуруо атыылаһан хаһаанарын, иэйиитэ киирдэҕинэ эбэтэр дьон сакаастаатаҕына, иннэтин үрдүгэр түһэрин кэпсиир. Бу сырыыга киниэхэ көхтөөх кыттыытын иһин Махтал суругу туттардылар. Оттон ситиһиитэ, кыайыыта – өссө да иннигэр!
Сонуннар
Ордук ааҕаллар


