Оҥоһуу өй медицинаҕа эрэллээх көмөлөһөөччү буолуон сөп...

Аныгы балысхан сайдыылаах үйэҕэ оҥоһуу өй олох бары эйгэтигэр улам киирэн иһэр. Идэтийбит дьон этэллэринэн, көмпүүтэр өйүн, муҥур уһуга биллибэт модун кыаҕын, бэл диэтэр, медицинаҕа таба туһаныахха сөп. Бүгүн ол туһунан М.К. Аммосов аатынан ХИФУ медицинскэй институтун «Доруобуйа харыстабылын уонна профилактическай медицинаны тэрийии» хайысхатыгар ординатураҕа үөрэнэр Тимур Тереховы кытта кэпсэттибит. Кини – «Айтиинтерпретация» хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ.

Бүгүҥҥү дьоруойбут салайар «AIntermed» бырайыага – оҥоһуу өй көмөтүнэн үлэлиир веб-платформа. Устудьуоннарга, ординатордарга, эдэр быраастарга билиилэрин кэҥэтэр, идэлэрин таһымын үрдэтэр, үөрэхтэригэр, үлэлэригэр тирэх буолар аналлаах. Медицинаҕа эрэллээх көмөлөһөөччү, клиническэй ассистент быһыытынан сыаналаныан сөп. Бүгүҥҥү туругунан 800-тэн тахса киһи регистрацияламмыт, күн аайы ортотунан 20-30-ча киһи туһана олорор.

Билиини хаҥатарга уонна чиҥэтэргэ

– Медицина – дириҥ билиини эрэйэр эйгэ. «AIntermed» бырайыак устудьуоннар, эдэр быраастар уустук клиническэй тиэмэлэри баһылыылларыгар, эксээмэҥҥэ бэлэмнэнэллэригэр, билиилэрин хаҥаталларыгар уонна чиҥэтэллэригэр тирэх, уопут атастаһар, үөрэнэр, сайдар балаһаакка буолуохтаах. Биһиги веб-платформабытын Stanford уонна Pubmed систиэмэлэр аһаҕас дааннайдарын туһанан оҥордубут. Теориянан эрэ муҥурдаммат буолан, уустук клиническэй соруктары быһаарарга көмөлөһөр, үлэни, үөрэҕи чэпчэтэр аналлаах.

Бырайыак идиэйэтэ 2020 сыллаахха күөдьүйбүтэ диэххэ сөп. Ол саҕана мин «Лечебное дело» факультекка үһүс кууруска үөрэнэр этим. Пандемия саҕаламмытыгар, дьиэбитигэр олорон онлайн үөрэнэргэ күһэллибиппит. Иллэҥ кэмим элбээн хаалбыта. Бэйэм программированиены уруккуттан даҕаны сэргиирим. Сололоммучча, бу дьарыкпын өссө сайыннарар кыах көстүбүтэ. Ол саҕана патофизиологияҕа киирбит кэммит, лаборатория анаалыстарын түргэнник быһаара үөрэниэхтээх этибит. Мин программированиены туһанан, ону түргэтэтэр суолу тобулбутум, «калькулятор» оҥостубутум. Итинник медицина курдук уустук эйгэҕэ үлэ уонна үөрэх хаамыытын арыый тэтимирдиэххэ сөп диэн санаа кэлбитэ.

Салгыы фтизиатрияны үөрэтэр түһүмэххэ киирбиппит. Ити кэмҥэ преподавательбит Надежда Андреевна Гуляева университекка акселератор баар диэн иһитиннэрии суругу ыыппыта. Бииргэ үөрэнэр доҕотторбун кытта онно сайаапка биэриэххэ диэн холонон көрөргө санаммыппыт. Акселераторга үөрэнэн, өйөбүл ылан, элбэх дьону кытта билсэн-көрсөн, бырайыактары көрөн-истэн барбыппыт.  Бэйэм «Sciberia» бырайыагы ордук сэргээбитим.

Биирдэ Математика уонна информатика институтугар үөрэнэр доҕотторбун кытта мустан, билиибитин, өйбүтүн холбоон тугу эрэ толкуйдуохха диэн сүбэлэспиппит. Кэнники кэмҥэ оҥоһуу өй араас бырайыактара киэҥ сэҥээриини ылар, ол эрээри медицина дааннайын кытта үлэлиир, эмчиттэргэ сүбэлиир-амалыыр кыахтара тутах. Арай бэйэбитигэр туһалаах оҥоһуу өйү оҥордохпутуна хайдаҕый диэн бигэ санаа үөскээбитэ.

Арассыыйаҕа эрэ буолбатах

2024 сыл саҕаланыыта бырайыакпытыгар туһааннаах дааннайдары хомуйан бүппүппүт. Бастаан бииргэ үөрэммит кууруспут оҕолоругар ыытан көрдөрбүппүт. Салгыы – Хабаровскай, Владивосток, Иркутскай, Санкт-Петербург медицинскэй үөрэх кыһаларыгар уһуйуллар, атын да сиргэ олорон үөрэнэр, үлэлиир биир идэлээхтэрбитигэр. Онтон үөрэх дьыла саҕаланыыта, балаҕан ыйыгар, веб-платформабытын аһаҕас оҥорбуппут, элбэх киһини хабаары.

Туһанааччыларбыт регистрацияны ааһалларыгар олорор сирдэрин ыйаллар, онон географиябыт кэҥээн иһэрин кэтээн көрөр кыахтаахпыт. Ол курдук, Уһук Илин регионуттан (Иркутскай, Владивосток, Хабаровскай), Арассыыйа киин куораттарыттан (Пермь, Москва, Санкт-Петербург, Самара) ордук элбэх киһи киирэр. Казахстан уонна Беларусь өрөспүүбүлүкэлэриттэн эмиэ бааллар.

Күн аайы үстүү ыйытыыны босхо биэриэххэ сөп. Оттон суруйтаран, төлөөн туһанар дьон төһө баҕарар ыйытыыга хоруй ылыахтарын сөп. Сыанабытын өр үөрэтэн баран быспыппыт. Устудьуоннар, эдэр исписэлиистэр сатаан уйунар суумалара.

Тимур уонна кини хамаандата

Бары араас эйгэттэн, элбэх дойдуттан мустубут ыччат. Бэл, Канадаттан, Польшаттан киэҥ билиилээх консультаннар сүбэ-ама биэрэллэр эбит. Тутаах дьоно – А. Большаков, Д. Илларионов, Д. Игнатьев. Устудьуоннар волонтер быһыытынан эмиэ кэлэллэр. Маны сэргэ, Тимур хамаандатын эдэр исписэлиистэр хаҥаталлар, холобур, Анастасия Попова – Нам улууһун киин балыыһатын учаастактааҕы терапевт бырааһа. Михаил Кузьмин Москваҕа олорор, дааннайы хомуйууга үлэлиир. Игорь Иванов – менеджер.

Идэтийбит бырааһы хайдах даҕаны солбуйбат

– Инникитин биһиги оҥоһуу өйү үлэбитигэр компас курдук туһаныахпытын сөп дии саныыбын. Холобур, рентгенологтарга улахан көмө буолуон сөп.

Арассыыйаҕа медицина эйгэтигэр «Сбербаан», «Webiomed», «Botkin.ai», «Care Mentor AI» оҥоһуу өй бырайыактара ситиһиилээхтик үлэлииллэр. Билигин быраас быһаарыытын ылар систиэмэни оҥоро сылдьалларын билэбин. Быраас онно ыарыһах туга ыалдьарын, анаалыстарын түмүгүн киллэрдэҕинэ, бырагыраама киниэхэ сөптөөх диагноһы булан биэрэр. Итини быраас таба туһанан, үлэтигэр эбии көмө оҥостор кыахтаах.

Биллэн турар, оҥоһуу өй сыыһыан, алҕаһыан, чуолкайа суох буолуон сөп. Ол эрээри биири өйдүөх тустаахпыт: бүтэһиктээх быһаарыыны быраас эрэ ылар. Оҥоһуу өй идэтийбит бырааһы хайдах даҕаны солбуйбат, арай көмө уонна тирэх эрэ буолар кыахтаах.

Аны туран, оҥоһуу өйү таба туһаныы бэйэтэ искусствоҕа тэҥнээх. Сөптөөх хоруйу ыларыҥ ыйытыыны хайдах уонна чопчу туруораргыттан тутулуктаах. Көтүмэх боппуруоска оҥоһуу өй эмиэ оннук эппиэттиир. Ымпыктаан-чымпыктаан биэрдэххинэ, киһи астынар хоруйун ылыахха сөп.

Бастыҥнар кэккэлэригэр

– Ааспыт ыйга дойду үрдүнэн ыытыллыбыт стартаптар күрэхтэрин түмүгэ биллибитэ. Биһиги бырайыакпыт 1000-тан 232-с миэстэни, оттон медицина эйгэтигэр 32-с миэстэни ылбыт. Ити сонунтан олус үөрдүбүт, өссө кынаттанныбыт.

Биһиги үлэбитигэр OREH устудьуоннар биисинэс-инкубатордарын өйөбүлэ улаханын бэлиэтиэхпин баҕарабын. Маны таһынан бу ыйга «Якутия» айти-паарка биһиги бырайыакпытын бигэргэтэн, резидент буолары ситистибит. Быйыл күһүн айти-паарка баазатыгар университет уонна «Сбербаан» өйөбүллэринэн Оҥоһуу өй лабораторията арыллыбытын үгүстэр иһиттэххит. Онон резиденнэр лаборатория модун күүһүн үлэбитигэр көмө оҥостор кыахтанныбыт.

Уустук уонна сыралаах үлэ күүтэр

– Саха сиригэр сыыппара медицината инникилээх. Атын бырайыактар бүддьүөт тэрилтэлэрин кытта үлэлиир эбит буоллахтарына, биһиги атын суолу тутуһабыт – веб-платформабыт үрүҥ халааттаах аанньаллар иитиллэн, уһуйуллан, уһаарыллан тахсар үөрэх кыһаларыгар ананар.

Салгыы медицинскэй үөрэх кыһаларын уонна тэрилтэлэрин кытта ыкса ситимнээх үлэни ыытар былааннаахпыт. Веб-платформабыт өссө ситэриллэн, чочуллан, чопчу хоруйу биэрэрин ситиһиэхтээхпит, хайысхата кэҥиирин, ис хоһооно байарын курдук үлэлиэхтээхпит. Клиническэй кейстэри, тестэри киллэрэн биэриэхтээхпит. Ыстатыйалары суруйарга көмө буолуохтаах.

Инникитин медицинскэй кыһаҕа үөрэнэр устудьуоннарга ыарыһах сыыппара «двойнигын» оҥорон таһаарар ыра санаалаахпыт. Дьиҥэр, бөдөҥ хампаанньалар эрэ ылсар бырайыактара. Бастаан үчүгэй теория баазата оҥоһуллуохтаах. Биһигини олус уустук уонна сыралаах, хас эмэ сыллаах үлэ күүтэр.

– Тимур, сэргэх кэпсээниҥ иһин махтанабыт, кэскиллээх бырайыаккыт медицина сайдарыгар көмө, тирэх буоллун!

Хаартыскалар: дьоруой тус архыыбыттан