Нолуок сулууспатын үлэһиттэрэ кыайыыны чугаһаталлар

Кинилэр анал байыаннай дьайыы саҕаламмытыгар туора турбатахтара. Ыҥырыы таһаараннар, бүтүн кэлэктиип саба түһэн, анараа сылдьар уолаттарбытыгар, оҕолорбутугар көмө оҥорор түбүгэр түспүттэрэ. Ол 2022 сыл этэ. Онтон ыла күн бүгүҥҥэ диэри госпиталларынан, кыргыһыы буола турар сирдэринэн кинилэр көмөлөрө,  маллара тиийэ турар, улахан махталы, итиэннэ кыайыыга эрэли үөскэтэр.

Дьиэ, тэлгэһэ хаһаайыныттан саҕаланарын курдук, тэрилтэ салайааччытыттан, кини үлэһиттэрин кытта биир тылы буларыттан, барыларыгар биир тэҥ сыһыаныттан, өйүүрүттэн улахан тутулуктаах.

Дойдубутугар буола турар балаһыанньаны өйдүүр, ыарахантан чаҕыйбат, туора турбат дьон баара киһини эрэ үөрдэр, тыылга маннык туруу дьоммут баарын тухары, чахчы да, кыайыы биһиэнэ буолуо диэн бука бары бүк эрэнэбит.

Мин оннук үлэлии-хамсыы, байыастарбытыгар көмө буола олорор тэрилтэни сырдатаары, Нолуок федеральнай сулууспатын Саха сиринээҕи управлениетын салайааччытын солбуйааччы, патриоттуу буоларга иитии иһин эппиэтинэстээх Владислав Спиридонович Скрябины кытта көрсөн кэпсэттим.

– Владислав Спиридонович, бастаан кыралаан көмөлөһөр эбит буоллаххытына, билигин кэҥээн, бүтүн волонтерскай хамсааһын тэриллэн, Арассыыйа нолуогун сулууспаларын кытта ылсан үлэлэһэ олороргутун истэбин. Ол туһунан кэпсиэҥ дуо, хайдах саҕалаабыккытый?

– Биһиги анал байыаннай дьайыы 2022 сылга саҕаланыаҕыттан бэйэбит испитигэр волонтерскай бөлөх тэрийбиппит. Бастаан  биһиэхэ үлэлии сылдьар киһи мобилизациянан бардаҕына, малын-салын суһаллык хомуйан биэрэргэ диэн аналлаах этэ. Оччолорго бүтүн Арассыыйа барыта атаҕар турбута. Биһиги тэрилтэ ол саҕана бастакы көмөбүт диэн, ыксал түгэҥҥэ аан бастаан туттуллар, наадалаах малы-салы үрүсээккэ хомуйан, мобилизациянан уонна хантараак баттаан барар уолаттарга туттарбыппыт. Ол курдук кыраттан саҕаламмыта диэххэ сөп. 

Киин аппараат бу волонтерскай хамсааһыммытыгар күүскэ үлэлэһэр, кинилэр бүтүн Арассыыйа таһымыгар үлэлииллэр, биһиги кинилэр истэринэн көмөлөһөбүт. Бу өттүгэр тас кэллиэгэлэрбитин кытта уонна маннааҕы волонтерскай куорпустарга биһиги үлэһиппит, СВО кыттыылааҕын ийэтэ Ньургуяна Авксентьевна Хоютанова күүскэ үлэлэһэр. Ону өйөөммүт үлэлиир кыраапыгын аттаран, салалта өттүттэн көҥүл ылан, ити олус наадалаах дьыалаҕа ылсан бэриниилээхтик дьарыктанар. Туох баар хамсааһыны барытын билэр, бэйэтэ этии киллэрэн сүүрэр-көтөр, биһиги онно кыттыһабыт, өйөбүл буолабыт. Харысхал оҥоруута, сиэккэ өрүүтэ буоллун, кэлэктиип үксэ турунар, холобур, сиэккэни манна бэйэбитигэр эмиэ өрөллөр.

Белгородка баар кэллиэгэлэрбитин кытта ыкса сибээстэһэбит. Онно бүтүн бөлөх баар, передовойтан, байыаннай чаастартан, уолаттартан сайаапкалар түһэллэр. Туттар тэрилтэн саҕалаан, эмп-томп, тиэхиньикэ өрөмүөнүгэр, блиндаж туттарга шуруповердары, шуруптары, мал-сал, матырыйаал эҥин көрдүүллэр. Мантан интэриниэтинэн сакаас оҥоробут, илдьэн биэриитин Белгородтарга ыыттарабыт, кинилэр көрсөннөр, хомуйаннар тиксэрэн баран отчуоттууллар. Онон бары саба түһэн көмөлөһөбүт. Сылга иккитэ оннук көмөнү оҥоробут.

– Госпиталларга эмиэ көмөлөһөҕүт.

– Оннук. Бааһырбыт байыастарбытыгар, Саха сириттэн сылдьар уолаттарбытыгар көмө оҥоро сатыыбыт. Ол курдук Москваҕа баар “Саха волонтердарын” кытта ыкса үлэлиибит, билсэбит. Таҥас-сап хомуйан ыыта сылдьыбыппыт. Отдел аайы аахсыйа биллэрбиппит, ис таҥас, дьиэтээҕи таҥас, наскытыгар, таапачыкатыгар тиийэ. “Якутия” авиахампаанньа утары баран таһаҕаспытын тиэрдэр, онон кинилэргэ илдьэн туттаран, Москваҕа уонна Петербурга ыыппыппыт.

Хас да инбэлиит кэлээскэтэ атыылаһан ыыта сылдьыбыппыт, аналлаах киһитигэр тиийэр, ону тутан махталларын тиэрдэллэрэ биһиги бу оҥорор көмөбүт мээнэҕэ буолбатах эбит диэн кынаттыыр, үөрдэр.

– Улуустан кэллиэгэлэргит бу хамсааһыҥҥытыгар кыттыһаллар дуо?

– Улууска урукку курдук нолуок инспекциялара суохтар, холбоон управление буолан олоробут. Ол гынан баран сэттэ оройуоҥҥа тирэх ТОРМ (территориально обособленные рабочие места) диэн бааллар. Оттон биһиги хамсааһыммытыгар саамай көхтөөхтүк Нерюнгри кыттар, онно бэйэлэрэ энтузиаст киһилээхтэр, кини дьонун түмэн биһиги испитинэн дьарыктаналлар. Анараа бэйэлэрэ эмиэ пуондалаахтар, ону кытта үлэлэһэллэр. Ол курдук Нерюнгриттан уолаттарбытыгар биир списаннай массыынаны ыыппыттара, кыбаартал аайы харчы хомуйан эмиэ эмп-том, ас-таҥас тиксэрэллэр. Ону биһиги, биллэн турар, өйүүбүт, махтанабыт. Мииринэй, Ленскэй, Мэҥэ Хаҥалас үлэһиттэрэ, кыралаан да буоллар, көмө оҥороллор, дьарыктаналлар. Мантан, Дьокуускайтан, 2023 сыллаахха “Бүтүн Арассыыйатааҕы норуот фронун” Региональнай исполкомун салайааччыта Валерий Алексеевич Лютый пуондатын нөҥүө үс массыынаны ыыппыппыт. Үс сыл устата сылга кэлэктиип аатыттан 1,5 мөл.солк. кэриҥэ көмөнү оҥордубут. Ол иһигэр 250 киилэ курдук араас гуманитарнай көмөнү ыыттыбыт, 151 мөһөөччүк блиндаж чүмэчитэ, онно “Кыайыы чүмэчитэ” диэн аахсыйа чэрчитинэн 753 хаһаайыстыбаннай чүмэчи оҥорон биэрбиппит. Итиннэ “Ыччат сүбэтэ” диэн баар, кинилэр көхтөөхтүк кыттыһаллар.

Өрөспүүбүлүкэҕэ “Мастерская дронов” диэн аахсыйа биллэрэ сылдьыбыттара, онно үлэһиттэрбит 300 кг араас тиэхиньикэни хомуйбуттара, эргэ-урба ноутбуктарга тиийэ, ону анараа  чиптэригэр наадыйаллар, тутталлар эбит. Ону таһынан 50 тактическай браслет оҥорбуттара, быалаах, шнуровкалаах, арааһынай наполнениелаах.

– Уолаттар дьиэ кэргэттэригэр туох көмөнү оҥороҕут?

– Биһигиттэн биир уолбут мобилизация биллэриллибит күнүгэр, о.э.  2022 сыл балаҕан ыйыгар 22-тэр ыҥырыллыбыта, сарсыныгар Уссурийскайга тиийбитэ, онтон ыла передовойга сылдьар.

Биллэн турар, көмөлөһө сатыыбыт, бырааһынньыктарга: Саҥа дьыл, Аармыйа күнэ буоллун, өр да буоллар син айаннаан тиийэр. Ол уолбут бастакы сылыгар этэ дуу, 2023 сылга дуу, сылаас таҥаспыт олох суох, Саха сириттэн 58-пыт диэбитигэр, сулууспалыы сылдьар уолаттарга барыларыгар 58 кэмпилиэги баһыылкалаан ыыппыппыт, ый иһинэн этэҥҥэ барыта тиийбитэ, уолаттар бары да үөрбүттэр, соһуйбуттар этэ.

Уолбут уоппускаттан кэлэн барбытын кэннэ броник, кааска, бачыыҥка, о.д.а. наадалааҕын ылынарыгар син улахан суумалаах харчынан көмө оҥорбуппут.

Ону таһынан хантараагынан үс уолбут барбыта, хомойуох иһин, Хаҥаластан төрүттээх биир уолбут олоҕун толук уурбута. Чечняҕа сылдьыбыт уопуттаах этэ. Тута передовойга ыыппыттара. Улаханнык бааһыран, сыл курдук манна эмтэнэн, реабилитация ааһан баран төттөрү барбыта уонна сэрии толоонугар охтубута. Дьиэ кэргэттэригэр болҕомто уура сатыыбыт, уолаттарбыт оҕолордоохтор, биир уолбут 4 оҕолоох. Бэлиэ күннэргэ харчынан, аһынан-үөлүнэн көмөлөһөбүт. Биир уолбут аҕалаах эрэ, онно эмиэ наада буоллаҕына, көмөттөн туора турбаппыт.

Ону таһынан үлэһиттэрбит кэргэттэрэ, оҕолоро да барбыт дьон бааллар, олорго эмиэ бырааһынньыктарга хайаан да болҕомто уурабыт.

– Бэйэҕит эрэ искитигэр буолбакка, куорат тэрээһиннэригэр эмиэ кыттаҕыт. Ол туһунан кэпсиэҥ дуо?

– Кыайыы 80 сылыгар аналлаах бары тэрээһиннэргэ кэлэктиибинэн кыттыбыппыт, сүүсчэкэ киһи буолан тахсан, сибэкки дьөрбөтө уурбуппут, манна биир үксүн эдэрдэр көхтөөхтөр, онон ыччаты иитэр үлэ барар диэххэ сөп, араас куонкурустары тэрийэбит.

Маастар-кылаастары манна, аактабай саалаларга ыыталлар, дьон интэриэстээх, ыҥырыынан баҕаран туран элбэх киһи кэлэн барааччы. Харысхаллары эҥин оҥороллор, туохха барытыгар ылсаллар. Хас биирдии киһи, кыра да буоллар, кыайыыга кылаатын киллэрэргэ дьулуһар. Балаһыанньа ыараханын бары өйдүүллэр, күүс-көмө буола сатыыллар, үгүс киһи аймаҕа, билэр да киһитэ онно сылдьар буоллаҕа. Онон бука бары кыайыыны долгуйа күүтэбит.

Судаарыстыбаннай тэрилтэ буоларбытынан, туһунан көмө пуондата диэн суох, дьон көмөлөспүт харчытынан барыта ылыллар, оҥоһуллар. Иитэр үлэҕэ оробуочай бөлөх диэн тэрийбиппит, онно хас биирдии отделтан салайааччы быһыытынан биирдии киһи сыһыарыллар. Ол бөлөххө этии киллэрэбит, харчы хомуйуута буоллун, көмө тыырыыта, оҥоруута буоллун, төһөнү диэн куоластаан, биир санааҕа кэлэбит. Ол иһин дьон чэпчэкитик биэрэр, күүс өттүнэн, үөһэттэн баччаны биэрэҕит диэн бирикээс, модьуйуу суох.

Билигин саҥа дьылбытын толкуйдуохпут, уолаттарбытын, дьиэ кэргэттэрин хайдах эҕэрдэлиибит диэн.

Норуокка бэйэбит үлэбитинэн-хамнаспытынан холобур буолабыт. Ньургуяна Хоютанова көмөтүнэн улахан аахсыйалар буолаллар, кини билэн-көрөн, булан-талан ханна туох буоларын этэр, семинардарга сылдьар, этиилэри киллэрэр, онуоха биһиги өттүбүттэн өйөбүл, тэрээһин буолабыт.

Уолаттарбытыгар баҕарыам этэ соргулаах буолуҥ, охтоохтон охтумаҥ,  саалаахтан самнымаҥ, бука бары кыайыыга эрэниэҕиҥ, эйэлээх олохпут туһугар туруулаһыаҕыҥ, бүттүүн Саха сирэ барыгытын этэҥҥэ кэлэргитин күүтэбит.