Наука уонна олох ыкса ситимнэрэ

Кулун тутар 20 күнүгэр Чурапчы институтун базатыгар (ректор И.И. Готовцев) IX  Бүтүн Арассыыйатааҕы научнай-практическай конференция буолан ааста. Конференция сыллата наукаҕа, спорка уонна үөрэхтээһиҥҥэ саҥа салаалары киллэриигэ сыаллаах-соруктаах ыытыллар. Сүрүн тэрийээччилэр – РФ спордун министиэристибэтэ, Чурапчы судаарыстыбаннай института, институт факультеттара уонна кафедратын үлэһиттэрэ. Камчаткаттан, Татарстантан, Чувашияттан, Кытай Ухань куоратын профессиональнай колледжыттан, Белоруссияттан уонна Арассыыйа 14 физкультурнай үрдүк үөрэх кыһаларыттан – барыта 74 иһиттэн уонна 56 кэтэхтэн үлэлии сылдьар науканы чинчийээччилэр, эдэр магистраннар, аспираннар, устудьуоннар, ону таһынан Д.П. Коркин аатынан Олимпийскай солбук оҕо спорт оскуолатын, Чурапчы улууһун учууталлара, тренердэрэ кыттыыны ыллылар.

Олоххо баар, туһаныллыахтарын сөптөөх дакылааттар болҕомтону тартылар.

Чувашия университетын педагогическай наукаҕа доктора, профессор Андрей Иванович Пьянзин саҥа технологиялары, гаджеттары, интэриниэти научнай үлэҕэ туһаныы туһунан дакылаата улахан сэҥээриини ылла. Холобур, суотабай төлөпүөнүнэн спортсмен түргэнин, атаҕын күүһүн билиэххэ сөп. Спорт национальнай көрүҥнэригэр, чуолаан, сахалыы атах оонньуутугар уопутуттан кэпсээтэ. Андрей Пьянзин атах оонньуутун тренерэ Иван Иванович Чиркоевы кытта бииргэ  үлэлэһэр.

Өрөспүүбүлүкэ улуустарынан сылдьыталаан уопут атастаһар сыаллаах-соруктаах Иван Николаевич Попов салайааччылаах Үөһээ Дьааҥы улууһун 36 киһилээх дэлэгээссийэтэ  кытынна. Чурапчы институтугар кэлэннэр, граннарга научнай-чинчийэр үлэни, патеннары хайдах ыларга кууруска үөрэннилэр. Конференцияҕа дакылааттары оҥортоотулар.

Кытай Ухань куоратыгар колледжка үлэлиир наука доктора Илья Афанасьевич Черкашин мас тардыһыытыгар уонна Елена Викторовна Черкашина социальнай-биологическай ис хоһоонноох чэпчэки атлетикаҕа дьахталлар дьарыктарыгар үлэлэрин сырдаттылар.

Докторскай диссертациятын көмүскүүргэ бэлэмнэнэ сылдьар институт наукаҕа проректора Светлана Степановна Гуляева аҕам саастаах дьахталларга эти-хааны сайыннарыы уонна үйэни уһатыы туһунан кэпсээтэ.

Институт преподавателэ, «Хотугу эргимтэ» марафонун хас да төгүллээх кыайыылааҕа, Тобольскайдааҕы университет аспирана Василий Васильевич Лукин, Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ В.В. Путин дьаһалын толорон, 2030 сылга нэһилиэнньэ 30 % физкультуранан уонна спордунан дьарыктанарыгар туһуланар «Человек идущий» диэн Чурапчы улууһугар олоххо киллэриллэн эрэр бырайыагын кэпсээтэ.

Чурапчы улууһун баһылыга Степан Анатольевич Саргыдаев улуус төрүттэммитэ 95 сылыгар анаммыт, ол иһигэр «Человек идущий» бырайыакка старт биллэрдэ. Суотабай төлөпүөннэргэ анал бырагыраама киллэриллэн, хас биирдии киһи күҥҥэ хас тыһыынча хаамыыны оҥорбута регистрацияланан иһэрэ хонтуруолланар, түмүк таһаарыллан иһэр. Тэрилтэлэринэн, оскуолаларынан, нэһилиэктэринэн хаамыыга күрэхтэһиилэр ыытыллыахтара. Оскуолаларга, уһуйааннарга тоҕус мүнүүтэлээх “Физкультминутка” киллэрилиннэ. “Производственнай гимнастика” бырагыраамаҕа тэрилтэлэр, дьаһалталар үлэһиттэрэ бириэмэ тыыран дьарыктаналларыгар улуус баһылыгын дьаһаллара таҕыстылар.

Арассыыйа Национальнай, Олимпийскайа суох кэмитиэтин вице-бэрэсидьиэнэ Михаил Михайлович Ершов «Национальнай көрүҥнэр инники сайдыыларыгар» уонна бу сайын Дьокуускайга Манчаары оонньууларын кэмигэр Госдуума спорка кэмитиэтин мунньаҕа буолар диэн иһитиннэриини оҥордо. Сокуоҥҥа уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатыгар уонна Арассыыйа спорка министиэристибэтигэр «Саха национальнай көрүҥнэрэ сайдыыларыгар» дьаһаллар ылыллыахтаахтарын туһунан эттэ.

Конференция секцияларынан үлэлээтэ: физкультура уонна спорт үлэлэрин ньымаларыгар саха спордун көрүҥнэрин хамсаныыларын-имсэниилэрин туттуу; өйү-санааны, эти-хааны иитии сүҥкэн оруола; дьоҕурдаах оҕолору, ыччаттары кытта үлэни кэҥэтии; спордунан дьарыктанааччылары медико-биологическай хааччыйыы.

Конференция үлэтин түмүгүнэн институт устудьуоннарын наукаҕа «чугаһатыыны көҕүлүүр», физкультура үлэһиттэригэр, спорт инструктордарыгар таһымы үрдэтии куурустарын дириҥэтии, Уһук Хоту уонна Арктическай территорияҕа доруобуйаны харыстыыр технологиялары киллэрии туһунан дьаһаллар резолюцияҕа киллэрилиннилэр. Физическэй култуура уонна спорт нэһилиэнньэ доруобуйатыгар улахан туһалааҕа бэлиэтэннэ.

Чурапчы судаарыстыбаннай институтугар ыытыллыбыт научнай-практическай конференция үрдүк таһымҥа ааста. Дьаһалталар, физкультура уонна спорт үлэһиттэрин иннилэригэр нэһилиэнньэни кытта үлэлииргэ дьоһун соруктар ылылыннылар. Арассыыйа уонна тас дойдулар үрдүк үөрэхтэрин кыһалара салгыы ыкса ситимнээхтик үлэлиэхтэрэ, уопуттарынан атастаһыахтара. Конференция кыттыылаахтара институт салалтатыгар махтанан тарҕастылар.