Минньигэстик аһааҥ

Минньигэстик астаммыт ас диэн эр киһи тутан-хабан буһарбыта буоларын уонна саха эр киһитин сүрэҕин-быарын ортотунан ордук булт аһа киирэрин үгүс кэрэ аҥаар билинэр. Онон бүгүн, Аҕа дойдуну көмүскээччи күнүн көрсө, икки куобаҕы биирдэ «астаан», повар идэтигэр эҥкилэ суох үлэлээн кэлбит Иннокентий Тарбахов айан-тутан таһаарбыт бүлүүдэлэрин билиһиннэрэбит.

Хаас соркуойа

Ханнык баҕарар көтөр этин сахалар үксүгэр мииннээн иһэллэр. Ол эрээри көтөр этэ соркуойдаммыта ордук минньийэр. Холобур, биир хааһы соркуойдуурга 100-200 г кулинарнай сыа, 75 г бурдук, 1 устуука эриэппэ луук, 1,5 ыстакаан уу, лавровай лиис, туус, биэрэс бэлэмнэниллэр.

Бэлэм ыраастаныллыбыт хааһы соркуой иһитигэр уулларыллыбыт итии кулинарнай сыаҕа угуллар. Буһарылла ууруллубут хаас этэ мииннэнэн эрдэҕинэ, бурдук тарҕатыллар уонна кыратык сылаас, оргуйбут уу эбиллэр, луук кутуллар. Буһарыыны салгыы ыга хаппахтаан баран орто уокка ууруллар. Хаас соркуойугар уулаах отону кытары хаппыыста салаата бэриллэр.

Куруппааскыны сүөгэйгэ буһарыы

Биир куруппааскыны бу ньыманан буһарыыга ыстакаан ¼ сүөгэй, бурдук, туус, кулинарнай сыа наада буолар.

Буһарыыга ананан ыраастаныллыбыт куруппааскыны салфетканан сотуллар уонна салгыҥҥа сытыара түһүллэр. Сүөгэйгэ булкуйуллан хойуу соҕус гына охсуллубут тиэстэнэн тас өттүн сотуллар. Тэҥ гына кулинарнай сыанан эбэтэр арыынан сотуллубут миискэҕэ угуллар, эбэтэр итии духуопкаҕа буһара туруоруллар. Буһарыы кэмигэр куруппааскыттан тахсыбыт сүмэһини сотору-сотору ньуосканан баһан куруппааскы үрүт өттүгэр тэҥ гына тарҕата кутуллар. Эт үрүт өттө биир тэҥник саһарчы бустаҕына, буһарыыны тохтотуллар. Остуолга итинник буһарыллыбыт аһылыкка эбии сибиэһэй хаппыыста салаатын отонноон ууруллар.

Куһу бадарааҥҥа суулаан буһарыы

Үргэниллибэтэх куһу иһин ороон үчүгэйдик сууйуллар уонна ис өттүгэр сөп гына туус тарҕата сотуллар. Иһин ыларга хайытыллыбыт өртүн үчүгэйдик сабыллар уонна биир дэхси халыҥ гына эрдэ бэлэмнэниллибит туой буортан оҥоһуллубут бадараанынан сыбаныллар. Маннык буһарыы үксүгэр айылҕаҕа ыытылларынан, өрүс быар тааһын икки ардыгар бадарааҥҥа сууламмыт көтөрү ууруллар уонна ол үрдүгэр уот оттуллар. 1-1,3 чаас буолан баран куһу ылан бадараанын хайа охсуллар. Кус түүтэ бадарааны кытары хос хатан, онно барсыһар. Маннык буһарыллыбыт кус этэ сүрдээх сымнаҕас, минньигэс, сүмэһиннээх буолар.

Улар миинэ

Ыраастаныллыбыт улары үчүгэйдик сууйан баран миэстэ-миэстэ эттэниллэр. Анал күөс миискэтигэр уу кутан буһара ууруллар. Буһарыы орто уокка ыытыллар. Төбүрэх холбуйуллан иһиллиэхтээх. Буһарыы балтараа чаас устата барар. Буспут улар этин хоторон баран миини сэлиэйдииллэр эбэтэр бэйэ оҥорбут лапсатын кутуллар.

Куобаҕы буһарыы

Куобах этин мииннэниллэр уонна соркуойданыллар. Соркуойу бэлэмниир буоллахха, сылгы эбэтэр сибиинньэ этин булкуйуллар. 1 кг куобах этин соркуойдуурга 0,5 кг сылгы эбэтэр сибиинньэ сыата, 75 г кулинарнай сыа, туус, биэрэс, чеснок икки-үс өлүүскэтэ, ыстакаан аҥаара сүөгэй, ыстакаан уу бэлэмнэниллэр.

Куобах этин кыра куһуоктарга эбэтэр хол-буут арааран баран, кэтит эркиннээх чугуун иһиккэ угуллар. Сылгы эбэтэр сибиинньэ сыалаах этин бытархай гына кырбаныллар уонна бииргэ соркуойдана ууруллар. Ууну, тууһу иһит түгэҕэр кутуллар, бэлэмнэниллибит сыаны эбиллэр уонна ыга хаппахтаан буһарыллар. Соркуойдана ууруллубут куобах уонна эбиилик эттэр сүмэһиннэрэ таҕыстахтарына, бурдук таммалатыллар, кырбаныллыбыт чесноктанар. Соркуой тумата хойдуутугар сүөгэй кутуллар. Үөһэ өртүгэр арыы дагдайан таҕыстаҕына, буһарыы тохтотуллар, хортуоппуйу, гречканы гарнир быһыытынан биэриэххэ сөп.

Тайах боллоруга (мунна)

Тайах боллоругун (муннун) арааран ылыллар уонна сууйан баран туустаах ууга буһарыллар. Үчүгэйдик буспутун кэнниттэн сылаастыы түүтүн элийэн быраҕыллар. Тайах боллоруга дьүһүнэ уонна амтана ынах сүөһү бүдүргэйигэр маарынныыр, боллорук буспут миинин атын аска туһаныллыбат.

Тайах быысаһа

Хара тыа бу аарыма кыылын иһиттэн ордук күндүркэтэн быысаһын туһаналлар. Быысаһы үчүгэйдик ыраастыыллар уонна сууйан баран тиэриллэр. Туустаах ууга буһаран баран, остуолга аҕаларга, син эмиэ сүөһү хаанын курдук, өлүүскэ-өлүүскэ эбэтэр чараас гына бысталаан бэриллэр.

Тайах этиттэн уонна иһиттэн остуолга ассорти бэлэмнииллэр. Улахан таас бүлүүдэҕэ тайах араас миэстэлэриттэн буһарыллыбыт эти ууруллар. Итинник боллоругу, сүрэҕи, быысаһы холбооһун ассортины өссө ордук киэргэтэр.

Тайах быара

Эмис, доруобай тайах быарын, син эмиэ сылгы быарын курдук, хас да ньыманан тоҥоруллар уонна аһылыкка  тоҥнуу туһаныллар.

Силии

Сахаларга биир күндү аһылыгынан силии буолар. Тайах уонна таба силиитэ ордук маанылааһыҥҥа туһаныллар астар.

Этиттэн сото уҥуохтарын үчүгэйдик араарыллар, уҥуох  силгэттэн уонна тас  бүрүөһүнүттэн үчүгэйдик ыраастаныллар. Ыалдьыкка сылаастыы биэрэр буоллахха, уҥуоҕу хайытыах иннинэ духуопкаҕа сылытыллар. Ити кэнниттэн сүгэнэн сэрэнэн икки аҥыы хайа охсуллар. Уҥуохтан оронуллубут силиини розеткаларга кэрчик гына бысталаан ууруллар. Эбэтэр уҥуохтары бодунуоска ыраас кумааҕы тэлгэтэн, таҥас салфетка ууран, силиини уҥуоҕуттан араарбакка биэриэххэ сөп.

Эт миинэ

Былыргыттан билиҥҥээҥҥэ диэри биһиги мииннээһиҥҥэ ынах этин ордук сөбүлээн туттабыт. Ынах этин бытархай гына кырбаан үөрэ оҥостон эбэтэр өлүү-өлүү кырбаһынан буһаран миини бэлэмниибит.

Мииҥҥэ сүөһү холун, ойоҕоһун, түөһүн, амынньыарын туһаналлар. Кырбаһынан буһарыыга уҥуоҕу сөп гына тиксиһиннэрэн 250 г гына кырбастаныллар.

Ис үөрэтэ

Ис үөрэтин буһарыы хас да суол көрүҥнээх.

Бастакыта: түөрт порция ис үөрэтин бэлэмнииргэ: 100 г үөс тардар, 100  г сүрэх, 100 г бүөр,  200 г харыҥ, 100 г быыһас, 25 г бурдук уонна бэйэҕэ сөп буоларынан туус, 50 г тууһаммыт күөх луук.

Үчүгэйдик ыраастаныллыбыт, сууйуллубут ис ити көрүҥнэрин биир тэҥ кээмэйдээх гына кырбаныллар. Көстөрүүлэҕэ 2 л тымныы ууга бэлэмнэниллибит ис ити көрүҥнэрин кутан буһара ууруллар. Ис үөрэтэ оргуйан эрдэҕинэ үөһэ тахсыбыт төбүрэҕин  холбуйуллар. Миин бэлэм буоларын саҕана бэлэмнэниллибит быары эбии кутуллар, лавровай лииһи  уонна күөх луугу эбиллэр. Үөрэни итиилии тэриэлкэлэргэ кутан остуолга аҕалыллар.

Иккис ньыма: түөрт порция ис үөрэтин буһарарга: 200 г харыҥ, 100 г үөс тардар,  100 г быыһас, 100 г сүрэх, 150 г быар, 170 г хортуоппуй, туус.

Буһарарга ыраастаныллан, кырбанан бэлэмнэниллибит быартан атыннарын 2 л тымныы ууга кутан ортута ууруллар. Оргуйан эрдэҕинэ төбүрэҕин холбуйуллар. Ортолуу буһан эрдэҕинэ хортуоппуйу, онтон быары кутуллар. Луук, лавровай лиис эбиллэр.

Үһүс ньыма: түөрт порцияны буһарарга: 100 г үөс тардар,  100 г быыһас,  200 г харыҥ, 100 г сүрэх, 150 г быар, 50 г чоҕочу, 250 г хаппыыста, 15 г бурдук  уонна тума.

Буһарыы син эмиэ бастакы ньыма курдук ыытыллар. Үөрэ оргуйаатын кытары тоҥ эбэтэр сибиэһэй хаппыыстаны эбиллэр. Маннык мииҥҥэ өссө тупсарар сыалтан кыратык чөчөгөй кутуллар.

Сэлиэйдээх миин

Ынах этин сэлиэйдээн буһарыыга түөрт порцияҕа анаан уҥуохтаах 1,2 кг ынах этин, 75 г тууһаммыт күөх луук, 50 г бурдук, лавровай лиис, укроп, биэрэс, туус ылыллар.

Кырбастаммыт ынах этин тымныы ууга сууйан баран миин буһарар көстөрүүҥкэҕэ кутуллар. 2 л ууга эти уган буһарыллар. Оргуйуутун саҕана көбөн тахсыбыт төбүрэх хайаан да холбуйуллар. Миин оргуйан этэ буһуутун саҕана сэлиэйгэ анаан мииниттэн баһан ылыллар. Сойбут мииҥҥэ сэлиэй оҥоһуллар, эт үчүгэйдик буспутун кэннэ хоторуллар, сойутуллар уонна луугу, лавровай лииһи уонна сэлиэйи кутуллар. Миини салгыы оргутан буһарыллар. Сэлиэйи уһуннук оргуттахха, миин убуур. Онон миин оннук убуор диэри оргутууну ыыппат наадалаах.

Бөдүргэй миинэ

Биир порция мииҥҥэ анаан 370 г бөдүргэй,  24 г эриэппэ луук,  40 г бэйэ оҥорбут лапсата,  35 г бурдук наада.

5 ыстакаан ууга кырбаммыт бөдүргэйи көстөрүүҥкэҕэ уган буһарыллар. Бөдүргэй үчүгэйдик буспутун кэннэ хоторон, анал көстөрүүҥкэҕэ угуллар уонна хоргуннаах мииниттэн баһан үрдүгэр кутуллар. Онтон ыга хаппахтаан, билиитэ оһох кытыытыгар сылаастык сойбокко турарын наадатыгар ууруллар. Сойбут мииҥҥэ сэлиэй оҥорон кутуллар эбэтэр лапса эбиллэр. Сэлиэй эбэтэр лапса буһуута эриэппэ луугу мин хоргунугар быраҕыллар. Лапса эбэтэр сэлиэй  бустаҕына, сылаас бөдүргэйи мииниттэн туспа эбэтэр мииҥҥэ уган остуолга аҕалыллар. Остуолга биэрэһи, хартыыһаны уурары  умнуллуо суохтаах.

Туйах миинэ

Туйахтан 4 порция миини бэлэмнииргэ: ыраастаныллыбыт  1,5  кг туйах, 2 л уу, 100 г туус.

Туйаҕы кэрчиктэргэ кырбаныллар, сууйуллар уонна ууга оргутуллар. Оргуйаатын кытары уот күүһүн арыый мөлтөтүллэр. Туйах үллэ буһуута туустаныллар. Сөпкө буспутун кэннэ хоторуллар уонна сэлиэйдэнэр. Туйах миинигэр чөчөгөй кутуллар. Туйаҕы анал тус-туспа тэриэлкэлэргэ эбэтэр уопсай тэриэлкэҕэ ууруллар, миинин кытыйаларга эбэтэр пиалаларга бэриллэр.