«МедЭкспо: доруобуйа уонна кэрэ буолуу» быыстапка-дьаарбаҥка

Муус устар 9–11 күннэригэр «Куруһаала» эргиэн дьиэтигэр үгэскэ кубулуйбут «Экспо: доруобуйа уонна кэрэ буолуу» тэрээһин буолан ааста. Маннык тэрээһин биир үтүө өрүтэ – «В», «С» гепатит, СПИД анаалыстарын туттарыахха, идэлээх исписэлиистэргэ харах түгэҕин, диоптрийын, дабылыанньатан бэрэбиэркэлэтиэххэ, тута ырысыап толотторон, ачыкы сакаастыахха,  ФЛГ-га түһүөххэ, быраастартан сүбэ-ама ылыахха сөбө буолар.

Туох кистэлэй, үгүспүт даҕаны, абытай-татакай, тэһэ кэйэн ыалдьар ыарыы суох эрэ буоллар, соло-билэ кэмчититтэн биитэр сүрэҕэлдьээн, доруобуйаны көрдөрүнэр туһунан толкуйдаабаппыт. Тоҕо диэтэххэ, күнү-күннүктээн уочараттыаххын биитэр, төлөбүрдээххэ көрдөрүнэри таллаххына, ботуччу сууманы ууран биэриэххин наада. Оттон үгүс дьон дохуота – МРОТ-ка тиийэр-тиийбэт. Орто хамнас өрөспүүбүлүкэҕэ 195 тыһ. солк. тэҥнэстэ диэн статистика баар эрээри, итиччэ хамнастааҕы күнүһүн да банаардаан булар уустук.

Ыалдьыттартан саҕалаатахха...

Быйылгы быыстапкаҕа Владивостокка баар «Кэриэйэ туризмын национальнай тэрилтэтин» бэрэстэбиитэллэрэ ол дойду эмтиир, пластическай эпэрээссийэни оҥорор үс клиникатын кытта билиһиннэрэр, онлайн-консультацияны ыыттарар соруктаах кэлбиттэр.

Ону таһынан Москуба аттынааҕы Подольскай к. үлэлээбитэ 10-тан тахса сыл буолбут «Орторент» собуотуттан бааллара. Антон Каландаров: «Эти-сиини чөлүгэр түһэрэргэ уонна спордунан дьарыктанааччыларга уонна физиотерапияҕа туттуллар мэдиссиинэ 30-тан тахса араас оҥоһуктарын бэлэмниибит. Реабилитациянан дьарыктанар тэрилтэлэри хааччыйабыт. Неврологияҕа, ортопедияҕа, араас эчэйии, травма кэнниттэн чөлүгэр түһэриигэ туһаналлар. Саха сирин кытта ыкса үлэлэспиппит быданнаата. Холобур, Мэдиссиинэ уонна спортивнай мэдиссиинэ реабилитациялыыр киинин кытта. Сорох тэриллэри боруобалаан көрүүгэ, хайатын эрэ бэлиэр атыылаһан, туһана сыдьаллар. Тренажердары ылаллар. Өрөспүүбүлүкэтээҕи 3-с поликлиника, 1-кы нүөмэрдээх балыыһа реабилитациялыыр отделениелардаах. Кинилэрдиин эмиэ үлэлэһэбит.  Арассыыйаҕа оҥоһуллар тэрил хаһан баҕарар наада», – диир.

Москубаҕа 50-тан тахса (!) көрүҥ антисептиги, бактерияны, вируһу ыраастыыр препарат, концентрат эгэлгэтин оҥорон таһаарар «Ассея» чааһынай хампаанньа баар эбит. 2001 сылтан саҕалаабыттар. Салпыаккатыгар тиийэ бэлэмнииллэр. Тэрилтэ бэрэстэбиитэлэ олорго водород перекиһа, хлор, кислород, щелочь уо.д.а. туттулларын эттэ. Киһи тириитигэр эрэ буолбакка, кушеткалары, устуулу-остуолу, мэдиссиинэ тэриллэрин, оборудованиелары дезинфекциялыырга, стерилизациялыырга туттуллар элбэх. Бу да  хампаанньа  Саха сирин эмтиир тэрилтэлэрин кытта үлэлэспитэ быданнаабыт. Маникюр, парикмахер салоннарыгар туттуллары эмиэ оҥороллор. Сорох көрүҥү «Озон», «Валбериз» маркетплейстар нөҥүө атыылыылларын эттэ. Тус бэйэтэ «Уралочка» диэн дьиэни-уоту сууйарга, билииккэ сыатын-арыытын суох оҥорор концентраты сөбүлээн туттарын үллэһиннэ. «Уһуннук барар, бэркэ ыраастыыр», – диир.

Екатеринбургтан «Сибирские кедры» айылҕа отуттан-маһыттан, мүөттээх ыҥырыа бородууксуйатыттан бэлэмнэнэр убаҕаһы, хааппыланы, оту, арыыны, бальзамы, чаганы аҕалан атыылыы турара. «Дьон сэргээбэт эбит», – диир.

Олохтоох тэрилтэлэр

Дьокуускайтан «Дельта» клиника бэйэтэ төрүттээбит «Арктикбио» хампаанньатын бородууксуйатын аҕалбыт. Клиника кылаабынай бырааһа Варвара Борисова: «Дьарыктаммыппыт иккис сыла. Бородууксуйабытын бэйэбит ырысыаппытынан Арассыыйа собуоттарыгар оҥотторобут. Саха сирин олохтоохторугар олус наадалаах битэмииннэрдээхпит.  «Д» битэмииммит аптекаҕа бааллартан уратыта – биир хааппылатыгар 2 тыһ. международнай  единицалаах. О.э. 4 бүк элбэх буолан, уһуннук барар, 7-8 ыйга тиийэр. «В» диэн укуолунан ыларга олус ыарыылаах битэмиин баар. Оттон биһиги оннук В1, В6 уонна В12-лээх спрейи сакаастаан оҥотторбуппут. Тылыҥ анныгар күҥҥэ биирдэ икки ыстарыыны оҥордуҥ да, сууккатааҕы нуорманан хааччынаҕын. Дөлүһүөн амтаннаах. «Омега-3» диэммитин эбиитин «Д» битэмииннээх гына, Мурманскайга оҥотторобут (Быһата, элбэх битэмиини ааттаата –Л.)». «Д» битэмиин туһатын туһунан кэпсиир оҕолорго анаммыт кинигэҕэ успуонсардаабыттарын кэпсээтэ.

Салгыы: «Д» битэмиин айылгытынан хайдах да этиловай испиирдээх буолбат. Арыытыҥы буолар. Хомойуох иһин, сорох оҥорон таһаарааччы испиирдиир, анисовай ароматизатордаах гынар. Ол оҕолорго аллергия реакциятын элбэтэр. Онон испииргэ да, ууга да суураллыбатах, оһоҕоско киирэн үчүгэйдик иҥэрин туһугар арыы курдугу ылыахха наада», – диэн сүбэлээтэ. Этэр:

– Урут оскуолаҕа, дьыссаакка «Д» битэмиини анаан иһэрдии олус туһалаах этэ. Биһиги кэммитигэр оннук быраактыка суох.  Дьокуускай «Кэскил» дьыссаатыгар бэйэбит «Д» битэмииммитин босхо биэрэн, оҕолорго кыһыннары иһэртилэр.  Соторутааҕыта анаалыстаан көрбүппүт – түмүк үчүгэй.

«Чэбдик» санаторий-профилакторий үлэһиттэрэ кинилэргэ туттуллар процедуралары, кинезетерапияны, гипокси, гало-терапиялары туһаналларын, оҥорор процедураларын, ханнык массаастар баалларын уо.д.а. билиһиннэрдилэр. Үс-хас көрүҥ аппарааты аҕалбыттар. Холобур, эчэйии, инсульт, илии эпэрээссийэтин кэнниттэн тарбах сүһүөхтэрин (былчыҥы, иҥиири) эрчийэн, чөлүгэр түһэрэргэ туттуллар механотерапия аппараатын, водоротерапияҕа (о.э. килиэккэ таһымыгар эти-сиини уунан угуттааһын) туттуллар мааскалаах тэрили, ачыкыны аҕалан дьоҥҥо боруобалаппыттар.

«Кислороду кытта водороду киллэрдэххэ, организм уунан хааччыллар. Ол наадатыгар бу мааска кэтэн олороллорун көрөҕүн. Бу – сирэй тириитин сиигирдэргэ көмөлөөх косметология өҥөтө. Манныкка бэйэ кириэмин аҕалан, бистэн олордоххо, крем тириигэ иҥиитэ биллэ улаатар. Тирии сырдыыр, тупсар. Ону таһынан водородотерапияҕа анал ачыкы баар. Харах ыарыыларыттан, харах кууруутуттан-хатыытыттан, харах көрөр дьоҕура тупсарыгар, эпэрээссийэ кэнниттэн чөлүгэр түһэригэр көмөлөһөр. Оттон аппарааты ингаляция быһыытынан, бронха аһааҕырыытын, тыҥа тымныйыытын, ковид кэнниттэн туһаныахха сөп», – диэн быһааран биэрэллэр.

Санаторийдара 100-чэ куойка миэстэлээх. 10 күн уһуннаах чөлүгэр түһэринии сыаната 20 тыһ. солк. иһинэн үһү. Манна төлөбүрдээх өҥө эрэ баар буолбатах. Нэһилиэнньэ кэккэ араҥата, холобур, үлэ, тыыл бэтэрээннэрэ, инбэлииттэр ОМС иһинэн буор босхо эбэтэр чэпчэтиилээх путевканан киирэллэр. Тастан да, стационарга сытан  эрэ да доруобуйаны чэбдигирдиэххэ сөп.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи Харах балыыһатын эмчиттэрэ үс аппарааты аҕалан, харах давлениетын, харах түгэҕин, харах көрөр дьоҕурун бэрэбиэркэлээтилэр. Онон харахтара мөлтөх, көрөр уорганнара кэһиллиилээх дьон олус сөбүлээн, махтанан тарҕастылар. Сыччах бастакы күн 75 киһи көрдөрөн барбыт. Иккис күнүгэр баҕалаах итинтэн элбэх буолан, сорохтор, хапсыбакка, хомойон төннүбүттэрэ. Бу да түгэн олохтоох нэһилиэнньэ офтальмолог быраастарга наадыйыыта, көрдөрүнэр баҕата улаханын туоһулуур. «Айкраф оптика» эмиэ хараҕы бэрэбиэркэлээн, ким баҕалаах сонно тута ачыкы сакаастаан төннүбүтэ.

Е.Н. Андреев аатынан «Фтизиатрия» НПЦ исписэлиистэрэ бааллара. Кинилэр эмиэ кэлбит дьоҥҥо сүбэ-ама биэрдилэр. «Куораттааҕы сэллиги эмтиир диспансер» отделениетын сэбиэдиссэйэ, СӨ үтүөлээх бырааһа, үрдүк категориялаах фтизиатр быраас Анна Лукина кэлбитин тутуу баттаһа, кэккэ ыйытыыга хоруйдууругар көрдөстүм:

– Хаһыаппытыгар «Кымыс Байбал ыра санаата туолуо дуо?» диэн матырыйаал тахсан турар. Онно энтузиаст сылгыһыт кымыс ыаһынын үксэтэн, Кымыһынан эмтиир киин эбэтэр санаторий аһыллара буоллар диэн ыра санаатын үллэстибитэ. Сэллиги эмтииргэ быһаччы үлэлэһэ сылдьар киһи быһыытынан, ити чааһыгар тугу этиэҥ этэй? Сэллигинэн ыарыы көрдөрүүтэ, холобур, кэнники 5 сылга хайдаҕый: элбиир дуу, аҕыйыыр дуу?

– Сэллигинэн ыалдьыы Дьокуускайга, өрөспүүбүлүкэ да үрдүнэн намтааһын диэки барар. Ол эрээри кымыс ыалдьа сылдьар киһини эрэ эмтээбэт. Сэлликтэн айгыраабыт доруобуйаны чөлүгэр түһэрэргэ (реабилитацияҕа), организм ыарыыны утарсар кыаҕын күүһүрдэргэ, онон ыарыыны эрдэттэн сэрэтиигэ (профилактикаҕа)  эмиэ олус туһалаах, наадалаах.  Бэйэбитигэр, хомойуох иһин, сэллиги эмтиир, чэбдигирдэр санаторийбыт суох. Онон үөһэ салалтаны кытта кэпсэтэн, саатар эмп тэрилтэлэригэр – сэллиги эмтиир диспансердары кытта дуогабар түһэрсэн, кымыһынан хааччыйаллара буоллар, пациеннар абыраныа этилэр. Холобур, Дьокуускайга, Покровскайдыыр суолга, Оҕо сэллигин эмтиир диспансер баар. Кымысчыттар бу эмп тэрилтэтин кытта бииргэ үлэлэһэллэрэ, кымыһынан хааччыйаллара буоллар, олус үчүгэй, туһалаах буолуо этэ.  Онуоха кымысчыттар дьарыктара лиссиэнсийэлээх, бородууксуйалара санитарнай ирдэбилгэ эппиэттиир,  «Роспотребнадзор», Ас-үөл хаачыстыбатын көрөр тэрилтэ көҥүлэ баар буолуон наада. Биһиги, биллэн турар,  икки илиибитинэн өйүүбүт.

Саҕалааһын быһыытынан, саатар, кырдьык, диспансердары кымыһынан хааччыйарга ылсыахха баара. Мэдиссиинэ, социальнай тэрилтэлэри этинэн-үүтүнэн, аһынан хааччыйааччы булгуччу тендер түмүгүнэн талыллар. Бу өттүгэр эмиэ туһугар уустуктаах, мачайдаах буолуон сөп. Ол эрээри Доруобуйа харыстабылын уонна Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэлэрэ, туһааннаах тэрилтэлэр, дьокутааттар сүбэлэрин холбоон, нэһилиэнньэ чөл буоларын туһугар уопсай сүбэҕэ кэлэн, кыһалҕаны быһаарыахтарын сөбө. Сүрүнэ, баҕарыахтарын эрэ наада.

Маны таһынан «Экспоҕа» олохтоох «Vertera», «Аудиослух» хампаанньалар,  Өрөспүүбүлүкэтээҕи Мэдиссиинэ уонна спортивнай мэдиссиинэ реабилитациялыыр киинэ,  Наркология диспансера уо.д.а. кытыннылар. Сорох дьон С, В гепатит уонна СПИД анаалыстарын босхо туттаран, түмүгүн тута ылан, үөрдүлэр. Үһүс күнүгэр көһө сылдьар ФЛГ үлэлээтэ. Быһата, наадалаах тэрээһин буолла.

Хаартыскалар: Ааптар түһэриилэрэ