Үлэһит дьоҥҥо кыһыҥҥы тымныы, сааскы күн биллибэккэ ааһар!

Дворник – Саха сирин тыйыс усулуобуйалаах сиригэр биир саамай ыарахан, куорат олоҕор-дьаһаҕар тыын суолталаах идэ. Сайыҥҥы өҥүрүк куйааска, күһүҥҥү силбиктээх күннэргэ, сааскы бадарааҥҥа, кыһыҥҥы тымныыга кини биһиги тулабыт ыраас, тупсаҕай буоларын туһугар кыһаллар. Ол да иһин Дьокуускай куорат хабайар хаба ортотугар – «Киин» киинэ тыйаатырыгар дворникка аналлаах ханна да суох ураты пааматынньык дьон-сэргэ махталын бэлиэтэ буолан турдаҕа...

Бэнидиэнньик сарсыарда киин куоракка хаары ыраастааһын төһө тэтимирбитин көрөөрү-истээри, бу тиэмэни сырдатар соруктаах куорат устун хаама тахсабын. Хомунаалынай сулууспа үлэтэ күөстүү оргуйар, тиэхиньикэ биир кэм ньиргийэн олорор. «Якутдорстрой» АУо тимир көлөлөрө, «Якутскэкосети» тэрилтэ бөҕү тиэммит массыыналара ыраахха диэри субуллаллар. Күннэтэ куораппыт ыраас, тупсаҕай буоларын хааччыйар тутаах дьоммутун – дворниктары көрүстэхпинэ, хайаан да кэпсэтэр киччим санаалаахпын. Өр-өтөр буолбата – уун-утары суолу туоруур сири ыраастыы сылдьар икки киһини көрөбүн. «Бу Байанайы!» диэн үөрэн саҥа аллайабын уонна кинилэр диэки хаамабын. Билсэн кэбиһиҥ, Сайсары уокуругун управатын дворниктара Карп Ефремов-Чаҕылҕан уонна Родион Карташов. 

Карп Николаевич Ньурба Маалыкайыттан төрүттээх. Дьоллоох Дьокуускайга 2000 сыллар саҕаланыыларыгар дьиэ кэргэнинэн көһөн кэлбиттэр. Сайсары уокуругар дворнигынан бу дьыл тохсунньу 13 күнүттэн үлэлиир. Ол иннинэ «Солидарность» салайар хампаанньаҕа үс сыл дворниктаабыт.

– Сарсыарда аайы управа дьиэтигэр мустабыт уонна үлэ күнүн былаанныыбыт, ким ханна барарын быһаарсабыт, уулуссаларбытын үллэстэбит. Ол курдук, күн устата Сайсары уокуругун уулуссаларын бөҕүн-сыыһын ыраастыыбыт, ууруналары хомуйабыт, сороҕор уопсастыбаннай туоналары (сквердэри) сиппийэн, күрдьэн, өрө тардан кэлэбит. Уокурук үрдүнэн дворниктар төрдүөбүт, ону сэргэ сороҕор «штрафниктары» ыыталлар.  Оччоҕуна син элбиибит.

Билигин үлэбит «Бары күүһү – хаары ыраастааһыҥҥа» диэн этиинэн салайтарар. Кэнники күннэргэ сүрүн туттар тэрилбитинэн күрдьэх уонна муус көйөр анал сүгэ буоллулар.  Тротуардары, сатыы дьон уулуссаны туоруур сирдэрин ыраастыыбыт. Билигин да үчүгэйдик сылыйа илик, түүн тоҥорор, күнүс ириэрэр. Суол кытыытын массыыналар тэпсэн кэбиһэллэр, ол иһин хаара кытаатан, чигдитийэн хаалар.

Маны таһынан уокурукпут уопсастыбаннай туоналара ыраас, тупсаҕай буолалларын хааччыйабыт. Холобур, олунньу 23 күнүгэр Ильменскэй уулуссаҕа турар Ильмень күөл кыргыһыытыгар охтубут саллааттарга аналлаах сквери тэрээһин буоларыгар  бэлэмнээбиппит. Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Владимир Лонгинов аатын үйэтитэр сквери ыраастаабыппыт. 

Үлэ усулуобуйатын, туох ирдэбил баарын ыйыталастым.

– Сарсыарда хойутааһына суох, 9 чаас иннинэ управаҕа кэлэбит. Күнүс 13 чаастан 14.00 чааска диэри эбиэттиибит. Онтон эмиэ ыраастыы, хомуйа тахсабыт.

Үлэ үөһүгэр сылдьар дьоҥҥо күн-дьыл биллибэккэ ааһар. Салгын сиир доруобуйаҕа да туһалаах. Сороҕор сааһырбыппын дии санаммаппын даҕаны. Күнү быһа хаама, хамсана сылдьар киһи улахан тымныыны соччо билбэт. Билигин, хата, күммүт лаппа уһаата, сылыйда. Онон настарыанньа да бэртээхэй.

– Дьон сыһыана хайдаҕый? Махтанааччылар бааллар дуо?

– Бааллар. Ааһан иһэн хайҕааччылар. Сорохтор: «Бары маннык хомуйа сылдьарбыт буоллар, куораппыт өссө ырааһырыа этэ», – дииллэр. Чахчы, оннук ээ.

Карп Николаевич «Солидарность» салайар хампаанньаҕа үлэлиир эрдэҕинэ Чехов, Притузов, Бекетов уулуссаларыгар турар элбэх кыбартыыралаах саҥа дьиэлэр тиэргэннэрин хомуйар эбит.

– Салайар хампаанньаҕа да, управаҕа да үлэлиир улахан уратыта суох. Бириинсибэ биир – бэриллибит учаастак ыраас буоларын ситиһии. Кыра эрдэхпиттэн үлэлии үөрэммит киһибин, ханнык да идэни сирбэппин, үчүгэй уонна куһаҕан диэн араарбаппын. Үлэ барыта үчүгэй, үлэ – дьол! – диир кини.

Карп Николаевич бу сылдьан тастыҥ убайын көрсүбүтэ бэйэтэ туспа кэпсээн.

– Притузов уулуссатыгар турар уопсай дьиэ тиэргэнин хомуйар этим, кини оруобуна онно олорор эбит. Мин сааһым тухары Ньурбаҕа олорбутум, оттон кини куоракка улааппыт, үлэлээбит буолан, сүтэрсэн кэбистэхпит. Убайым полковник. Биэнсийэҕэ тахсан баран, Анал коррекционнай оскуолаҕа дворниктыыр.

Карп Николаевич Ньурбатааҕы ДОСААФ тэрилтэҕэ инструкторынан үлэлээбит, өр сылларга суоппардары үөрэппит, дьон-сэргэ махталын ылбыт. Бэйэтэ пиэрибэй кылаастаах суоппар.

Бүгүҥҥү сэһэргэһээччим үйэтин тухары чөл олоҕу өрө туппут киһи. Сарсыарда аайы сүүрэр эбит.

– Табах тардыбаппын, арыгыны испэппин. Баҕар, ол иһин бачча сааспар диэри этэҥҥэ сылдьарым буолуо. Барыгытыгар чэгиэн доруобуйаны, туйгун туругу баҕарабын, – диир кини.

Карп Николаевич Туймаада туонатыгар олохсуйуоҕуттан үйэ чиэппэрэ кэм ааста. Кини Дьокуускайга тутуу балысханнык барарын, тыа сириттэн көһөн кэлии элбэҕин чорботон бэлиэтиир.

– Куораппыт – уопсай дьиэбит-уоппут ыраас буоларын туһугар хас биирдии киһи бэйэтин кэнниттэн хомуйа сылдьара буоллар.  «Хаһаайын хайдаҕа тиэргэниттэн көстөр» диэн сөпкө этэллэр. Мин Дьокуускай Арассыыйа саамай ыраас куоратыгар кубулуйуон баҕарабын, – диэн түмүктээтэ кэпсэтиибитин.

Родион Александрович Карташов үһүс сылын дворнигынан үлэлиир. «Билигин үксүн бөх хомуйар, хаар ыраастааһыныгар сылдьар буоллахпытына, саас, чалбах таҕыстаҕына, уу хачайдааччыбыт, сайын баһаартан сэрэхтээх буолуу ирдэбилинэн от охсо тахсааччыбыт», – диэн кэпсээтэ.

Үлэһиттэр этэллэринэн, хамнас кэмигэр кэлэ турар, биэнсийэҕэ эбии-сабыы буолара үчүгэй. Уопсастыбаннай тырааныспарга айан билиэтэ бэриллэр, ыйга – 84 сырыы. Чочур мырааҥҥа, 1-кы Борисовкаҕа тиийэ ыраата бардахтарына, оптуобуһунан төннөллөрүгэр билиэттэрэ абырыыр. Родион Александрович кэпсээбитинэн, кыһын уонна сайын кэтэргэ анал таҥас биэрбиттэр.

«Эдэр дьон өр буолбаттар, уурайан иһэллэр. Биһиги, сэбиэскэй кэмҥэ үөскээбит дьон, бу сырыттахпыт», – дииллэр Сайсары дворниктара.

Куорат хаһаайыстыбатыгар тутаах дьоммутугар махталлаах буолуохха, кинилэр сыралаах үлэлэрин сыаналыахха!

«Бары күүһү – хаары ыраастааһыҥҥа»

Дьокуускай куорат сааскы санитарнай ыраастааһыҥҥа ыстааба уокуруктарга, кытыы нэһилиэктэргэ үлэ хаамыытын кыраҕытык кэтиир, хонтуруоллуур. 

Ааспыт нэдиэлэ түмүгүнэн хаары тиэйии көрдөрүүтэ 64 тыһыынча куб. миэтэрэҕэ тэҥнэспит. «Якутдорстрой» аахсыйалаах уопсастыба – 21 тыһ. куб. миэтэрэ, оттон туһааннаах тэрилтэлэр кыттыһан, 43 тыһ. куб. миэтэрэ хаары таспыттара бэлиэтэннэ.

Манна даҕатан эттэххэ, 2024 сыл алтынньы ыйыттан 2025 сыл кулун тутар ыйыгар диэри барыта холбоон 324 тыһ. куб. миэтэрэттэн тахса хаар тиэйиллибит. Бу кыһыҥҥы өттүгэр куорат хомунаалынай сулууспатын үлэтэ күүһүрбүтүн кэрэһилиир.

Олохтоох бэйэни салайыныы уорганнара хаары ыраастааһыҥҥа уонна тиэйиигэ көхтөөхтүк кытталлар. Ааспыт нэдиэлэ түмүгүнэн былааннаммыт үлэ 31% туолбут – 262 куб.м хаартан 81 тыһыынча куб. миэтэрэ хомуллан, полигоҥҥа тахсыбыт. Ол иһигэр 1202 дьиэ үрдүттэн хаары түһэриэхтээхтэр, отчуот көрдөрбүтүнэн, 370 эбийиэккэ (38%) ити үлэ түмүктэммит. Маны таһынан, 5 161 куб.м муус ыраастаммыт, 3 644 куб. м (71%) тиэйиллибит.

Мууһу, тоҥ бөҕү көйөн, ыраастаан тиэйиигэ улахан болҕомто ууруллар. Бу үлэҕэ туһааннаах тэрилтэлэр бааллар. Ааспыт нэдиэлэтээҕи отчуотунан, 5 тыһ. куб. миэтэрэ муус тиэйиллибит, үлэ былаанын 87% туолбут.

«Жилкомсервис» тэрилтэ олунньу 1 күнүттэн санитарнай туочукалартан 1870 куб. миэтэрэ тоҥ бөҕү тиэйбит. Былаан – 2846 куб.м. 

Маны сэргэ, хаары ыраастааһын үлэтэ олорор дьиэлэр тиэргэннэригэр ыытыллар. Отчуот чахчылара этэллэринэн, 1684 дьиэттэн 449-гар үлэ түмүктэммит. Санитарнай туочукалартан 1 957 куб. миэтэрэ тоҥ бөх тиэйиллибит (64%). 

Үөрэх тэрилтэлэрин, балыыһалар уонна да атын социальнай суолталаах эбийиэктэр территорияларын ыраастааһыҥҥа ураты болҕомто ууруллар.

Санатан эттэххэ, Дьокуускай куорат сиригэр-уотугар Куорат дууматын 2021 сыл бэс ыйын 30 күнүнээҕи 477-НПА №-дээх быһаарыытынан ылыныллыбыт Тупсаҕайдык дьаһанан олоруу быраабылата үлэлиир.

Мантан саас куорат хаһаайыстыбатын түбүгэ үгүс буолуоҕа. Ол курдук, муус устар-ыам ыйдарга лотуоктары паарынан ириэрии, носуос ыстаансыйаларын үлэлэтии, куорат субуотунньуктара, сааскы халааны утары тэрээһиннэр, уу мустар намыһах сирдэриттэн чалбах, ардах ууларын оборторуу үлэтэ күүтүллэр. 

Хаартыскалар: Ааптар түһэриилэрэ