Кыптыыйдаах кылаана, сүүтүктээх сүүмэйэ муһунна

Ааспыт нэдиэлэҕэ Дьокуускай куорат олоҕо кулун тутар 5 күнүгэр бэлиэтэнэр Норуот маастарын күнүн чэрчитинэн оргуйан олордо. Норуот үгэһин, култууратын харыстааһыҥҥа уонна сайыннарыыга туһуламмыт тэрээһиннэргэ 700 тахса айар куттаах кыттааччы, 30 муниципальнай тэриллии, 30 уопсастыбаннай түмсүү, 6 айар сойуус, 5 норуот уус-уран оҥоһугун тэрилтэтэ, 4 анал үөрэх кыһата кыттыыны ылбытын бэлиэтииллэр.

Үтүө үгэскэ кубулуйбут киэҥ далааһыннаах Норуот маастарын күнүн чэрчитинэн «Якутия мастеровая» бэстибээл быйыл 15-с төгүлүн ыытылынна. Саха таҥаһын кэтэн куорат киин уулуссатынан сэлэлии хаамыы, Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырыгар, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр быыстапкалар, «Кэрэни кэрэхсээ» дефиле, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ «Уран иис» маастарыстыба уһуйаанын «Өбүгэ суола» научнай-сырдатар түмсүүтүн уонна СӨ Национальнай  библиотекатын кыраайы үөрэтэр национальнай пуондатын салаатын көҕүлээһиннэринэн «Сахам мааны таҥаһа» о.д.а. тэрээһиннэр кыптыыйдаах кылаанын, сүүтүктээх сүүмэйин мустулар.

«Киин куорат» хаһыат ааҕааччыларыгар анаан бу тэрээһиннэр кыттыылаахтарын кытта кэпсэттибит.

Евдокия Иванова, куукула оҥорооччу:

– Аан маҥнай куйаар ситимигэр биир дойдулааҕым Хаарчаана Баппаҕай оҥорбут куукулаларын сэргии көрөн, мин эмиэ оҥорон көрүөхпүн сөп ээ дии санаабытым. Онтон 2019 сылга сынньалаҥҥа баран, хамсык саҕаламмытыгар куйаар ситимин нөҥүө Изабелла Кузьмина (Чурапчы, Төлөй) куурсугар үөрэммитим уонна аан бастаан «Якутия мастеровая» быыстапкаҕа кыттыбытым. Иккис учууталбынан шарнирнай куукуланы оҥорорго үөрэппит Каролина Парфенованы ааттыыбын. Онон учууталларбар махталым муҥура суох. Оҥорор куукулаларым сахалыы сирэйдэнэллэригэр үлэлиибин, бу сырыыга сирэйин олоруута хотумсук соҕус майгылаах буолла быһыылаах.

Анастасия Петрова, сэлэлии хаамыы кыттыылааҕа:

– Дьон сахалыы толору симэхтээх хаамалларын көрдөхпүнэ, уруккуттан даҕаны хараҕым уоттанара. Ол гынан баран «мин итинниги сатаан тиктиэм суоҕа» диэн санаа баара. Онтон былырыын дьүөгэм Марина Софроновна «бу иис дьарыгар бара сылдьыах» диэн эппитигэр, интэриэһиргээммин, барсыбытым.

Уонна Дария Козлова, Полина Федорова салалталарынан иис куруһуогугар сылдьан, маастар-кылаастары атыылаһан ылан, үөрэнэн саҕалаабытым. Ол курдук былырыын сон, дьабака, үтүлүк, сүүһүнньүк, түөһүнньүк тиктэн хаамсыбытым. Онтон быйыл «хайаан да толору симэхтээх хаамыам» диэн санаалаах ситэринэммин, өттүк симэҕэ, соммор барсар суумка, соммор сөптөөх илин кэбиһэр тэринэммин, санаам ситтэ.

Хаамыыга сылдьан «бу биһиги соммут» диэн киһи ыраахтан да билэр эбит. Тоҕо диэтэххэ маастарбыт Дария Семеновна биһигиттэн төрүт ииһи эрэ ирдиир. Түүлээх буоллаҕына, дьиҥнээх түүлээх буолуохтаах, тимирэ эмиэ сахалыы – алтан эбэтэр тимир, кытай кылабачыгаһын чугаһаппат.

Аны маннык таҥаһы киһи бэйэтин илиитинэн тутан-хабан тигэн, оҥорон, ситэрэн бүтэрбитэ – киһи киһиэхэ сатаан эппэт туруга буолар эбит. Быһатын эттэххэ, тутум үрдүү түһэҕин. «Бэйэм симэхпин бэйэбэр барсар гына оҥордум» диэн олох атыннык хаамар эбиккин. Уонна оттон киэн туттуу баар бөҕө буоллаҕа дии. Дьэ итинник.

Лев Колесов, муода айааччы, «Кэрэни кэрэхсээ» дефиле айар киэһэтин кыттыылааҕа:

– «Якутия мастеровая» бэстибээлгэ быйыл төрдүс сылбын кыттабын. Быйыл 19-с үйэ саҕаланыытыгар саха интеллигенцията кэппит таҥаһын көрдөрдүм. Коллекцияны анаан-минээн Чурапчы улууһун Дьахталларын сэбиэтин чилиэннэригэр тикпиппин, бэйэлэрэ хааман билиһиннэрдилэр.

Өбүгэлэрбит ураты көрүүлэрэ, оҥорон таһаарар дьоҕурдара, туспа ньымалара музейга эрэ турбакка, норуокка хаалан, күннээҕи олохпутугар киирэрэ буоллар диэн баҕа санаалаахпын. Ааһа баран, аан дойду таһымыгар таһаарар сыалы-соругу оҥостобун.

Валентина Стручкова-Сарыада Уус, быыстапка кыттыылааҕа:

– Мин Амматтан норуот маастара буолабын. Маннык араас таһымнаах быыстапкаларга 1999 сылтан кыттабын. Бу быыстапкаҕа уон үлэм турар.

Урут «Илин» сурунаал бастаан тахсар кэмигэр Өлүөнэ очуостарын уруһуйдарын хаартыската тахсыбытын тута дууһам олус сөбүлээн, улахан көбүөр курдук баайбытым. Ол үлэбин кэмиттэн кэмигэр маннык быыстапкаларга киэргэтии курдук тутталлар. Баайыынан, быысыпканан улахан үлэлэрим ахсаана 130 тиийдэ. Уопсайынан мин үлэлэрбин картиннай галерея диэн көрөбүн. Ордук омук сирдэринэн, атын куораттарынан сылдьыбыт Былатыан Ойуунускай «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхотун дьоруойдарын биирдиилээн баайан оҥорбут панноларбынан киэн туттабын. Юнескоҕа саха олоҥхото шедевр буоларыгар быысыпканан үлэлэрим улахан сэҥээриини ылбыттара.  Ону таһынан Амма улууһугар Арчы дьиэтигэр турар тоҕус халлаан оҥоһуллубут паннота баар. Манна суолталаах араас тэрээһиннэр иннилэригэр алгыска сылдьыбыт дьон биирдиилээн үгүс махталларын тутабын.

Сардаана Токоемова, СӨ норуотун маастара:

– Мин талба талыы Таатта сириттэн норуот маастарыгар тиийэ үүммүт киһи буолабын. Олохтоох норуот маастардарыныын алтыһан, иис-уус ньымаларыгар, ымпыгар-чымпыгар үөрэммит дьоллоохпун.

Хас да сыллааҕыта «Саха» НКИХ «Саха сатаабатаҕа суох» биэриитин биир таһаарыытыгар норуот маастара Изабелла Эллякова, Сэһэн Боло суруйбут чахчыларыгар олоҕуран, 1945 с. Тааттаҕа раскопка түмүгэр булуллубут сарыы этэрбэс туһунан кэпсээбитэ. Бу булумньу «Симэх» норуот ускуустубатын уонна уус-уран оҥоһуктарын национальнай киинин пуондатыгар хараллыыга турар. Ити этэрбэһи үтүктэн тикпиппитин, ону таһынан ньэмиэтин Марфа Афанасьевалыын эмиэ бу биэриигэ көрдөрдүбүт.

Оттон сыл аайы ыытыллар сахалыы таҥастаах сэлэлии хаамыыга быйыл эр киһи уонна дьахтар кыһын кэтэр соннорун кэтэн кытынныбыт.

Дьэ, ити курдук Дьокуускай куораппыт олоҕор бу күннэргэ иис эйгэтигэр үлэлиир айар куттаах дьон тоҕуоруһан аастылар.

Хаартыскалар: Дьоруойдар тус архыыптарыттан уонна ааптар түһэриилэрэ