Кыайыы биһиэнэ буолуо!

Анал байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттар кэргэттэригэр, ийэлэригэр, чугас дьонноругар анаан сибиэһэй сонуннары, сүбэни-аманы билиһиннэрэбит.

Чугас киһиэхэ уоппуска биэриини өйөөтүлэр

РФ Бырабыыталыстыбата үлэ биэрээччилэр төлөммөт 35 күннээх уоппусканы СВОҕа бааһырбыт байыаһы көрө барарга кэргэнигэр уонна төрөппүттэригэр аккаастыылларын бобор сокуон бырайыагын өйөөтө. Бу уларыйыыны РФ Үлэ кодексатыгар киллэрэргэ эттилэр.

Ааптардар маннык уоппусканы медицинскэй түмүк быһаарыытынан биэрэргэ этэллэр. Маны таһынан, байыаннай сулууспалаах төрөппүттэригэр, кэргэнигэр, байыас сулууспалыы сылдьан бааһырыы ылан баран, контузия эбэтэр эчэйии, ыарыы түмүгэр суорума суолламмыт буоллаҕына, үлэ биэрээччи сылга 14 күннээх төлөммөт уоппусканы биэрэртэн аккаастыырын боборго этии киллэрдилэр.

Онон бааһырбыт дьон аймахтара 35 хонукка диэри төлөммөт уоппуска ылар кыахтаахтар.

Үлэ кодексатыгар, сокуон бырайыагар сигэнэн, саҥа категория киирэн биэрэр – анал байыаннай дьайыыга сылдьан бааһырбыт эбэтэр ыалдьыбыт байыас төрөппүттэрэ эбэтэр кэргэнэ (эрэ, ойоҕо).

Билигин үлэ биэрээччи маннык уоппусканы байыаннай сулууспалаах аймахтарыгар эрэ биэрэр.

Саҥа сокуон 2025 сыл тохсунньу 1 күнүттэн күүһүгэр киириэ.

Байыас сибээскэ тахсыбат буоллаҕына

СВО кыттыылаааҕын ийэтэ уонна кэргэнэ байыас уһун кэмҥэ сибээстэн сүттэҕинэ, 90 %-ра военкомакка эбэтэр байыаннай чааска буолбакка, араас пуондаларга, пабликтарга, байыаннай кэрэспэдьиэннэргэ, волонтердарга көмө көрдүү сүүрэллэр.

Оттон сураҕа суох сүппүт байыас чугас дьоно анал байыаннай структураларга тиийэр да буоллахтарына, кинилэргэ хайдах, хантан саҕалаан көрдүүллэрин, хардыыларын быһааран биэрбэттэр, ханнык да методическай ыйынньык суох. Онон юридическай үөрэҕэ, билиитэ суох дьахталлар, массыанньыктар, ГУР, СБУ сиэртибэлэрэ буолуохтарын, хаарыан бириэмэлэрин халтайга ыытыахтарын сөп.

Байыас сураҕа суох сүппүт түгэнигэр тугу гынаҕыт:

1. Байыас анал байыаннай дьайыыга барбыт байыаннай чааһыгар билсэҕит. Байыаскыт ханнык статуска сылдьыбытын туһунан бирикээстэн выписка ирдиигит. Байыаннай чаас хаһыс чыыһылаттан сураҕа суох сүппүтүн, ханнык хайысхаҕа сылдьыбытын, ону тэҥэ атын да сыһыаннаах иһитиннэриини барытын биэриэхтээх.

2. Байыаннай чааска байыаска ананар харчыны бэйэҥ ааккар көһөттөрөҕүн. Төрөппүттэрэ уонна кэргэнэ маны оҥотторор бырааптаахтар.

3. Ростов-на-Дону морга ДНК туттараҕыт.

4. Байыас олохтоох военкоматыгар тиийэҕит, өскөтүн билбэккэ олорор буоллахтарына, сураҕа суох сүппүтүн туһунан статустаммытын иһитиннэрэҕит. Кинилэр маны бэлиэтэнэллэр, ол кэннэ төлөбүр ыларга докумуоннары биэрэллэр.

Докумуоннары олус болҕомтолоохтук толоруҥ. 99% киһи байыас аатын, араспаанньатын, аҕатын аатын, төрөөбүт күнүн-дьылын, жетонун нүөмэрин, байыаннай чааһын, подразделениетын, бэйэтин дааннайдарын, расчетнай счет нүөмэрин сыыһалаах толорор. Бу эн ийэ аатыттан оскуолаҕа ыспыраапка суруйбаккын, бу эн уонна байыас дьылҕата буоларын өйдүөхтээххин.

Онон, барытын толордуҥ, байыас туһунан толору иһитиннэриини ыллыҥ, ол эрэн ДНК-ҕыт сөп түбэспэтэх – ким да тугу да эппэт.

Маныаха чуолкайдык өйдүөхтээххит: сураҕа суох сүппүт 92%-на өлбүт, 5%-на СОЧ (самовольное оставление части), 3%-на билиэҥҥэ түбэспит буолар. Бу ааҕан көрүү статистикатын түмүгүнэн ылыллыбыт сыыппаралар. 

Манан сиэттэрэн, өскөтүн байыас өлүгэ суох буоллаҕына, ол аата кини тыыннаах диэн буолбат, өлүгү баҕар сатаан ылбатах буолуохтарын сөп, эбэтэр ону таһаарар киһи суох, өлүк булуллубатах, хаһан көстүө биллибэт, эбэтэр морга сытар – ону көрдүүргэ эмиэ олус уһун бириэмэ, кэм наада.

Салгыы тугу гынаҕыт?

1. Биһиги байыастарбыт туох да мэһэйэ суох өлүгү таһаараллара сороҕор табыллыбат. Тоҕо диэтэххэ өстөөх өлүктэргэ миинэ иитэлиир, эвакуациялыыр бөлөхтөр ытыалааһыҥҥа түбэһэллэр эбэтэр өлүк көмүллэн хаалар, онно тиэхиньикэнэн эрэ аҕалыахха наада; хомойуох иһин, ол кыаллыбат. ЛБС (линия военного соприкосновения) байыаннайдарыттан ураты өлүгү ким да хомуйар быраааба суох.

2. “Кыһыл кириэскэ” көрдөһүөххэ сөп, ол эрэн “Кыһыл кириэс” бэйэтэ сибээскэ тахсар уонна кинилэр дааннайдарынан байыас билиэҥҥэ түбэспит диир. Бу олох дэҥҥэ буолуон сөп, тоҕо диэтэххэ бу тэрилтэ билиэҥҥэ түбэспит дьон сытар миэстэлэрин барытын билбэт.

3. Бэрэбиэркэни ааспыт, Арассыыйа быраабы көмүскүүр анал ааттаах-суоллаах тэрилтэлэригэр эрэ эрэниҥ. Ханна да, хаһан да аһаҕастык бэйэҕит уонна байыас дааннайдарын иһитиннэримэҥ – тута массыанньыктар төлөпүөннүөхтэрэ, билиэҥҥэ түбэспит диэхтэрэ, харчы көрдүөхтэрэ.

4. Украина пабликтарыгар билиэҥҥэ түбэспит дьон хаартыскаларын көрүөххүтүн сөп. Ол эрэн сэрэниҥ, кинилэр дипфейк (фотошоп) ыыталлар, эн байыаһыҥ билиэҥҥэ түбэспит диэн. Итинник ньыманан дойдуга быһыыны-майгыны хамсатарга холоноллор.

5. Золкин уонна Крынина украинскай бырайыактарга итэҕэйимэҥ – кинилэр ГУР уонна СБУ үлэлииллэр, сымыйа испииһэги оҥороллор уонна байыаһы көрдүөхпүт диэн кини туһунан иһитиннэрии хомуйаллар, ол кэннэ атын структуралар нөҥүө дипфейк ыыталлар, байыас билиэҥҥэ түбэспит диэн бигэргэтэллэр уонна харчыга хайыталлар. Маны таһынан эйигин вербовкалыахтарын сөп, Украинаҕа ыҥыраннар, билиэҥҥэ сытар байыаһы кытары көрсүһүү тэрийэбит диэн.

Сымыйа эрэлинэн албыннаныма. Түөкүттэр уонна өй-санаа буккуллуутун сиэртибэлэрэ буолума, өйгүн-санаааҕын бэйэҥ уонна оҕолоруҥ тустарыгар харыстаа. Барытын инструкциянан, сокуонунан оҥор. Докумуоннары уонна иһитиннэриилэри хомуй, сөптөөхтүк уонна барытын ыйааһыннаан көрөн хамсан.

P.S.: Байыастар чугас дьоно билигин туох баар дааннайдардаах ыспыраапкалаах буоларгытыгар сүбэлииллэр. Маны барытын бэйэҕит билиэхтээххит уонна суруйуохтааххыт, байыас туһунан ыспыраапканы бэлэм илдьэ сылдьыҥ. Аата-суола, төрөөбүт күнэ-дьыла, хаһан ыҥырыллыбыта/хантараакка илии баттаабыта, ханнык чааска сыһыарыллыбыта, ханнык подразделениеҕа уонна  хайысхаҕа сэриилэһэрэ, бииргэ сулууспалыыр уолаттарын, штаб, хамандыыр төлөпүөннэрэ. Бэйэҕит байыастаргытынан интэриэһиргээҥ, үгүстэр дьоннорун туһунан иһитиннэриини билбэттэр эбит. Бу олус сааттаах быһыы буоларын өйдөөҥ.

Байыас огдообото атын кэргэнэ суоҕун бигэргэтиэхтээх

Арассыыйа Үлэҕэ министиэристибэтэ иитимньини сүтэриигэ ананар биэнсийэ докумуоннарын испииһэгин эбэн уонна кэҥэтэн биэрдэ (2024 сыл от ыйын 17 к. № 358н).

Санатар буоллахха, 2025 сыл тохсунньу 1 күнүттэн дойдутун көмүскүү сылдьан бааһырыы ылан суорума суолламмыт байыаннай сулууспалаах кэргэнигэр төлөбүрү аныыры чуолкайдыыллар.

Ол курдук, биэнсийэ ананарыгар маннык усулуобуйалары толоруохха наада:

- суорума суолламмыт байыаннай сулууспаҕа ыҥырыллан барбыт, хантараагынан сулууспалаабыт, аармыйаҕа мобилизациянан сылдьыбыт, национальнай гвардия войскаларыгар сулууспалаабыт уонна полиция званиелаах, баҕа өттүнэн барбыт;

- байыаннай эчэйии ылбытыттан өлбүт;

- байыас огдообото иккистээн кэргэннэммэтэх;

- байыас огдообото 23 саастарын туолбатах оҕолорун көрөн олорор, атын биэнсийэни ылбат.

Оҕо эмиэ иитэр киһитин сүтэрэн биэнсийэ ылар бырааптаах. Бирикээс биир дьоһун суолтатынан сэрии огдообото биэнсийэни ыларыгар иккистээн кэргэн тахсыбатах буолуохтаах диэн эбии киллэрдилэр. Маны бигэргэтэр инниттэн бу курдук докумуоннар наадалар:

- гражданскай аакта реестриттэн иһитиннэрии, манна саҥа ыал буолуу туһунан регистрация оҥоһуллубатаҕа ыйыллыахтаах;

- тус сайабылыанньа уонна пааспар, кэргэннэммитин туһунан бэлиэтэ суох.

Өлбүт киһи кэргэнэ оҕолорун көрүүнэн дьарыктанарын туоһулуур, оҕо төрөөбүтүн уонна сааһын туһунан докумуоннар буолаллар. Манна оҕо төрөөбүтүн туһунан сибидиэтэлистибэ уонна гражданскай турук аактатын реестриттэн атын докумуоннар барсаллар.

Бу быраабылалар байыаннай сулууспалаах өлбүтүн бигэргэтэн уонна огдообоҕо, оҕолоругар босуобуйа эбэтэр биэнсийэ ылалларын чуолкайдыыллар.

Протез оҥорор биир кэлим киин үлэлиэҕэ

Арассыыйа субъектарын киин куораттара наадалаах протезтары суһаллык ылалларыгар уонна байыаннай сулууспалаахтары регионнарыгар реабилитациянан толору хааччыйалларыгар Киров аатынан Байыаннай-медицинскэй академия баазатын протез оҥорор биир кэлим киинэ 2025 сыл тохсунньу 1 күнүттэн үлэтин саҕалыаҕа. Бу туһунан статс сэкирэтээр – Арассыыйа оборонаҕа миниистирин солбуйааччыта Анна Цивилева Соҕуруу байыаннай уокурукка үлэтинэн айаҥҥа сылдьан иһитиннэрдэ.

Анна Цивилева Донецкай уонна Луганскай народнай өрөспүүбүлүкэлэр баһылыктара Денис Пушилины уонна Леонид Пасечнигы кытта көрсүһүүтүгэр кэлэр сыл тохсунньу 1 күнүттэн туһуламмыт өҥөнү оҥорорго хантараактары түһэрсиигэ бэлэмнэнии ыытылла турар диэтэ. Маны таһынан, маннык хантараак түһэрсиитэ байыаннай сулууспалаахтары хаачыстыбалаах протеһынан хааччыйарга, ону тэҥэ бэйэлэрин регионнарыгар протеһынан туттар үөрэҕи ааһалларыгар кыах биэриэ диэн эбэн эттэ.

ДНР уонна ЛНР баһылыктара тэрилтэ үлэтин, ону таһынан протез оҥорорго каадырдары бэлэмниир боппуруоһу дьүүллэстилэр.

(иһитиннэриилэр “Привилегии СВО” телеграм ханаалтан ылылыннылар)

Көмө быстыбакка оҥоһуллар

Саха сиригэр анал байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан медицинскэй көмөнү 2584 СВО кыттыылааҕа ылла.

Бу туһунан Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин кылаабынай терапевт бырааһа Айталина Торонова иһитиннэрэр.

Ол курдук, амбулаторнай көмө 1851 киһиэхэ оҥоһулунна, стационарнай – 677 байыаска. Медицинскэй реабилитацияны 284 киһи ааспыт, психотерапевтическай уонна психиатрическай көмө 579 байыаннай сулууспалаахха оҥоһуллубут.