Куорат биир сытыы кыһалҕата тугуй?

Куорат биир сытыы кыһалҕатынан санитарнай туочукалар нуорманы таһынан туолуулара буолар. Элбэх кыбартыыралаах олорор дьиэлэр, чааһынай да кыбаарталлар бөх тоҕор дьааһыктара сүрүннээн дьоҕус киоскалар таһаарар хоруопкаларынан туолара мэлдьэх буолбатах. 

Бу боппуруоһунан анаан-минээн «Якутскэкосети» тэрилтэҕэ тиийэн, юридическай сирэйдэри кытта дуогабардаһар салаа начаалынньыга Николай Николаевич Неустроевтыын кэпсэттибит.

– Николай Николаевич, санитарнай туочукалар нуорманы таһынан туолууларын биричиинэтэ тугуй?

– Маннык кыһалҕа биһиги куораппыт кытыы сирдэригэр үгүстүк баар. Куорат киин да оройуоннарыгар онон-манан баар көстүү. Ол барыта тустаах кыбаартал олохтоохторуттан, биирдиилээн урбаанньыттан быһаччы тутулуктаах.

Дьиҥэр, элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр санитарнай туочукалара нуормаҕа эппиэттиир гына туруоруллар. Ону олохтоохтор, ордук өрөмүөн кэнниттэн, дьиэҕэ, дьиэттэн көһүү да буоллун, саҥа миэбэл атыылаһыы да кэннэ, бөх кутар дьааһыктарын иһинэн-таһынан өрөһөлөөн кэбиһэллэр. Этэргэ дылы, массыына көлөһөтүгэр тиийэ санитарнай туочукаҕа таһаараллара баар суол.

Санитарнай туочукалар таһынан барар биир биричиинэлэринэн элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр тастарыгар үлэлиир дьоҕус лааппылар, оҕуруот  аһын атыылыыр киоскалар таһаарар хортуон хоруопкалара буолар.

Биллэрин курдук, маннык кытаанах бөҕү тиэйии иһин үксүгэр чугастааҕы элбэх кыбартыыралаах дьиэ олохтоохторо төлүүллэр. Уот, гаас  коммунальнай өҥөтүн курдук төлөнөр бу эмиэ өҥө биир көрүҥэ буоларын умнубаппыт.

– Маннык буолбатын туһугар эһиги тэрилтэ туох үлэни ыытарый?

– «Якутскэкосети» региональнай оператор «Об отходах производства и потребления» диэн 1998 сыл бэс ыйын 24 күнүгэр тахсыбыт 89 №-дээх федеральнай сокуонунан, 2016 сыл сэтинньи 12 күнүгэр Арассыыйа Бырабыыталыстыбатын 1156 №-дээх уурааҕынан бигэргэтиллибит кытаанах бөҕү харайыы быраабылаларынан уонна кытаанах бөҕү харайыы санитарнай быраабылаларынан уонна нуормаларынан салайтаран үлэлиир.

Биһиги, «Якутскэкосети» иһинэн юридическай тэрилтэлэри кытта кытаанах бөх тахсыытыгар аналлаах дуогабар түһэрсиитин салаата, Горнай, Нам, Хаҥалас улуустарын уонна Дьокуускай куорат территориятыгар киирэр кытыы нэһилиэктэри, онно эбии Жатайы хабан үлэлиибит.

Ол курдук, кытаанах бөҕү таһаарар атыы-эргиэн лааппылара, киоскалар 89 №-дээх федеральнай сокуон 24.7 ыст. 4 ч. биһигини, ол эбэтэр региональнай операторы кытта кытаанах бөҕү тиэйииигэ дуогабар түһэрсиэхтээхтэр.

– Дуогабар түһэрсиллибитин үрдүнэн бөх дьааһыга таһынан өрөһөлөннөҕүнэ, көҥүлэ суох сыбаалка үөскээтэҕинэ, туох миэрэлэри ылаҕыт?

– Дьокуускай куорат дьаһалтата 2025 сылга сүүрбэччэ кэтээн көрүү камератын туруорар былааннаах. Маннык үлэ көҥүлэ суох сыбаалкалар үөскүүллэрин бохсууга көдьүүстээҕэ көһүннэ. Ол эбэтэр сокуону кэһээччилэри ыстараап күүтэр. 

– Николай Николаевич, арай бу тэрилтэлэр дуогабардаспат түгэннэригэр, туох миэрэлэр баалларый?

– Региональнай операторы кытта дуогабара суох тэрилтэлэри Административнай буруйу оҥоруу кодексатын 8.2 ыст. ыстараап күүтэр: гражданнарга – 2000 солк. саҕалаан 3000 солк. тиийэ; дуоһунастаах сирэйдэргэ – 10 000 солк. саҕалаан 30 000 солк. тиийэ; юридическай сирэй статуһа суох эрээри урбаанынан дьарыктанар сирэйдэргэ – 30 000 солк. 50 000 солк. диэри эбэтэр 90 сууккаҕа диэри үлэлэрин тохтотуу; юридическай сирэйдэргэ – 100 000 солк. саҕалаан 250 000 солк. диэри кээмэйдээх ыстараап эбэтэр 90 сууккаҕа диэри үлэни тохтотуу.

Сокуону кэһээччилэри уодьуганныыр сыалтан Дьокуускай куорат Административнай хамыыһыйатын уонна полиция үлэһиттэрин кытта кэмиттэн кэмигэр эриэйдэлэр ыытыллаллар. Түһэрсибит дуогабардарын хайдах толороллорун уонна тэрилтэ дуогабардааҕын суоҕун бэрэбиэркэлиибит.

– Тэрилтэ бэйэм бөхпүн бэйэм таһаарабын, уопсай санитарнай туочукаҕа укпаппын диир түгэнэ эмиэ баар эбит. Уопсайынан, бөҕү бэйэ күүһүнэн сыбаалкаҕа тиэйэн илдьии туһунан тугу эбиэххин сөбүй?

– Сокуон быһыытынан, кытаанах бөҕү полигоҥҥа тиэйиинэн региональнай операторы таһынан региональнай операторы кытта бөҕү тиэйиигэ дуогабардаах, ону туоһулуур анал лицензиялаах эрэ тэрилтэлэр дьарыктанар бырааптаахтар.

– Николай Николаевич, ыйытыыларга хоруйдаргар махтанабыт, үлэҕитигэр ситиһиилэри баҕарабыт.

Санитарнай туочукалартан чугас дьоҕус тэрилтэлэр региональнай операторы кытта дуогабардаахтарын билэр сыаллаах Дьокуускай куорат хас да оройуонунан икки күн устата, күн араас бириэмэтин баттаһа, эриэйдэ ыыттыбыт. Элбэх кыбартыыралаах олорор дьиэлэр тастарыгар турар дьоҕус атыы-эргиэн туочукаларыгар киирэн, үлэһиттэрдиин кэпсэттибит.

Ол курдук, норуокка биллэринэн «Три поросенка» диэн элбэх мэндиэмэннээх дьиэлэр тастарыгар Лермонтов уулуссатыгар турар оҕуруот аһын атыылыыр лааппы атыыһыта маннык хоруйдаата: «Мин манна атыыһыппын эрэ. Хаһаайыным атын. Манна тахсар хортуон дьааһыктары, бөҕү-саҕы хаһаайын бэйэбит массыынабытынан тиэйэн илдьэр. Мин ханна тоҕоллорун төрүт билбэппин». Таһынааҕы турар бородуукта маҕаһыынын атыыһыта  эмиэ манныкка майгынныыр эппиэттээх буолан биэрдэ. Атына диэн, «бөхпүтүн полигоҥҥа таһаарабыт» диэн эбэн эттэ.

Аны ДСК территориятыгар бэрт элбэх дьиэ быыһыгар турар кыракый лааппыларга тиийдибит. Оҕуруот аһын атыылыыр икки киоска бэрт аҕыйах миэтэрэнэн эрэ быыһаспыттар. Кинилэри сэргэстэһэ Дьокуускайдааҕы килиэп кэмбинээтин маҕаһыына уонна сахалыы «Уйгу-быйаҥ» диэн ааттаах лааппы тураллар. «Уйгу-быйаҥ» лааппы сэбиэдиссэйэ бэрт эйэҕэстик: «Биһиги тэрилтэбит «Якутскэкосети» хампаанньаны кытта дуогабар быһыытынан үлэлэһэр. Лааппыбыт таһыгар бэйэбит анал дьааһыктаахпыт. Тахсыбыт хортуоннарбытын, бөхпүтүн-сыыспытын онно мунньабыт. Дуогабардаах тэрилтэбит ону нэдиэлэҕэ биирдэ кэлэн тиэйэн илдьэ барар. Онон биһиги сокуон иһинэн үлэлии олоробут»,- диэн эппитигэр, сүүс бырыһыан сөбүлэһэн тахсан бардыбыт.

Салгыы куораппыт саҥа түөлбэтин, 203-с дьоҕус оройуонун диэки суолбутун туттубут. Хомойуох иһин, саҥардыы хардыылыахча буолан истэхпитинэ, «Биһигини көрдүүгүт дуо? Туолан аҕай турабыт ээ!» диэбитттии, бөҕүнэн өрөһөлөммүт дьааһыктар тоһуйдулар. Манна баар эбит хортуон дьааһыктан саҕалаан араас бөх-сыыс. Кыраһыабай бэйэлээх сабыс-саҥа дьиэлэр кэрэ көстүүлэрин санитарнай турук биирдэ сотон кэбистэ. Аттыгар туох тэрилтэлэр баалларын үөрэтэн көрбүппүт, бииртэн биир араас ааттаах дьоҕус тэрилтэ кырыы-кырыытынан кэчигирээбит. Олор ортолоругар дьон быыһа суох киирэр-тахсар лааппытыгар өҥөйө сылдьарга быһаарынныбыт. Үрдүк кирилиэһи өрө дабайааты кытта, тоҕуллубатаҕа быданнаабыкка майгынныыр бөх мунньар урна көрүстэ. Иһирдьэ киирбиппит, бэрт киэҥ, киһи дьоҕуска киллэрбэт атыы-эргиэн киинэ буолан таҕыста. Манна бородууктаттан саҕалаан оҕуруот аһыгар тиийэ атыылыыллар. Атыыһыты аралдьытымаары, атын үлэһиттэри көрдүөхчэ буолан истэхпинэ, эдэр уоллаах кыыс утары хааман кэллилэр. Кинилэртэн салайааччыларын ыйыталаспыппытыгар, хап-сабар төлөпүөн үрдүгэр түһэннэр кэпсэтиннэрдилэр. Провод нөҥүө хаһыаттан сылдьарбытын этэн тураммын «Якутсэкосети» кытта дуогабардаахтарын туоһуластыбыт. Дуогабардаһаары сайаапка биэрбиттэрин, онон бэйэлэрэ даҕаны күүтэр боппуруостара буоларын эттилэр. Табаардарын сүрүннээн Аллараа Бэстээхтэн аҕалалларын, онно таарыйа бөхтөрүн бэйэлэрин күүстэринэн тиэйэ олороллорун кэпсээтилэр. Кэпсииллэринэн, бу миэстэҕэ үлэлээбиттэрэ сыл буолан эрэр эбит.

Ити курдук, бу түөлбэ туора-маары уулуссаларынан уһаты-туора сүүртүбүт даҕаны, кураанах турар санитарнай туочука суоҕа соһутта. Көрбүт түөрт сирбитигэр барытыгар бөх тоҕор дьааһыктар бука бары тобус-толору тураллара сөхтөрдө.

Куорат биир мааны, саҥа оройуонугар маннык хартыына буоллаҕына, кытыы сирдэргэ хайдах эбитэ буолла диэн салла саныы-саныы, салгыы ГРЭС  оройуонугар Сэбиэскэй Аармыйа, Бабушкин, Челюскин уулуссаларын диэки айаннаатыбыт. Соһуйуох иһин, бөх тоҕор дьааһыктара барыта хомуллубут. Арай Очиченко уулуссатыгар турар аптека иннитигэр баар бөхтөөх буочука ыраастамматаҕа ырааппытын хаар үллүгэ туоһулуур.

Уопсай балаһыанньаны түмүктээн этэр буоллахха, элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр аттыларынааҕы санитарнай туочукалар 203-с түөлбэттэн ураты киһи хараҕар быраҕыллар бөхтөрө суохха дылы.

Бу курдук ыраас буолуубут хас биирдии олохтоохтон, урбаанньыттан уонна  туһааннаах тэрилтэттэн тутулуктааҕын көрөн итэҕэйдибит. Куорат хас биирдии олохтооҕо олорор сирин санитарнай туругар кыһаллар, харыстабыллаах сыһыаннаах буоллаҕына, бу барыта бэйэбит илиибит иһинэн быһаарыллар боппуруос буолара саарбаҕа суох.

Хаартыскалар: Ааптар түһэриилэрэ