Кэргэним көмүс куолаһа сүрэхпэр өрүү тыыннаах...

Кини ыллаатаҕына сибэккилэр кытта түһүүллэрэ, Туйаарыма Куо харахпытыгар илэ көстөн кэлэрэ, киэһээҥҥи Бүлүү нухарыйара...  Оттон хас үрдүк нотаны ыллар эрэ, сиргэ баар ыраас тапталтан сүрэхпит ыллыыра, үөрэрэ-көтөрө.
Саха сирин хатыламмат көмүс куолаһа, дэҥҥэ көстөр сэдэх талаан Гаврил Николаев быйыл 50 сааһын туолуохтааҕа. Хомойуох иһин, Дьылҕа Хаан тыйыс ыйааҕынан норуот тапталлаах ырыаһыта олоҕун орто омурҕаныгар үктэммэккэ, бэрт кылгас кэмҥэ, чахчы да, чаҕылхай сулустуу суһумнаан ааста.

Бу ыйга киин куоракка Гаврил Николаев төрөөбүтэ 50 сылыгар аналлаах тэрээһиннэр киэҥ далааһыннаахтык ыытылыннылар. Чугас киһитэ, кэргэнэ куоракка кэлэ сырыттаҕына быыс булан, кыайан таба туппатыбыт. Ол эрээри Галина Ивановна аныгы сайдыылаах үйэҕэ төлөпүөнүнэн кэпсэтэргэ сөбүлэстэ. Ырыаһыт сыана кэтэҕинээҕи тус олоҕун сэгэттибит, кини аатын үйэтитии туһунан ирэ-хоро кэпсэттибит.

Галина Ивановна Николаева – Н.И. Бойлохов аатынан Үөһээ Бүлүүтээҕи Оҕо искусствотын оскуолатын домра уонна фортепиано кылааһын преподавателэ, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Үөһээ Бүлүү улууһун култууратын бочуоттаах бэтэрээнэ.

Кийииттии тиийбит күммүн бу баардыы өйдүүбүн...

– Галина Ивановна, кэргэҥҥин кытта бастакы билсибит күҥҥүтүн, саҥа ыал буолбут кэмнэргитин ахтан-санаан ааһыахха эрэ.

– 1994 сыл этэ. Биир күн үлэбэр репетицияҕа тиийдим. Ол саҕана Үөһээ Бүлүүтээҕи национальнай оркестрга оонньуурум. Арай хатыҥыр баҕайы уол киирэн кэллэ. Ыллыырын иһиттибит, лирическэй тенор эбит. Онтон сыыйа билсэн-көрсөн бардыбыт. Куоракка бииргэ гастроллаатыбыт.

Биирдэ дьиэбэр тиийэн кэлбитэ уонна кэпсэтэн баран төлөпүөммүн ылбыта. Ол саҕана стационарнай төлөпүөн. Онтон ыла киэһэ аайы эрийэр, кэпсэтэр буолбуппут. Ол курдук икки сыл билсэн баран 1996 сыллаахха холбоспуппут.

Кийииттии тиийбит күммүн бу баардыы өйдүүбүн. Ганя «билсиһэ бардыбыт» диэн хаайан кэриэтэ илдьэ барбыта. «Хайа муҥун, чэ, буоллун» диэн сөбүлэстэҕим дии, долгуйбутум аҕай. Дьоно остуол хотойорунан ас астаан көрсүбүттэрэ. Кулуупка туох эрэ тэрээһин буолбута, ол кэнниттэн аймахтара, доҕотторо кэлэн билсибиттэрэ. Ол киэһэ олус үчүгэйдик, истиҥник ааспыта.

Аҕалара ырыаһыт, тойуксут, сахаҕа үрдүк уҥуохтаах, бөдөҥ киһи этэ. Ийэлэрэ кып-кыра, хап-хатыҥыр. Иккиэн сытыары сымнаҕас майгылаах, үтүөкэн дьон этилэр. Николаевтар дьээбэни-хообону өрө туппут ыал. Муста түстүлэр эрэ, күлсүү, үөрүү бөҕө. Уопсайынан, Ороһу бэйэтэ да эргиччи үтүө дьонноох, көхтөөх нэһилиэк.

Ганя Москваҕа сылдьан ийэтэ ыарахан ыарыыга ылларбытын истэн, төттөрү көтөн кэлбитэ, дьонун көрсөн, манна саҥа дьыллаан барбыта. Ийэтэ Италияҕа стажировкалана сырыттаҕына суох буолаахтаабыта. Ол кэннэ аҕалара уһаабатаҕа, Ганя тиһэҕэр диэри ыарыыласпыта. Төрөппүттэригэр оннук чугаһа.

Ганя сытыары сымнаҕас майгылаах, аҕыйах саҥалаах, симик киһи этэ. Кырдьаҕаһы кытта кырдьаҕас, оҕону кытта оҕо буолара. Ол эрээри айаҕа аһылыннаҕына, субу буола турар курдук үчүгэйдик кэпсиирэ. Аны дьээбэтэ-хообото диибин диэн! Ол аайы биһиги, этэргэ дылы, «быара суох» барарбыт.

Балыкка, куска куруук биир састаабынан сылдьаллара. Эрдэттэн былааннаан, ох курдук оҥостон, тэринэн бараллара. Бултуурун оннук сөбүлүүрэ. Ганя дойдутугар курдаттыы тартарара, Ороһутун оннук күүскэ таптыыра.

Үс оҕолоохпут, билигин бары улахан дьон. Дьиэ кэргэнинэн айылҕаҕа тахсарбытын сөбүлүүрбүт. Ганя атырдьах ыйын 7 күнүгэр төрөөбүтэ. Ити кэмҥэ от үлэтэ бүтэ илик, аны бултуу барыан эбэтэр гастролга сылдьыан сөп. Онон, баар эрэ буоллар, дьиэбитигэр хайаан да бэлиэтиирбит. Саамай сөбүлүүр аһа – бэрэски, оттон бэйэтэ ордук табыллан астыыр бүлүүдэтэ – духуопкаҕа буспут кус.

Аҕабыт куруук гастролга сылдьара, ол иһин мин үксүн оҕолорбун көрөн олорбутум. Бырааһынньыктарга, сороҕор Саҥа дьылга кытта суох буолара. Артыыс олоҕо оннук. Бэйэм муусукаҕа сыһыаннаах буолан, үлэтин өйдүүрүм, ылынарым. Ол иһин дьиэтигэр баар күннэригэр иллэҥ кэммитин бииргэ атаара сатыырбыт.

«Туймаадалар» оҕолуун, улахан дьоннуун  бырааһынньыктары бары бииргэ көрсөр үтүө үгэстээх этибит. Уруу киэһэлэригэр, үбүлүөйдэргэ, төрөөбүт күннэргэ мэлдьи бэйэ-бэйэбитин ыҥырсарбыт, түмсэрбит. Уолаттар бииргэ бултууллара. Ол ситиммитин күн бүгүҥҥэ диэри быспат буола сатыыбыт. Бииргэ үлэлээбит доҕотторо «Умнуллубат ол сулус» ырыа күрэҕэр хайаан да кэлэн кытталлар, дьүүллүүр сүбэҕэ олороллор. Ахтыы-кэнсиэрдэри тэрийэллэр. Ити барыта дьиҥнээх доҕордоһуу, киниэхэ ытыктабыллаах сыһыан туоһута дии саныыбын.

Ис-иһиттэн романтик этэ...

– Ганя соһуччу үөрдэрин, сюрприз оҥорорун сөбүлүүрэ, бэйэтэ ис-иһиттэн романтик этэ. Миигин онно үөрэтэн кэбиспит. Аны куруук сыаналаах бэлэхтэри оҥороро: көмүс, бриллиант, күндү түүлээх, олоххо-дьаһахха туттуллар тиэхиньикэ. Биир Саҥа дьылга бэргэһэ, саҕынньах, этэрбэс бэлэхтээн, туруору таҥыннаран турар. Бассаап саҥа үөдүйэрин саҕана сотору-сотору ахтыһан суруйсарбыт, «Эйигин сюрприз күүтэр» диэн үөрдэрэ. Наһаа харыстыыр буолан, дьиэбититтэн чуп-чугас, субу турар үлэбэр массыынанан таһара. «Бэйэм да барыам ээ» диирбин, син биир илдьэрэ, үлэм кэнниттэн хайаан да көрсөн ылара. Аспытын-үөлбүтүн гастролга айанныан иннинэ барытын дьаһайан барара. Бу диэн эттэххэ, бородуукта сыанатын хойукка диэри билбэт этим... Соһуччу суох буолбутугар, тулаайах оҕо курдук санаммытым...

Гастролга да сылдьан сюрприз оҥорорун умнубата. Сибэкки дьөрбөтүн, телеграмма, аккырыыкка, муусукаалынай аккырыыкка ыытара, омук сириттэн кытта. 2003 сыллаахха Тапталлаахтар күннэригэр хоту улуустан Френсис Лей «История любви» диэн ырыалаах аккырыыкканы ыыппыта, онто билиҥҥэ диэри тыаһыыр. Дөрүн-дөрүн ылан истэбин. 22 сыл тухары батареята да бүппэтэ дьикти...

Сыанаҕа бүтэһигин тахсарын сэрэйээхтээбэтэх буоллаҕа...

– Ганя хас биирдии ырыатын ымпыгар-чымпыгар диэри үөрэтэн баран биирдэ дьоҥҥо-сэргэҕэ таһаарара. Ырыатын тылларын кумааҕыга сурунан баран, илдьэ сылдьан үөрэтэрэ. Ас астыы туран кытта ыллыыра. Аны хаартыскаҕа түһэрэр курдук өйүгэр түргэнник хатыыр ураты дьоҕурдааҕа. Ырыа матыыбын иһигэр киҥинэйэн үөрэтээччи. Биир бэйэм «Доҕоруом, мин диэки эн көрүүй» диэн ырыатын ордук чугастык ылынабын.

Бүтэһик кэнсиэрэ гастроль чэрчитинэн Монголия Судаарыстыбаннай филармониятыгар буолбута. Монголияҕа тенор куоластаах ырыаһыт дэҥҥэ көстөр, баритон куоластаах элбэх эбит. Соҕотох тенордара 90-чалаах этэ. Ганя үрдүк нотаны ыллаан бардаҕына, ытыстарын таһына олорбуттара. Ол киэһэ олус арыллан, астынан, сүргэтэ көтөҕүллэн туран ыллаабыта. Сыанаҕа бүтэһигин тахсарын сэрэйээхтээбэтэх буоллаҕа... Наһаа соһуччу барбыта...

Аата үйэлэргэ умнуллубатын!

– Балаҕан ыйын 11-12 күннэригэр Гаврил Николаев төрөөбүтэ 50 сылыгар «Умнуллубат ол сулус» өрөспүүбүлүкэтээҕи ырыа күрэҕэ ыытыллыбыта. Ол чэрчитинэн бастакы күн Ороһуга олорбут дьиэтигэр кини аатын үйэтитэр мемориальнай дуосканы үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйбыппыт. Бу дьаһал Гаврил Николаев аатынан Култуура уонна сынньалаҥ киинин дириэктэрэ Кристина Докторова сүүрэн-көтөн олоххо киирдэ. Ол күн дьон-сэргэ тоҕуоруһа мустубута, олус истиҥ түһүлгэ түстэммитэ. Ороһу нэһилиэгин олохтоохторо ыалдьыттары кымыһынан, алаадьынан күндүлээн көрсүбүттэрэ. Үөрүүлээх тэрээһини «Туймаада» судаарыстыбаннай ырыа ансаамбылын солистара киэргэппиттэрэ.

Быйылгы икки күннээх күрэхпит хаһааҥҥытааҕар да үрдүк таһымнаахтык буолан ааста. Балаҕан ыйыгар улахан үп-харчы суох диэбэккэ, кыттааччылар, бэл, ыраах Орто Халыматтан тиийэ  кэлбиттэрэ ордук долгуппута. Бииртэн биир күүстээх толорооччу тоҕуоруспута, онон кыайыылаахтары быһаарарбытыгар уустук соҕус буолбута. Онтон сүбэлэһэн баран 1-кы лауреат аатын – икки киһиэхэ, 2-с лауреат аатын – икки киһиэхэ, 3-с лауреат аатын – икки киһиэхэ биэриэххэ диэн биир санааҕа кэлбиппит, ону таһынан дипломаннар, анал ааттар иҥэриллибиттэрэ. Соҕотох толорооччуга уонна ансаамбылга диэн тус-туспа Гран-при аата сүктэриллибитэ. Сольнай ырыаҕа Үөһээ Бүлүүттэн Наталья Ильина кыайыылаах аатын ылыан ылбыта. Наталья бэйэтэ муусукаан, артыыс, оҕо аймаҕы арфаҕа, ырыаҕа, фортепианоҕа уһуйар. Ансаамбылынан толорууга Үөһээ Бүлүүттэн «Ситим» эр дьон ансаамбыла добун кыайыыны ситиспитэ.

Быйыл Үөһээ Бүлүү улууһун уонна Ороһу нэһилиэгин дьаһалталара, култуура управлениета өйөөннөр, урбаанньыттар, чааһынай тэрилтэлэр кыттыһаннар, бириис пуондата сөҕүмэр улахан этэ. Ол курдук, улуус уонна Ороһу нэһилиэгин дьаһалталара 100-түү тыһ. солк. туруорбуттара. Ити Гран-при кыайыылаахтарыгар туттарыллыбыта.

Алтынньы 17 күнүгэр «Саха» НКИХ «Уонна» биэриитигэр Ганя аймахтара, бииргэ үлэлээбит кэллиэгэлэрэ, доҕотторо буолан быһа эпииргэ тахсан, 1 чаас ахтан-санаан ааспыппыт. Онтон алтынньы 21 күнүгэр «Олох үөһүгэр» биэриигэ мустан, 1 ч.15 мүн. устата истиҥ кэпсэтии түһүлгэтэ олохтоммута. Алтынньы 22 күнүгэр СӨ Национальнай библиотекатыгар ахтыы киэһэтэ, быыстапка тэриллибитэ, 100-тэн тахса киһи кэлбитэ. Алтынньы 24 күнүгэр Марфа уонна Сергей Расторгуевтар ааттарынан Саха циркэтин  уораҕайыгар «Сибэккилэр түһүүллэр» ахтыы-кэнсиэр үрдүк таһымҥа ыытылынна. Ити бырагырааманан алтынньы 30 күнүгэр Бүлүүгэ кэлэллэр, онтон сэтинньи 1 күнүгэр Гаанньа төрөөбүт нэһилиэгэр – Ороһуга, ол кэннэ Үөһээ Бүлүүгэ кэнсиэрдииллэр. Ити быйылгы үбүлүөйдээх сылы түмүктүүр тэрээһин буолуоҕа. 

Түгэнинэн туһанан, Гаврил Николаев аатын үйэтитиигэ күүс-көмө буолбут бар дьоммутугар, биир дойдулаахтарбытыгар, чуолаан улууспут баһылыга Валерий Валерьевич Николаевка, Ороһу нэһилиэгин дьаһалтатын баһылыга Анатолий Васильевич Антоновка, култуура управлениетын начаалынньыга Сахаайта Михайловна Мойтохоноваҕа, Ороһу нэһилиэгин Гаврил Николаев аатынан Култуура уонна сынньалаҥ киинин дириэктэрэ Кристина Ивановна Доктороваҕа, урбаанньыттарга, «Туймаада» судаарыстыбаннай ансаамбыл уус-уран салайааччыта Светлана Павловна Ивановаҕа, Ганя тумус туттар убайа Уйбаан Егорович Чычаховка, СӨ Национальнай бибилэтиэкэтин кылаабынай библиотекара Сардана Васильевна Алексееваҕа дириҥ махталбытын тиэрдэбит. Гаврил Николаев аатын үйэтитии салҕаныа диэн эрэнэбит.

Киһи бүгүн баар, сарсын суох буолан хаалыан сөп. Сахалар бэрт аҕыйахпыт. Күннээҕинэн олорумуохха, бэйэ-бэйэни харыстаһыахха, хара санааҕа ылларбакка, ыраас санаанан салайтарыахха. Ганябыт ырыалара көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн, уостан түспэккэ ыллана турдуннар. Кини хатыламмат көмүс куолаһа сүрэхпитигэр өрүү тыыннаах! Гаврил Николаев аата үйэлэргэ умнуллубатын!

Хаартыска: Интэриниэт ситимиттэн