«Кэлиэм, эргиллиэм буоллаҕа дии» ...

Ийэ барахсан... Анал байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан төһөлөөх ийэ утуйар уута көппүтэ, аймаммыта, хараҕын уутунан сууммута буолуой? Уол оҕону төрөтөн, иитэн, үөрэттэрэн баран эдэр сааһыгар илиитин соттуута ийэҕэ, аҕаҕа, чугас дьонугар олус абалаах, кыһыылаах.
Бүгүн кэпсэтэр ийэм Евдокия Андреевна Баишева оҕотун, сүрэҕин чопчутун туһунан кэпсиири олус ыарырҕаттар да, сөбүлэҥин биэрбитигэр улаханнык махтанабын.

Оҕом Баишев Владимир Николаевич 1995 сыл от ыйын 4 күнүгэр Уус Алдан улууһугар Бороҕоҥҥо үһүс оҕонон, кэтэһиилээх-күүтүүлээх бастакы уолунан күн сирин көрбүтэ.

Оҕо сааһыттан кини эһэлэрин, убайдарын хорсун быһыыларын истэ, киэн тутта улааппыта. Ол курдук ийэтинэн эһэтэ Дарамаев Андрей Михайлович 1943 сыллаахха уоттаах сэриигэ тылланан барбыта, Дьоппуоньуйаны утары сэриилэспитэ. Аҕатынан убайдара –Бэйдиҥэттэн төрүттээх Охлопков Петр Афанасьевич уонна Охлопков Василий Афанасьевич – Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтара. Ийэтинэн тапталлаах убайдара – Дарамаев Михаил Андреевич уонна Дарамаев Аркадий Андреевич – Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр сулууспалаабыттара. Аҕата Николай Владимирович Баишев эмиэ ытык иэһин төлөөн кэлбитэ.

Оҕобут 2002 сыллаахха Мүрү орто оскуолатын боруогун атыллаабыта, онтон 5-с кылаастан Мүрүтээҕи «Уолан» гимназияҕа салгыы үөрэммитэ, ол кэннэ 10-с кылаастан Өрөспүүбүлүкэтээҕи лицей-интэринээккэ үөрэҕин түмүктээбитэ.

Спорду өрө тутара

Биһи дьиэ кэргэҥҥэ бары саахыматынан үлүһүйэбит, уолбут Володя күүстээх саахыматчыт этэ, кини атаакалаан оонньуур ураты истииллээҕэ. Олус элбэх өрөспүүбүлүкэтээҕи, улуустааҕы күрэстэргэ кыттара уонна бириистээх миэстэлэри ылара. Ону таһынан Володя биир сөбүлүүр дьарыга футбол этэ, бу спорт көрүҥэр кинини тренерэ Алексей Иннокентьевич Тарскай кыра эрдэҕиттэн дьарыктаабыта. Хамаанданан футболга уонна мини-футболга СӨ чемпионатын призердара, «Тирии мээчик» («Кожаный мяч») футболга Бүтүн Арассыыйатааҕы 2-с түһүмэҕин чемпионнара, Находка куоракка «Тирии мээчик» Уһук Илин регионун 3-с призердарынан буолбуттара.

2013 сылга ХИФУ историческай салаатыгар туттарсан киирбитэ, үөрэҕин бүтэрбэккэ сылдьан 2017 сылга ытык иэһин төлүү аармыйаҕа барбыта. Приморскай кыраайга 35-с инженернэй-сапернай полкаҕа сулууспалаабыта. Аармыйаттан кэлэн баран оҕо сааһын ыра санаатын толорбута – «Океан» Бүтүн Арассыыйатааҕы оҕо киинигэр баһаатайынан үлэҕэ киирбитэ, кини онно 2010 сылга биир бастыҥ спортсмен буолан сынньана бара сылдьыбыта.

Атаҕын эчэтэн, тапталын көрсүбүтэ

2020 сылга Володя 2016 сылга билсибит кыыһын, Сунтаар Куокунутуттан төрүттээх Жанна Петрованы кытта олоҕун холбообута. Кинилэр билсиһиилэрин төрүөтүнэн Владимир атаҕын өлөрүүтэ буолбута. Устудьуоннар тутар этэрээттэригэр сылдьан Володя атаҕын өлөрбүтэ, онно Жанната медицинскэй пууҥҥа үлэлиир эбит, уолбут атаҕын эмтээбит.

2020 сыл бүтэһигэр сэтинньи ыйга уоллара төрөөбүтэ, киниэхэ Андрей диэн эһэтин аатын биэрбиттэрэ.

СВО барыан иннинэ Владимир УФСИН тэрилтэҕэ үлэлээбитэ. Онтон 2022 сылга балаҕан ыйын саҥатыгар баҕа өттүнэн анал байыаннай дьайыыга барбыта – Тихоокеанскай флот муоратааҕы пехотатын 155-с туһунан гвардейскай биригээдэҕэ снайперынан сылдьыбыта. Оҕобут Баишев Владимир Николаевич 2022 сыл сэтинньи 7 күнүгэр ДНР сиригэр Павловка сэлиэнньэтигэр сырдык тыына быстыбыта.

Хорсун быһыытын уонна ийэ дойдутугар ытык иэһин чиэстээхтик толорбутун иһин судаарыстыбаннай наҕараадаҕа түһэриллибитэ.

Оҕом биир сылыгар

2023 сыл сэтинньи 7 күнүгэр, оҕобут биир сылыгар, Маҕан кылабыыһатыгар тахсыбыппыт. Кини онно чугас убайдара Михаил уонна Аркадий аттыларыгар сытар. Өлүөн аҕыйах кэм иннинэ оҕом суруйбута: «Туох эмит буолар түгэнигэр, убайдарым Миша уонна Аркадий аттыларыгар кистээриҥ», – диэн.

Биһигини тииҥ көрсүбүтэ, хайдах эрэ күүппүт курдуга. Лабааттан лабааҕа ыстанара, бастаан баахыла, онтон кэмпиэт ылбыта.

Бохоруона күн, барыта бүппүтүн кэннэ, кырачаан чыычаах кэлэн мас лабаатыгар олорбута, биһигини көрө-көрө чуубургуур, чыыбыргыыр, хайдах эрэ уоскутаары гынардыы...

Ол кэннэ Кыайыы болуоссатыгар Умуллубат уокка сылдьыбыппыт.

Кэлин военкомат докумуоннары уонна икки суотабай төлөпүөнү биэрбитэ. Биһиги онно соһуйбуппут, төлөпүөнүн уонна тус малларын ТОФ муоратааҕы пехотата арыаллаан аҕалалларыгар биэрбиттэрэ диэн.

Уолаттар бастакы күн уолбут малларын булбатахтар. Ол эрээри, күн аайы кэрийэ сылдьан ыйыталаһаллар эбит. Онтон төрдүс күнүгэр Володя докумуоннарын туппут киһи дьуһуурунайдыы олороругар түбэспиттэр, кини уолбутун өйдөөбүт уонна малларын булаттаан биэрбит.

Володя дьиэтэ-уота суох сылдьар хаамаайы дьону куруук аһынар этэ, харчы, ас биэрэрэ. 5 саастааҕар, оскуола баһаарыгар кэлбиппитин өйдүүбүн, кини онно миигиттэн бытархай харчы көрдөөбүтэ. Ылар уонна ханна эрэ сүүрэн хаалар, онтон эмиэ. Ол курдук хаста даҕаны. Ол аата оннук дьоҥҥо илдьэр эбит.

Күтүөтүм ону санаан Автовокзалга баар хаамаайыларга ас уонна утах илдьэн биэрбитэ.

СВО барыан иннинэ оҕом дьиэтигэр кэлэ сылдьыбыта, биһиги Казахстаҥҥа бар диэн көрдөһө сатаабыппыт, элбэх билэр дьоммут, аймахтарбыт да онно барбыттара. Володя эппиэтэ кытаанах этэ: «Мин крыса буолбатахпын». Уонна: «Кэлиэм, эргиллиэм буоллаҕа дии», – диэбитэ.

Биһиги хайабыт да оҕобут суох буолбутун итэҕэйбэтэхпит, аҕалбыттарын кэннэ биирдэ өйдөөбүппүт, ылыммыппыт, бу кырдьык эбитин.

2023 сыл кулун тутар 7 күнүгэр миэхэ Горец диэн позывнойдаах уол оҕобут хайдах суох буолбутун туһунан суруйбута. Бааһырбыттары таһаартыы сылдьыбыттар, ытыалаһыы саҕаламмыт. Володя куоппатах, бааһырбыт байыаһы бырахпатах, бэйэтинэн бүөлээбит... Барыларын таһаарбыттарын кэннэ иһитиннэрии кэлбит: «1 – 300, 1 – 200». Сарсыҥҥы күнүгэр эрэ билбиттэр, 200-й снайпер Егерь буоларын, 12 өстөөҕү суох оҥорбут, икки коптеры суулларбыт, хаһан да санаатын түһэрбэт, Одесса куораты көрөр баҕа санаалаах биһиги оҕобут. Володя этэрэ: «Одессаҕа аан бастакынан ВДВ, морпехтар, штурмовиктар киирэллэр, СВО-ну история уруоктарыгар үөрэтиэхтэрэ», – диэн.

Быраатым Володя

Быраатым Володя ыал улахан уола, ол эрээри саамай атаах уол, 6 сааһыгар диэри соҕотох уол буолан улааппыта. Баҕарбыта, санаабыта туоллаҕына эрэ астынар этэ. Икки эдьиийдээх буолан, биһигини кытта кумааҕы куукуланан, ыаллаах буола сөбүлээн  оонньуура, кыргыттары кытта ордук тапсара, кыргыттар да кинини сөбүлүүллэрэ. Кыра эрдэҕиттэн батыһа сылдьан дьээбэлээн, дьиибэлээн күллэрээччи. Кыра сылдьан, улаатан да баран: «Оо дьэ, хаартыскаҕа итинник туттума, маннык тур, уойбуккун, ыр, кыргыттар курдук былаачыйа эҥин кэтиэххин», – диэн сэмэлиир буолара, онтуката хайаан да «озвучкалаах» буолааччы уонна үтүктэн көрдөрөөччү.

Историяны олус интэриэһиргиир, сэргиир, сөбүлээн үөрэтэр, ааҕар этэ, киинэни – документальнайы, олоххо буолбуттары, историческайдары көрөрүн ордороро. Сылдьыбыт сирин барытын хайаан да комментарийдаан, историческай факт этэн, тоҕо оннук буолбута буолуой диэн киһини толкуйдатара. Куруук элбэх кэпсээннээх, ыйытыылаах, барытын эрдэттэн ким хайа иннинэ билбит-көрбүт кини  буолара.

Спортсмен буолан быһыытыгар-таһаатыгар, таҥнар таҥаһыгар, аһыыр аһыгар болҕомтотун уурара. Сөбүлүүр астара «мясной» салаат уонна духуопкаҕа буспут хортуоскалаах куурусса буута этэ.   Футболлуурун туохтан да ордороро, футболлуу сылдьан «мин сынньанабын, күүс-уох ылынабын, санаабын сааһылыыбын» диирэ.

Кыра эрдэхпититтэн ийэбит саахыматтыырга үөрэппитэ, ол иһин бары сатаан оонньуубут, Володя эмиэ сөбүлээн оонньуура, миигин үксүгэр кыайара, дьиэ иһигэр турнирдары ыытарбыт, күрэхтэһиилэргэ ким хас мэтээл ылбытын, кимиэхэ элбэх мэтээл баарын аахсааччыбыт.

Быраатым куруук сүүрэ-көтө, күлэ-үөрэ сылдьара, хомойбут, кыыһырбыт буоллаҕына, улаханнык биллэрээччитэ суох, бэйэҥ сэрэйэн көрөн ыйыттаххына биирдэ кэпсээччи эбэтэр туохха кыыһырбытын көнөтүнэн этээччи. Кини күүстээх санаалаах, амарах сүрэхтээх этэ. Дьиэтэ суох дьону, ыттары аһынара, дьоҥҥо бытархай харчы биэрэн, ыттары аһатан ааһара.

Наар туох эрэ сыаллаах-соруктаах сылдьааччы, олоххо девиһэ: «Вижу цель – не вижу преград», – диэн буолара, барытын оҥорон бүтэрэн баран биирдэ толкуйдааччы. Туохтан да толлубакка харса суох иннин диэки баран иһэрэ. Баҕарыан эрэ наада, тугу баҕарар гыныан, оҥоруон сөп этэ. Туруоруммут сыалын хайаан да ситэрэ, кыра сылдьан «Океан» лааҕырга үлэлии барар баҕатын улаатан баран толорбута уонна: «Мин дьоллоох эбиппин», – диэбитэ.

Биһиги дьиэ кэргэҥҥэ быраатым суох буолбута  олус улахан сүтүк,  баарбыт тухары кини биһи сүрэхпитигэр өрүү тыыннаах…

Эдьиийэ Вероника Николаевна Баишева

Сырдык аата үйэлэргэ

Оҕобут сырдык аатын үйэтитээри улууспутугар оҕолорго саахымат, футбол күрэхтэһиилэригэр Володя кэриэһигэр бириис туруорабыт. Быйылгы саахымакка турнир олунньу 15 күнүгэр ыытыллыбыта.

Бу турнир туһунан билигин, хомойуох иһин, соторутааҕыта олохтон туораабыт талааннаах суруналыыс Ольга Шепелева суруйбут матырыйаалын биэриэхпин баҕарабын:

«Ситиһиилээх саахымаччыт, футболист, Мүрү нэһилиэгин ыччата, «Эр санааланыы» уордьан кавалера Владимир Баишев СВО кыттыылааҕа буолан, эдэр сааһыгар бу күн сириттэн суох буолбута.
Кини сырдык аатын үйэтитэр сыаллаах-соруктаах биирдиилээн уонна хамаанданан бастыыр иһин бастакы республикатааҕы турнир ыытыллан, үгүс саахымаччыты түмтэ.

Күрэхтэһии үөрүүлээх арыллыытыгар улуус баһылыгын солбуйааччы Анатолий Сторожев уонна «Саха сирин кэнчээри ыччата» тирэх киин дириэктэрин солбуйааччы Екатерина Сокольникова эҕэрдэ тылларын анаатылар.

Баишевтар дьиэ кэргэннэрин биэс оҕото бары саахыматынан ситиһиилээхтик дьарыктаммыттар. Онуоха онно олук уурбут СӨ үтүөлээх тириэньэрэ Михаил Ушницкай Владимир туһунан ахтан-санаан ааста, оҕолор ситиһиилэрин билиһиннэрдэ, оҕо саахымата сайдар кэскиллээҕин эттэ. Соторутааҕыта эрэ бэчээттэнэн тахсыбыт кинигэтин бэлэх уунна.

Турнирга барыта 69 кыттааччы күөн көрүстэ. Түмүккэ Хаҥалас улууһун хамаандата бастыыры ситистэ. Уус Алдантан кыттыбыт үс хамаандаттан бастакы хамаанда иккис миэстэҕэ тигистэ. Үһүс Чурапчы улууһун саахымаччыттара ааттаннылар. Итиэннэ биирдиилээн миэстэлэспит оҕолор түөстэригэр мэтээллэр күлүмнүү сандаардылар».