Күргүөм ырыа көдьүүстээх күүһэ, ыралаах ыллыга

Быйылгы дьыл Хатас нэһилиэгэр олорор дьоҥҥо-сэргэҕэ өйгө-санааҕа хаалар элбэх үтүө күннэрдээх – Хатас нэһилиэгин 380 сыла, Улуу Кыайыы 80 сыла, учуутал Самсоновтар ааттарынан Хатас орто оскуолатын 110 сыла, Хатас библиотекатын өр сылларга салайбыт ССРС култууратын туйгуна, РФ уонна СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа Панаев И.Д. 100 сыла уо.д.а. 

Бүгүн 2025 сыл муус устар 27 күнүгэр нэһилиэкпитигэр сарсыардаттан кэлии-барыы, түмсүү, киирии-тахсыы, сэргэхсийии буолла. Ким эрэ библиотекаҕа барар, ким эрэ – «Тускул» КК киинигэр, Хатастааҕы оҕо ускуустубаларын оскуолатын сылы түмүктүүр кэнсиэригэр тиэтэйэр, ким эрэ – 7 №-дээх спорт оскуолатын стадионун киэргэтиинэн дьарыктанар. 

Иннокентий Дмитриевич Панаев оруобуна 100 сыл анараа өттүгэр бу күҥҥэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ төрүттэммит күнүгэр күн сирин көрбүтэ бэйэтэ эмиэ туһугар туспа суолталаах. Онон бу күн манна кини үлэлээбит-хамсаабыт, айбыт-туппут уораҕайыгар – библиотекаҕа араас көлүөнэ ааҕааччылара, бииргэ үлэлээбит биир идэлээхтэрэ, хаан-уруу аймахтара, сыдьааннара мустаннар, ахтан-санаан аастылар. Ити курдук күн бүгүн аҥаардас биир Хатас нэһилиэгэр араас тэрээһиҥҥэ тыһыынчанан киһи тоҕуоруһа муһунна.
Мин бүгүн тоһоҕолоон бэлиэтээн туран ырыа сомоҕолуур, билиһиннэрэр, түмэр, эйгэни кэҥэтэр ньыма быһыытынан ылыныллан, Хатаспыт дьонун-сэргэтин бииргэ буолартан астынар-дуоһуйар, сайдар-үүнэр аартыктары арыйар үтүө түгэнин кэпсиэм. 

Манна нэһилиэкпит дьоно барахсаттар урут даҕаны, билигин даҕаны түмсүүлээх, биир санаалаах буолуулара сүрүн оруолу оонньоото. Ол да иһин буолуо болдьоммут чааска, этиллибит кэмҥэ сыыйа-баайа анал көстүүмнээх, сахалыы таҥастаах, араас элбэх атрибутикалаах – плакаттаах, мэтириэттээх, былаахтардаах уо.д.а. – дьон-сэргэ муһунна. ДЮСШ кэлэктиибэ тэрээһин ыытыллыахтаах миэстэтин бэрт тупсаҕайдык киэргэппит. Онтон «Тускул» КК кэлэктиибэ кэлэн аппаратура туруоран музыка холбоотун кытта, сонно тута хайдах эрэ барыта орун-оннугар түстэ, сүргэ көтөҕүлүннэ, ыллыах-туойуох, хамсаныах-имсэниэх санаа өссө күүскэ киирдэ. Мустубут төрүөппүт эйэлээх олоҕу бэйэлэрин тыыннарын толук ууран туран, хааннаах-сииннээх кыргыһыы хонуутугар охтубут ытык мааны аҕа дойдуну көмүскээччилэргэ сүгүрүйүүбүтүн күргүөмүнэн биллэрэн, Д. Тухманов музыкатыгар «Кыайыы күнэ» ырыаны 500-тэн тахса буолан толоруубут буолла. Улуу музыкант олус табыллыбыт дьүрүскэнэ уус-уран тыл ыҥырар, умсугутар эйгэтин кэҥэтэн, дириҥэтэн биэриитин сүрэхтиин-дууһалыын толору ылынан, бэл диэтэр, тыынардыын биир тэтимҥэ киирэн, бииргэ буолартан бигэ тирэхтэннибит, кытта буолартан кыаҕырдыбыт. Дьэ манна буолла кэккэлэһэ турар киһиҥ кэрэтийиитэ, сэргэстэһэ турар киһиҥ сэргээһинэ, манна буолла ырыа дьайар күүһүн таба туһаныы. 

Биллэн турар, бу тэрээһин бэҕэһээ толкуйданна, бүгүн оҥоһулунна диэн буолбатах. Бу иннигэр элбэх кэпсэтии, бэлэмнэнии, түбүгүрүү, өйү-санааны үллэстии, сүбэлэһии-амалаһыы, мөккүһэн да ылыы, саарбахтааһын даҕаны баара. Ол олох кырдьыга буоллаҕа... Бырайыак Хатас нэһилиэгин дьаһалтатын баһылыга Пермяков Евгений Петрович Хатаска баар тэрилтэлэр салайааччыларын уочараттаах сүбэ мунньаҕар хас биирдии тэрилтэ түмэр-сомоҕолуур сыаллаах-соруктаах, иитэр-үөрэтэр суолталаах дьыаланы оҥоруохтаах, кимиэхэ туох этиилээҕий диэн туруорут соругуттан төрөөбүтэ. Ол мунньах чэрчитинэн нэһилиэкпит тэрилтэлэрин икки ардыгар бэстибээл ыытылынна, Рейхстакка анньыллыбыт Кыайыы Знамятын куоппуйатын эстафетата, «Голос памяти», «Слово памяти», «Память каждого» уо.д.а. ааттаах үгүс-элбэх тэрээһин буолла. Онтон бу бүгүн ыытыллыбыт күргүөм ырыа тэрээһинин туһунан этиини Хатастааҕы оҕо ускуустубаларын оскуолатын дириэктэрэ Лемешева Христина Николаевна бэйэтин кэлэктиибин кытта сүбэлэһэн баран киллэрбитэ. Бырайыак сэргээһини, кэрэхсээһини ылан, бары көмөлөөн, өйөһөн, өйдөһөн үлэлээһин түмүгэр табылынна. Манна тэрилтэлэрбит салайааччылара Чепалов В.А, Слепцов Н.В., Баишев А.М., Брусенина Е.С., Николаева Г.С., Пинигин А.С., Стручкова С.Т., Ылахов П.И., Неустроев С.И., түөлбэлэр салайааччылара Попов Н.С., Андросов Н.М., Никифорова Т.В., Ефимова А.П., Мокрощупова А.С., Осипов А.Д. суолта биэрэн, бириэмэ булан күүскэ үлэлэспиттэрин түмүгэр бу улахан хор таҕыста.

Тэрээһин кыттыылаахтарын санааларын үллэстэллэр 

А.И. Копырина:
– Аҕам уоттаах сэрии кыттыылааҕа этэ. Тыыннаах эргиллэн кэлэн эйэлээх олоҕу эмиэ тутуспута. Онон миэхэ Кыайыы күнүн суолтата олох улахан. Маннык тэрээһин тэриллибитэ, ыытыллыбыта махталлаах суол. 
Е.А. Охлопкова:
– Хатас олохтооҕунабын. Куоракка үлэлиир буоламмын, бэрт элбэх олус интэриэһинэй тэрээһини көтүтэбин. Бу бүгүҥҥү тэрээһин олус дириҥ ис хоһоонноох, иитэр-үөрэтэр суолталаах. Хата, бириэмэм табыллан, кыттыспыппыттан олус үөрэн турабын. Манна даҕатан эттэххэ, Хатас куруутун олох тыгыалас тымырын тутан олорор нэһилиэк. 
В.И.Неустроева:
– Олус тэрээһиннээх, сэргэх бырайыакка сылдьаммын астынан аҕай олоробун. Оҕолорбор, биир дойулаахтарбар кэпсээбиппэр, хатастар абыраммыт дьоҥҥут, сэргэх олохтооххут диэтилэр. Кырдьыга да оннук. 
Дьэ ити курдук өйгө-санааҕа хаалар үтүөкэн күн үйэтитии, сүгүрүйүү туоһута буолан, хатастар бары бииргэбит диэн санаабытын өссө чиҥэттэ.