Күн Уола Өндөр Өй: «Махтанар киһи хом санаата суох буолар»

Бу орто дойдуга биирдэ кэлбит олоххо хас биирдии киһи дьоллоох буоларга дьулуһар. Дьол диэни хас биирдии киһи араастык өйдүүр. «Дьол төрүтэ туохха сытарый, хайдах дьоллоох буолабын» диэн хардата суох ыйытыыны үгүс киһи элбэхтик хатылаабыт буолуохтаах. 
Бүгүҥҥү «Ыалдьыт» рубрикабытыгар урбаанньыт, салайааччы, блогер – бу курдук хас да эйгэни тэҥҥэ тутан үлэлии-хамныы сылдьар, эргиччи талааннаах, сырдыгынан сыдьаайар Андрей Семенов, үгүс киһи билэринэн Күн Уола Өндөр Өй ыалдьыттыыр, дьоллоох буолуу кистэлэҥин үллэстэр.

– Күн Уола Өндөр Өй диэн ааты хаһан ылыммыккыный?

– Аҕам уруккуттан Өндөрөй диэн ааттыыра. Оттон Сата хайатыгар сырыттахпыта Өндөр Өй диэн аат кэлбитэ. Ол кэнниттэн Күн Уола диэн ааттаммытым. Тоҕо диэтэххэ, күнү көрдөхпүнэ, миэхэ таптал иэйиитэ уһуктар. Күн биһиэхэ тугу барытын биэрэр, хардатын тугу да көрдөөбөт. Ол курдук күүстээх тапталлаах. Ити курдук Күн Уола Өндөр Өй диэн аатым бэйэтэ хайдах эрэ сааһыланан, таҥыллан тахсыбыта.

– Блогер быһыытынан дьарыккар киириэххэ. Хаһааҥҥыттан, туох санааттан бу эйгэни ылсыбыккыный?

– 2024 с. от ыйыгар эмискэ тылбытыгар болҕомтону ууруоххайыҥ, тугу саҥарарбыт барыта дьайыылаах, өбүгэлэрбит уруккуттан «киһи тыла өс, киһи тыла тыыннаах, иччилээх» дииллэрэ диэнтэн саҕалааммын, өйбүтүн-санаабытын сырдатыахха диэн үлэни ыытан барбытым. Ол үлэм диэн бэйэм олохпор туох хайдах уларыйбытын көрдөрөн, олоҕу хайдах көрөрбүн-истэрбин кэпсээн, кыралаан социальнай ситимҥэ таһааран барбытым. Үтүөҕэ-кэрэҕэ, үчүгэйгэ кэлиэххэ диэн соруктаах.

– Таһаарыыларгар тус бэйэ холобуругар өй-санаа чөллөрүйүүтүн, эт-сиин сайдыытын көрдөрөҕүн. Манна киһи уйулҕатын анаарыы, духуобунаска дириҥ сыһыан баар. Бу хайысханы анаан үөрэтэҕин дуо?

– Биһиги өйбүт-санаабыт сырдаатаҕына, үтүөҕэ кэллэҕинэ, олохпутугар барыта олус дөбөҥнүк таҥыллан киирэн барар. Ол аата биһиги буор куппут туруга өйбүтүттэн-санаабытыттан, тугу толкуйдуурбутуттан олус тутулуктаах. Мин итини өйдөөн, өйбүн-санаабын уларытан барбытым. Икки сыл анараа өттүгэр маннык духуобунаска кэлиэм диэн өйбөр суох этэ. Биир үтүө күн «олоҕу көрүүбүн уларытан көрүөм эрэ, бу биһиэхэ бэриллэр олох диэн олус да үчүгэй эбит ээ» диэн санааҕа кэлбитим. Ол курдук, бу бэриллэр олоххо махталлаах буолуохпуттан өйүм-санаам уларыйан, сайдан барбыта. Оттон киһи өйө-санаата сырдаатаҕына, буор кута, этин-сиинин туруга эмиэ уларыйан киирэн барар. Холобурдаан көрдөххө, киһи өйө-санаата сырдаатаҕына, нууччалыы эттэххэ, бэйэтин «привычкаларын» барытын уларытан киирэн барар, сырдыкка-үтүөҕэ талаһар. Сырдыкка талаһар диэн бэйэни тупсарыыга дьулуһууну этэбин. Бэйэбит майгыбытын кытта үлэлиэхтээхпит. Майгы диэн, нууччалыы эттэххэ – характер. Маны эрэ кыайа туттахпытына, тупсаран киирэн бардахпытына, дьүһүммүтүгэр да, тас олохпутугар да бу көстөн киирэн барыа. Оттон бу курдук сырдыкка кэлии – бэйэтэ туһунан үлэ. Киһи хайдах да ылбычча манныкка кэлбэт.

– Эн санааҕар, дьоллоох буолуу төрүтэ туохха сытарый?

– Бастатан туран, олоҕу сыаналыы үөрэниэхтээхпит. Хас биирдии күнү кэмсиммэккэ, уруккуну санаабакка, былыргыны былыт саппыта диэммит, билиҥҥи бэйэбитигэр эргиллэн, олоҕу астынан киирэн барыахтаахпыт. Астынан диэн ол аата махтаныах тустаахпыт, холобур, этэҥҥэ утуйан турбуппар, дьиэлээхпэр-уоттаахпар, аһым-үөлүм толорутугар, аттыбар чугас дьонум этэҥҥэ баалларыгар, тулалыыр айылҕам кэрэтигэр... Ити курдук, кыра-кыралаан баарга махтанан киирэн бардахпытына, биһиги дьол түгэнигэр кэлэбит. Дьол диэн турукка кэлэрбитигэр испитигэр дуоһуйуу, астыныы баар буолуохтаах. Оттон ол кэлэригэр бэйэни ылыныы хайаан да баар буолуохтаах. Ол ону барытын махталлаах буолуу эрэ үөскэтэр. Тоҕо диэтэххэ, махтана турдахпытына, биһиэхэ биир даҕаны хом санаа суох буолан хаалар. Холобур, махтанан көрүҥ, толкуйгут ити кэмҥэ кыратык да саппаҕырбакка, сырдыа эрэ.

– Күүс-сэниэ ыларга айылҕаны кытта ыкса ситимнээх буоларга ыҥыраҕын.

– Биһиги бары Айылҕаны кытта ыкса ситимнээхпит. Билигин саас кэлэн Айылҕабыт уһуктан эрэр. Ону кытта тэҥҥэ буор куппут уһуктар. Эппит-сииммит уһуктан, гормоннарбыт күүскэ үлэлээн бараллар. Айылҕа сорҕото буоллахпыт, киниэхэ эн-мин диэн араарыы суох. Биһиги уонна айылҕа диэн өйбүт эрэ араарар. Сорох дьон хомойдохторуна эҥин эрэ айылҕаҕа тахсаллар. Дьиҥэр, үөрэ-көтө  тахсыахтаахпыт. Айылҕаҕа төһөнөн элбэхтик сылдьабытый да, соччонон дьиҥ бэйэбитигэр эргиллэн кэлэбит. Ыллаан-туойан, айылҕа хайдахтаах кэрэтин, үчүгэйин сөбүлээн, үтүө санаанан сыһыаннастахпытына, айылҕабыт барахсан үөрэр, итинник ыраас тыыны биһигиттэн олус кэтэһэр. Бу курдук бары биир ситимнээх буолан, биир киһи сырдаатаҕына хас да киһини сырдатар кыахтаах, ону таһынан айылҕата эмиэ уһуктан киирэн барар. Оттон уһуктубут киһи – бэйэтэ айылҕалаах киһи – айылҕатыгар чугаһаан барар.

– Бэйэни иһиллэнии кистэлэҥин ылсыбыт эрэ сатаабат. Сөпкө медитациялыырга тугу сүбэлиэҥ этэй?

– Медитациялаатахпытына, ис турукпутун биһиги сааһылаан киирэн барабыт. Уу чуумпуга олорон, холкутук тыынан, баарга баар буолан, бэйэни иһиллэнэбит. Сорохтор медитация диэни сыыһа өйдүүллэр. Фантастикаҕа курдук олох ханна эрэ көтөн хаалыы курдук. Оннук буолбатах, медитация ис туруккун кытта үлэлэһэргэ үөрэтэр, искэр туох буола турарын ырыҥалаан, хайдах санаалар кэлэллэрин билэҕин. Холобур, бэйэм хайдах медитациялыыбыный. Сарсыарда утуйан турабын, уу чуумпуга олоробун уонна муннубунан салгыны эҕирийэн, айахпынан таһааран, биир тэҥник тыынан уоскуйабын, налыйабын. Бу курдук 15 мүнүүтэ курдук олоро түһэбин. Ким бастаан саҕалыыр уонча мүнүүтэттэн саҕалыан сөп. Ол кэнниттэн ис сүрэхтэн тахсар махтал, үтүө тыллары этэбин. Холобур, бэҕэһээ буолбут үтүө түгэннэргэ, күндүттэн күндү дьиэлээхпэр-уоттаахпар, сонун дьоннуун алтыһа сылдьарбар, саҥа бырайыактар үүнэ туралларыгар, буор куппун дьарыктыы, саҥа билиилэри сомсо сылдьарбар махтанабын. Ити курдук үтүө тыллары этэ сырыттахпытына, бэйэтэ толору медитация буолан тахсар.

– Саха өйүн-санаатын олоруута атын омуктартан уратылаһар дииллэр. Ордук сабыылаахпыт диэххэ дуу, санаа аймалҕанын таска таһаарбат, ис күүрүүнү, үөрүүнү-көтүүнү даҕаны испитигэр тутар идэлээхпит...

– Сабыылаахпыт диир сыыһа буолуо. Биһиги эмиэ атын омуктар курдук аһаҕастык этэр, саҥарар кыахтаахпыт. Итиннэ уруккуттан олоҕуран хаалбыт олус элбэх бырагыраама баар, холобур, «эр киһи итинник буолбат», «дьахтар маннык буолуохтаах» диэбит курдук. Ити барыта өбүгэ саҕаттан үгэс буола олохсуйбут бырагыраамалар. Итилэр олус хааччахтыыллар. Дьиҥэр, аһаҕас буолуу судургу ээ. Холобур, аҥаардас биир этиини саҥара үөрэниҥ. Аттыгытыгар баар чугас дьоҥҥутугар көннөрү этиҥ: «Мин эйигин олус күүскэ таптыыбын», «Таптыыбын оҕобун, таптыыбын кэргэммин, ийэлээх аҕабын». Ити курдук саҥара сырыттахха, киһи бэйэтэ арыллан кэлэр. «Таптыыбын» уонна «махтанабын» дииргэ биир үксүн тылбыт бара үөрүйэҕэ суох. Ол иһин бастаан күүспүтүнэн саҥарыахтаахпыт. Тыл бара үөрүйэхтэннэҕинэ, өй-санаа да уларыйан барар. Тоҕо тылга болҕомто уурабыный? Тоҕо диэтэххэ өйбүт биһиэнэ хараҥара сылдьар кэмигэр хайдах да сырдыкка талаһан испэт. Ол иһин төттөрүтүн үтүө өттүн этэммит өйбүтүгэр итэҕэтиэхтээхпит. Оччотугар өйбүт үчүгэй өрүтү көрөн киирэн барар. Сабыылаахпыт дии сырыттахпытына, арыллан испэппит, сабыылаах эрэ өттүн өйбүт-санаабыт көрөр.

– Санаа үллэстэр көрсүһүүлэргэр дьон төһө көхтөөҕүй?

– Кэм бэлэм киһи тиийэн кэлэр. Ким эрэ эн этиигэр сөпсөһөбүн, санааларгын чугастык ылынабын диир. Оннук кэмнэргэ көрсүһүүлэри оҥорооччубун. Көрсүһүүлэрбит өйү-санааны, толкуйу уларытан бэйэбитигэр кэлиэххэ диэн тиэмэҕэ буолар. Тус практикабар олоҕуран олоҕу көрүүм хайдах уларыйбытын үллэстэбин. Олоҕу хайдах уларытыахха сөбүн өйдүүрбүнэн кэпсиибин. Практикаҕа киллэрэн бардахпытына, дьон олоҕо наһаа үчүгэйдик уларыйан барар ээ. Итинник куурустары биирдэ эмэ оҥоробун. Оҥорор кэммэр күндүттэн күндү дьонум өрүү баар буолааччылар. Оннук кэллэхтэринэ, ис сүрэхпиттэн олус үөрэбин, хас биирдии киһини кууһан ылыахпын баҕарабын. Кэлбит дьон бары ылыналларын курдук санааларбын судургутук тириэрдэргэ дьулуһабын.

– Чөл-чэгиэн буоларга хамаанданан дьарыктары ыытаҕын. «ЗОЖ» кулуупкут туһунан сырдат эрэ.

– Чэгиэн буоларга туһуланар «ЗОЖ» диэн кулууптаахпыт. Манна аспытын-үөлбүтүн көрүнэбит. Үөрүйэх буолбут кыдьыктарбытыттан аккаастанабыт. Өйө-санаата сырдаабыт киһи буор кутун тупсарарга үлэни ыытан киирэн барар. Сиэркилэҕэ эҥин көрүнэн тугу эрэ сыыһа аһыырын билэ үөрэнэр. Кулууппутугар улахан «трансформацияны» ааһар дьон кэлэллэр. Кэлбит дьоҥҥо сөпкө аһааһын туһунан ымпыктаан кэпсиибит. Буор куппут тупсарыгар, үөрэ-көтө сылдьарбытыгар айылҕа эрэсиимин сөпкө туттуохтаахпыт. Киэһэ 9 чааска утуйан, сарсыарда 5-кэ туран. Ону тэҥэ серотонин, мелатонин, кортизол курдук гормоннарбыт сөпкө үлэлииллэригэр болҕомтобутун ууруохтаахпыт. Билигин эт-сиин иһиитэ, уойуу наһаа элбээтэ. Бу окислениены үөскэтэр. Быччыҥы сүтэрии элбэхтик көстөр. Оттон быччыҥ киһиэхэ улахан оруоллаах, кинитэ суох эт-сиин үлэтэ кэһиллэр. Быччыҥ улааттаҕына, эккэ-сииҥҥэ антиоксидант элбиир. Чэ, бу курдук кулууппутугар олус туһалаах, сэргэх кэпсэтиилэри ыытабыт.

– Сөпкө аһааһын диэтиҥ? Манна тугу болҕойуохха нааданый?

– 5-с кылаас биологияҕа учебнигыттан килиэккэ тутулун туһунан билэбит. Биһиги бары килиэккэлэртэн турабыт. Дьэ бу килиэккэлэрбит туохха наадыйалларый? Олус судургу: белокка, углеводка, сыаҕа, минералларга уонна битэмииннэргэ. Бүттэ. Аһыырбытыгар бу балары хааччыйар аһы сиэхтээхпит. Билигиҥҥи кэмҥэ углеводнай ас наһаа дэлэйдэ. Ол аата саахардаах ас. Түргэнник эниэргийэни биэрэр, соннук түргэнник үрэллэн хаалар. Ол иһин наар аччыктыы сылдьар курдукпут. Бурдук ас эмиэ дэлэй. Урут үрдүкү суортаах бурдугу үчүгэй диэн сөбүлээн ылар этим. Онтум глютена олус элбэх эбит. Глютен диэн килиэй кэриэтэ. Ас буһарар уорганы килиэй курдук бүөлээн, аспыт үчүгэйдик иҥпэккэ, отек буолан хаалабыт. Бурдук аһы ончу сиэбэппит диэн буолбатах, «цельно-зерновойга» көһөргө дьулуһуохтаахпыт. Белогу элбэтиэхтээхпит, белок диэн эппитигэр-сииммитигэр тутуу матырыйаалын кэриэтэ. Бу бэйэбин холобурдаан көрдөхпүнэ, икки сыл анараа өттүгэр 110 киилэлээх этим. Төп-төкүнүк, отек бөҕөтө... Билигин 80 киилэлээхпин. Кэнники икки сылга биирдэ даҕаны ыалдьа, биир даҕаны антибиотигы иһэ иликпин. Барыта ити аспар болҕомто уурбуппун, өйбүн-санаабын сырдаппыппын кытта ситимнээх.

– Аһыы утаҕынан үлүһүйүү, табахха ылларыы сүрүн төрүөтэ туохха сытар дии саныыгын?

– Бэйэбин ылан көрүөххэ, мин табахтыыр да, арыгылыыр да этим. Бээтинсэ күн үөрүү-көтүү, дьоллонуу, кулууптуу барыы диэбит курдук. Тоҕо маннык буола сылдьыбыппыный диэн хасыһан көрдөхпүнэ, сынньанабын дии саныырым. Арыгылаатахпына үөрэбин, табахтаатахпына уоскуйабын диирим. Саҥаланан-иҥэлэнэн, киһиргээн, ытыыр кэллэҕинэ ытаан... Ити курдук дьон туох эрэ диэҕэ диэнтэн барытын искэ тутан баран, ис туругум аһылла сатыыра. Арыгы, билэрбит курдук, кыра-кыралаан биллэрбэккэ киһини сиэн барар. Өйү-санааны ыһар, куту сабан кэбиһэр. Арыгы иһии төрүөтэ киһи дьоло суоҕуттан саҕаланар. Билигин аһыллан баран санаабын хайдах баарынан этэбин, сөбүлүүр үлэбэр үлэлиибин, үҥкүүлүөхпүн баҕардахпына үҥкүүлүүбүн, туойуохпун баҕардахпына туойабын, үөрэ-көтө дьол туругун илдьэ сылдьабын. Ол иһин арыгы миэхэ наадата суох курдук саккыраан түһэн хаалбыта, табах эмиэ. Ол курдук махтанан баран ыыталаан кээспитим. Куһаҕан дьаллык киһи дьоло суоҕун көрдөрөр. Арыгыттан аккаастанарга, бастатан туран, арыгыһыт буолары билиниэххэ наада. Билиммэт киһи кыайан аккаастаммат. Мин билиммитим, өйдөөн, дьаллыктан босхолонорго күүһү-күдэҕи көрдөспүтүм.

– Алгыс этэргэ холонон эрэҕин, алгыс киһи олоҕор туох суолталааҕый?

– Алгыс диэн бэйэтэ эмиэ туһунан медитация. Биһиги өбүгэлэрбит олус мындыр этилэр. Дойдуну үөһээ, орто уонна аллараа дойдуга араараллара. Биһиги сорукпут бу үс дойдуну кытта иллээх буолуу. Алгыс диэн олус күүстээх, урут ону өйдөөбөт этим. Кэлин ис-иһиттэн хасыһан көрдөххө, алгыһынан аал уот иччитинэн өйү-санааны бүтүннүү уларытыахха сөп эбит. Киһи алгыырыгар тыла-өһө ис сүрэҕиттэн тахсыахтаах, санаата ыраас, сүрэҕэ аһаҕас буолуохтаах. Олоҕу, тапталы көрөн туран алҕаатахха, олох атыннык дьайар. Киһи тыл күүһүнэн ыалдьыбыты да үтүөрдэр кыахтаах. Урукку өбүгэлэрбит, улахан ойууннар аҥаардас тылынан киһини таҥан таһаарар сүдү кыахтаах этилэр. Үөрэтэн-чинчийэн баран бу алгыска улахан болҕомтону ууруохтаах эбиппит диэн түмүккэ кэлбитим. Генетика туһунан этэллэригэр даҕаны, барыта аһаҕас дорҕоону кытта дьүөрэлэспит сүһүөхтэртэн турар дииллэр дии. Уурунуу үөрэҕин ыытарбар чинчийэн көрбүппүнэн чахчы оннук эбит. Барыта вибрацияттан, дорҕоонтон турар. Дьэ ол иһин алгыс дьиҥ ис сүрэхтэн таҕыстаҕына, тапталы көрөн туран этилиннэҕинэ, алгыһы ылбыт дьон үтүөрэн хаалаллар. Өбүгэлэрим, төрүтүм алгысчыккын диэн ааммын барытын арыйан тураллар. Алгысчыт буолбатахпын эҥин диэтэхпинэ, олох суолбун сабан барааччылар (күлэр). Онон алгыырбын саҕалыам, алгыска чахчы улахан болҕомтону ууруохтаахпыт. Алгыска хайаан да сылдьыҥ.

– Өбүгэни кытта ситимнээх буоларга, төрүччүнү билэргэ дьон дьулуһар буолла.

– Өбүгэлэрбитин кытта ийэ кутунан ситимнээхпит. Өбүгэ күүһэ ийэбититтэн, аҕабытыттан саҕаланар, кинилэр бастакы кынаттарбыт буолаллар. Оттон өбүгэ ситимиттэн арахсыы хом санааттан тахсар. Ийэҕэ, аҕаҕа хом санаа үөскээтэҕинэ, өбүгэттэн кэлэр күүс биллэ кыччыыр. Оннук элбэх оҕону көрөөччүбүн, бэйэм даҕаны оннук этим, аҕабын кытта сыһыаным соччото суоҕа. Иһэрэ-аһыыра элбэҕиттэн, ийэм онтон ытыырыттан-соҥууруттан аҕам куһаҕан киһи диэн өйдөбүл хаалбыт курдуга. Ити хом санаабыттан сылтаан аҕам өттүнэн өбүгэлэрбин кытта ситимэ суох буолан, онтум доруобуйабар охсубута, аҥаар санным кыҥнары сылдьара, сиһим ыалдьар этэ. Ити барыта чараас эйгэнэн ылан көрдөххө бэйэ-бэйэтин кытта ыкса ситимнээх. Ийэлээх аҕа куһаҕаннык да сыһыаннаспыттарын иһин, биһиги сорукпут – өйдүү сатыахтаахпыт. Өйдүү сатааһын бу – улахан үлэ. Оттон буруйдааһын саамай чэпчэки суол. Мин аҕабын өйдөөбүтүм, ити кэмҥэ сэбиэскэй олох эстэн, олох уларыйар кэмигэр эр киһи үксэ да аһыы утаҕы иһэллэрэ. Ийэбин эмиэ өйдөөбүтүм, оччолорго арахсан барыы улахан саакка-суукка холоноро. Ити курдук төрөппүттэрбитин өйдөөн кинилэри да, бэйэбитин да босхолуохтаахпыт.  Оччоҕо өбүгэ ситимэ, төрүччү күүһэ кэлэр. Кинилэр олоххо ньыматыйыылара, дьоҕурдара биһиэхэ уһуктан кэлэр. Билиҥҥи кэмҥэ олус элбэх удаҕан, ойуун баар буолла. Төрүччүбүт биһиэнэ олус чугас сылдьар, ол иһин уһуктан кэлэр. Аныгы үйэбит олус интэриэһинэй, күүс-уох уһуктар кэмэ буолла.

– Эйигин сорох дьон саха төрүт итэҕэлин сөргүтээччи, тарҕатааччы, өбүгэ урууна (уурунуу) суругун чинчийээччи Андрей Кривошапкин- Айыҥа үлэтин үөрэтээччи, тарҕатааччы быһыытынан билэллэр.

– Киһи сырдыкка таластаҕына, кимтэн кииннээҕин, хантан хааннааҕын хасыһан, үөрэтэн киирэн барар уонна дьиҥ билии кэлэр. Ол билии кэлэригэр сахалар биһиги бэйэбит суруктаах, күн итэҕэллээх эбиппит, тылбытын-өспүтүн болҕойуохха диэн уурунуу сурукка тиийэн кэлбитим. Уурунуу сурук биһиэхэ сүһүөх быһыытынан дьайар. Биһиги ону өйдөөтөхпүтүнэ, өйбүт-санаабыт арыллан кэлэр, сайдыы суолугар үктэнэбит. Уурунуу сурук аартыктарбытын арыйан биэрэр. Ол иһин чинчийээччи Андрей Кривошапкин-Айыҥаҕа улахан махталлаахпын. Итинник дьиҥнээх билиини биэрэн, үс кут диэн тугун, тоҕус халлааны, киһи чаккырастарын, уурунуу суругу быһааран олус үчүгэйдик ырыппытыгар. Киһи духуобунаска кэллэҕинэ туох барыта ситимнээҕин өйдөөн кэлэр. Ону барытын Андрей Кривошапкин саха норуотугар суруйан хаалларбыт. Кини үлэтин, эппитин сүүс сылы быһа үөрэтэрбит буолуо, билиҥҥитэ ким даҕаны ситэ арыйбакка сылдьар. Информация кэлбитин тута сурукка тиһэ олорбут. Олус мындыр киһи кэлэн бу соторутааҕыта бараахтаабыта, онтон олус хомойбутум. Ол эрээри хас биирдии киһи анаммыт кэмигэр сылдьар буоллаҕа, ону эмиэ хайдах баарынан ылыныахтаахпыт.

– Дьон сэҥээриитин ылбыт «Ыллаа» бырайыак саҥа сезонугар кыттаары сылдьаҕын. Бу туһунан кыратык быыһы сэгэтэн быктарыаҥ дуо?

– Дьэ бу «Ыллаа» диэн бырайыакка олус үчүгэйдик үктэнним. Оҕо эрдэхпиттэн ыллыахпын наһаа баҕарар этим. 4 саастаахпар ийэбэр ырыаһыт буолуохпун баҕарарбын эппитим. Ону ийэм, култуура үлэһитэ: «Култууранан айаххын ииттиммэккин», –диэбитэ (күлэр). Ол кэннэ оҕо сааһым ыра санаата ханна эрэ ыраах долбуурга хатанан хаалбыта. Онтубун, оҕо сааһым туругун билигин буламмын, куоластаахпын суоҕун аахсыбакка, киэҥ эйгэҕэ тахсан ыллыахпын баҕарар ыра санаабын истэн үрдүкү Айыыларым ыйан биэрбиттэрин курдук аартыгым арыллан кэллэ. Бу бырайыакка ыллыырбыттан, дьиҥэр, олус долгуйабын. Күндү эдьиийдэрбин, ийэбин кытта олус үчүгэй ырыаны толоруохтаахпыт. Бырайыакпыт кулун тутар 14 күнүгэр буолуохтаах, көрө, ыалдьыттыы кэлээриҥ.

– Бар дьоҥҥор баҕа санааҥ.

– Бэйэбитигэр аһаҕас буолуохха, ис турукпутун кытта үлэлиэххэ. Бэйэбитин хайдах баарынан ылына үөрэниэххэ. Махталлаах буолуохха. Баарга махтанары үгэс курдук оҥосторго кыһаныҥ. Тылгытыгар-өскүтүгэр болҕомтону ууран, аттыгытыгар баар дьоҥҥутугар «таптыыбын» диэн этэ сылдьыҥ. Күндү истээччилэри, ааҕааччылары бука барыгытын таптыыбын!

– Күн Уола Өндөр Өй, кэрэхсэбиллээх кэпсээҥҥэр махтал! Үрдүкү Айыылартан ыйыллыбыт тэргэн аартыгыҥ мэлдьи аһаҕас буоллун!

Хаартыскалар: Дьоруой тус архыыбыттан